https://youtube.com/channel/UC4zHFU5Z5KQSsTbBYdIOVrA

Dr Khalid Academy, Afghanistan, Nangarhar, Jalalabad (2025)

10/08/2025

د بدن دښمنان
غوړى
مالګه
او خواږه شيان

10/08/2025

تېره شپه د کابل ښار په دولسمه ناحیه، احمدشاه بابا مېنه *(ارزان قیمت سیمه)* کې د کوژدې د خوښۍ مراسم د یوې کورنۍ لپاره د غم په ټغر بدل شول. 💔
د پټاقو او ډزو له پرله‌ پسې شور او وېرې څخه یو دوه کلن *معصوم ماشوم* خپل ژوند له لاسه ورکړ. دا پټاقۍ د ځوانانو له لوري د کوژدې په مراسمو کې چول شوې وې، خو پایله یې د یوې کورنۍ د زړونو ټوټې کېدل وو.
مهرباني وکړئ دا پوسټ ډېر شیر کړئ چې هر څوک خبر شي او د داسې خطرناکو او بې‌مسؤلیته کړنو څخه لاس واخلي. 🙏

02/07/2025

پاکستان حکومت د پلازمېنې اسلام اباد او ایالتونو چارواکو ته د افغان سټیزن کارت لرونکو او بې اسنادو افغان کډوالو ایستلو له عملیاتو وروسته اوس د پي او ار یا اوسېدو ثبوت کارت لرونکو افغان کډوالو پر ضد هم د (اقداماتو) لارښوونه کړې.

د یادونې ده، چې پي او ار کارت لرونکو افغان کډوالو ته د جون تر ۳۰ نېټې پورې له پاکستانه د وتلو ضرب الاجل ټاکل شوی و.

په اسلام اباد کې د بي بي سي خبریال شهزاد ملک په خپل رپوټ کې وايي، د پاکستان کورنیو چارو وزارت اړوند چارواکو ته په یوه لیک کې ویلي، چې حکومت تر اوسه د ملګرو ملتونو کډوالو ادارې (یو این ایچ سي ار) له لوري ثبت شویو کډوالو پاکستان کې د اوسېدو موده نه ده غځولې.

په لیک کې زیاته شوې له همدې کبله باید د پي او ار کارت لرونکو پر ضد هم د افغان سټیزن کارت لرونکو کډوالو په څېر اقدامات وشي.

د اسلام اباد پولیسو یوه لوړپوړي چارواکي د بي بي سي خبریال ته ویلي، چې دوی له مخکې چمتو شوي لیستونه لري او هغه سیمې هم په نښه شوې، چې پي او ار کارت لرونکي افغانان پکې مېشت دي.

تفصیل پر بي بي سي پښتو ټکی کام لوستلای شئ.
https://bbc.in/4kjUYKW

02/07/2025

عامه پیغام (Public Service Message)
په ګرمو او باراني موسمونو کې د مارانو له خوا د چیچلو پېښې ډېرېږي

په دې موسم کې د مارانو څخه ځان ساتنه او د اړینو معلوماتو لرل ډېر مهم دي.
په دې پیغام کې به موږ د مارانو د چیچلو په اړه عامې پوښتنې، نښې، او د احتیاطي تدابیرو یادونه وکړو.
لطفاً دا معلومات خپلو عزیزانو او ملګرو سره شریکه کړئ تر څو دا ګټور پیغام ډېر خلکو ته ورسېږي.
جزاکم الله خیراً

---

د مار چیچلو سره تړلې یوه لویه ستونزه "ویره" ده

نو تر ټولو مهم کار دا دی چې ناروغ ته ډاډ ورکړئ او ذهن یې ارام وساتئ.

---

مهم حقیقتونه

1. ټول ماران زهري نه‌ دي.

2. زهري ماران هم هر ځل زهر نه اچوي.

3. که زهر وشي هم، نو ضرور نه ده چې ټول بدن ته داخل شي.

دا خبرې حتماً مار چيچلي کس ته ووایئ، تر څو ویریږي نه او ذهن یې آرام شي.

---

په افغانستان کې موندل کېدونکي زهري ماران

کوبرا

کریټ

وایپر

---

د زهري او غیر زهري مار د چیچلو پېژندنه

زهري مار: دوه واضح غاښونه نښان

غیر زهري مار: څو وړوکي نښانونه د نیم دایرې په بڼه

---

د زهري مار د چیچلو نښې

د چیچلو ځای کې دوه نښانونه

پړسوب یا سوروالی

د سترګو خلاصولو کې مشکل

د ساه اخیستلو ستونزه

د بدن پر برخو نیلي داغونه

دا نښې اکثره په ۳۰ دقیقو نه تر ۱ ساعت پورې ښکاره کېږي.

---

درملنه

د افغانستان زیاتره دولتی روغتونونه، کې حصوصن صحت عامه کی د مار د زهر ضد انجکشن (Antivenom) موجود وي.
دا "پولیوېلینټ" وي، یعنې د ډېرو عامو زهري مارانو ضد اثر لري.

---

ابتدایي طبي مرسته (فرسټ ایډ)

1. د زخم څخه لږ پورته نرمه پټه وتړئ (ډېر کلکه نه، یوه ګوته باید ترې تېر شي).

2. د مار چیچل شوی غړی بی‌حرکته وساتئ، تر څو زهر خپور نه شي.

3. زخم په پاکو اوبو ووینځئ.

4. زخم مه چاکوئ.

5. زخم مه چوڅئ – دا یوه فلمي خبره ده، حقیقت نه لري.

6. زخم ته یخ مه ږدئ.

---

تر ټولو مهمه خبره

ژر تر ژره مریض نږدې روغتون ته ورسوئ، تر څو په وخت سره درمل ورکړل شي.
په کورني درملو یا ټوټکو باندې وخت مه ضایع کوئ – دا د ناروغ ژوند ته خطر جوړولی شي.

---

الله تعالی دې موږ له هر ډول ازمېښت او مصیبت څخه وساتي. آمین.
د خپلو ماشومانو او کورنۍ د روغتیا لپاره زموږ نور معلوماتي پوسټونه هم وګورئ.
ډاکټر خالد

01/07/2025

د اوبو د خطر زنګ
که څه هم بریښنا مو بې لګښته یا وړیا ده خو اوبه وړیا نه دي اوبه د ژوند تر ټولو لویه حیاتي اړتیا ده خو له بده مرغه هر ورځ د افغانستان نږدې په ټولو ولایتونو کې په تدریجي ډول ښکته کیږي
طبیعي چینې ورځ تر بلي وچیږي او په ورکیدو دي
مهرباني وکړئ اوبه یوازې هغه وخت وکاروئ چې واقعآ اړتیا وي او په کارولو کې یې احطیاط وکړئ
دا یو ډېره جدي ستونزه ده !

01/07/2025

نوي زیږیدلي ماشوم ته بايد هر درې ساعته وروسته شيدې ورکړل شي که ماشوم پرلپسې درې یا څلور ساعته ویده وي باید د شیدو ورکولو لپاره یې راویښ کړئ
ځينې وخت د مور شيدي نه راځې یا کمې وي ددې لپاره چې د مور شيدې زياتي شي بايد ماشوم زیات وخت د مور سره نږدي تماس (Skin to Skin Contact) ولري بله طریقه داده چی د مور شيدې دي د پمپ (Breast Pump) یا هم دلاس (Hand Expressing Breast Milk) پواسطه راوباسي او د (Feeder) یا بوتل پواسطه دې ماشوم ته ورکړې.

01/07/2025

(IBS) irritable bowel syndrome
د کولمو کوم ډول نارغۍ ده؟

د کولمو یوه اوږد مهاله ناروغي ده چې په دې ناروغي د اخته کس د کولمو فعالیت ګډوډ وي که څه هم د کولمو ظاهري بڼه سالمه وي خو حرکات یې غیر نارمل وي

په دې ناروغي کې کولمې خرابې نه وي خوحرکت یې ډېر تېز یا ډېر ورو وي د کولمو اعصاب حساس وي

د IBS د ناروغۍ نښې
۱. د خېټې درد یا نارامي چې زیاتره وخت د خېټې په لاندې برخه کې وي او له حاجت وروسته ښه کېږي

د ibs په هغو ناروغانو کې چې د کولمو حرکات یی تیز وي له خوراک کولو وروسته ناڅاپي اسهال کیږی یعنې ډکې بولې کوي

او هغه ناروغان چې د کولمو حرکات یی ورو وي په دوامداره قبض اخته کیږي.

په ځینو ناروغانو کې د کولمو حرکات کله تیز او کله ورو وي چې په داسې حالت کې ناروغ کله قبض او کله اسهال وي یعنې دواړه حالتونه لري

د ناروغ خېټه درنه او د ګاز له امله پړسېدلې وي

د ډکو بولو کولو وروسته ناروغ داسې احساس کوي چې خیټه یی مکمل نه ده تشه سوې

د خیټې د ګازونو له امله خېټه کې شور او غږونه موجود وي

ناروغ وایی چې هر وخت له خوړو وروسته خېټه کې درد احساسوم. کله قبض کله اسهال یم نه پوهېږم څه وکړم وایي چې زما ټسټونه سم دي، خو زه بیا هم ښه نه یم. دا جملې د IBS ناروغانو ډېر عام شکایتونه دي.

ولې دا ناروغي رامنځته کیږي

۱. ذهني فشار او احساسات
اعصاب او کولمې یو له بل سره نږدې اړیکه لري کله چې ناروغ د ذهني فشار، خپګان یا اضطراب سره مخامخ شي په داسې حالت کې د کولمو په حرکاتو کې ګډوډي رامنځته کیږي

۲. د کولمو اعصابي ګډوډي
دIBS په ناروغانو کې د کولمو اعصاب ډېر حساس وي کوچنی شی هم ورته غټ احساسېږي ( لږ ګاز هم په کولمو کې درد پیدا کوي)

۳. د خوراک سره د کولمو حساسیت
ځینې خواړه، لکه شیدې، پیاز، لوبیا، وریجي، خواږه، وچه میوه، ګاز لرونکي مشروبات، او ځینې نور خواړه د IBS نښې نښانې لا زیاتوي

۴. د کولمو ګټورو بکتریاوو بدلون
کله چې د کولمو په ګټورو بکتریاوو کې ګډوډي رامنځته شي هضم کمزوری کوي

۵. پخوانۍ انتانات
ځینې خلک له "انتاني اسهال" وروسته دا ناروغي تجربه کوي چې دې حالت ته Post-infectious IBS وایی

د IBS درملنه

۱. په غذا کې بدلون راوستل:
خطرناک خواړه لکه شیدې، بوره، مصالحه، غوړي، قهوه، پیاز، او د لوبیا خوړلو څخه باید پرهېز وشي

۲. ذهني آرامتیا:
هره ورځ لږ ورزش ،ژور تنفس، مراقبه، کول
له فشار څخه ځان ساتل

۳. درمل:
د درد لپاره Dicyclomine, Mebeverine

د قبضت لپاره Lactulose, Isabgol

د ډېر اسهال لپاره Loperamide

خپګان/ذهني فشار لپاره Sertraline یا Amitriptyline د ډاکټر په مشوره خوړل

۴. طبیعي درمل:
د نعنا تېل : د کولمو عضلات آراموي

پروبایوټیک: د کولمو ګټورې بکتریاوې زیاتوي

زنجبیل : د خېټې پړسوب کموي

یوه بې‌خطره خو له ځوره ډکه ناروغي ده
درملنه یې یوازې په درملو نه بلکه د ژوند په بڼه او خوړو کې د بدلون تر څنګ د آرام ذهن له لارې ترسره کېږي

01/07/2025

د میندو ځینې عام غلط فهمۍ — چې اصلاح یې ضروري ده

نوې میندې ته مشوره ورکول اسان کار دی، خو مهرباني وکړئ د زاړه نسل دا جمله: "مونږ هم خو همداسې ماشومان لوی کړي دي"، باید د پخوانیو غلطو دودونو څخه ځان خلاص کړو. نن سبا ساینس، څېړنه، او نوې طبي لارښوونې والدینو ته دا اسانتیا ورکوي چې خپل ماشومان په ښه ډول وساتي.

لاندې هغه عام غلط فهمۍ او خرافات دي چې باید پرېښودل شي:

1. هر ځل د ماشوم په ژړا پینادول ورکول – ژړا تل د درد نښه نه وي، کېدای شي ماشوم وږی، ستړی، یا یوازې توجه غواړي.

2. د شپږو میاشتو نه مخکې سیریلیک، بسکټ، یا کسټرډ ورکول – د شپږو میاشتو نه کم عمر ماشوم ته یواځې د مور شیدې ورکول غوره دي.

3. د غاښونو لپاره "بایو ۲۱" ورکول – دا غیر مصدق شوي دوا ده او د غاښونو ستونزې لکه اینکیلوسس پیدا کولی شي.

4. د بدن د ویښتو د لرې کولو لپاره د اوړو ګوله ګسول – دا عمل د پوستکي خارښت، الرجۍ یا حتی انتان سبب کیدای شي.

5. د سر جوړولو لپاره د سر لاندې پلېټ ایښوول – دا کار د سر فلیټ کېدو (Flat Head Syndrome) خطر زیاتوي.

6. ماشوم ته تر یو کال مخکې شات ورکول – دا د "Infant Botulism" سبب کیدای شي چې ډېر خطرناک ناروغي ده.

7. تر یو کال مخکې د غوا شیدې ورکول – دا د ماشوم پښتورګو ته زیان رسوي او د اوسپنې کمښت سبب کېږي.

8. ماشوم ته زیات بوره یا مالګه ورکول – تر یو کال مخکې استعمال یې تاوان لري.

9. تر شپږو میاشتو مخکې ماشوم ته اوبه ورکول – خاصتاً هغه ماشومان چې یوازې د مور شیدې خوري، هغوی ته اوبه ته اړتیا نه وي.

10. په سترګو کاجل یا سورمه لګول – دا د سترګو انتانات، د اوښکو د نل بندیدل او نورې ستونزې راولاړوي.

11. د فینرګن یا نورو خوب راوستونکو دواګانو استعمال – دا ماشومان ته خطرناک ثابت شوي دي.

12. تل دا فکر کول چې شیدې کافي نه دي – د "خیټه نه مړیږي" جمله اکثره میندې بېځایه اندیښمنوي.

13. له دوو کلونو وروسته هم بې ضرورته شیدې ورکول – دا د خوراک عادتونه خرابوي.

14. د ماشوم شونډې یا مخ ښکلول – دا کار د ویروس یا بکتریا انتقال سبب ګرځي.

15. ماشوم د نورو ماشومانو سره پرتله کول – هر ماشوم خپل رفتار لري، پرتله کول یې منفي اغېز لري.

16. واکَر کارول – څېړنو ثابته کړې چې دا د ماشوم د طبیعي ودې مخه نیسي.

17. ماشوم ته زیات کالي اغوستل (اوور لېرنګ) – دا د وجود د تودوخې زیاتوالی او د بدن اوبه کمولی شي.

18. د ویټامین ډي سپلیمېنټ له پامه غورځول – خاصتاً هغه ماشومان چې یوازې د مور شیدې خوري، هغوی ته ویټامین ډي ډېر اړین دی.

> یادونه: د ماشوم روغتیا کې د ساینس، مستندو معلوماتو او د ډاکټر د مشورې پر بنسټ فیصلې وکړئ، نه د زاړه دود او بې‌اساسه روایتونو.

29/06/2025

ماشوم خواړه نه خوري؟ – د ماشوم د خوړو ستونزه او حلونه

۶ میاشتو نه کم عمره ماشومان:

تر شپږو میاشتو پورې ماشوم ته هېڅ قسمه خوراک، جوس، یا اوبه ورکولو ته اړتیا نشته.

دا موده کې یوازې د مور شیدې د ماشوم لپاره پوره دي.

د خلکو خبرې او فشار ته پام مه کوئ، دا د ماشوم لپاره تر ټولو بهترینه غذا ده.

---

۶ میاشتو نه تر یو کال عمره ماشومان:

ماشوم یو دم نه شي کولای چې هر څه وخوري، ځکه تر دې مخکې یوازې شیدې یې څښلې دي.

خوله ورسره عادت نه وي، نو لږ وخت ورکول پکار دي چې د خوړو ذوق پیدا کړي.

د BLW (Baby Led Weaning) طریقه وکاروئ:

نرم شوي میوې او سبزیانې ماشوم ته د ځان مخې ته کیږدئ، ماشوم به خپله خوښه وخوري.

پخپله وخوړل ماشوم ته د اعتماد احساس ورکوي.

لومړی میوې او سبزي ورکړئ، وروسته ورو ورو کورنی خواړه (بې له مالګې) ور معرفي کړئ.

ماشوم ته خواږه مه ورکوئ، میوو نه طبیعي خوږوالی ترلاسه کوي.

ماشوم سره یو ځای ډوډۍ وخورئ، عادت به جوړ شي.

تر یو کال پورې د مور شیدې لا هم د ماشوم لپاره مهمې دي – تل لومړی شیدې ورکړئ، بیا نیم ساعت وروسته خواړه.

---

یو کال نه تر دوه کالو عمره ماشومان:

تر یو کال وروسته هم مور شیدې مهمې دي، خو اوس ماشوم باید د کور نور خواړه هم زده کړي وي.

اوس لومړی خواړه ورکړئ، بیا نیم ساعت وروسته شیدې ورکړئ.

ماشوم ته هماغه خواړه ورکړئ کوم چې تاسې خورئ – البته لږ ساده کړي.

هر ۲-۲.۵ ساعت وروسته ماشوم ته خوراک ورکړئ، خو منځ کې یې هېڅ نه ورکړئ، ترڅو ښه اشتها ولري.

ترمنځ کې یواځې اوبه ورکړئ.

که ماشوم خواړه ونه خوري، مجبور یې مه کړئ، خو هم فی الفور بدیل یا جنک فوډ مه ورکوئ لکه چپس، بسکټ، سلانټي.

صبر وکړئ، کله چې وږي شي، نو خامخا به خوري.

---

۲ کاله او له هغه پورته عمره ماشومان:

فیډر مه ورکوئ، شیدې د کپ یا پیاله نه ورکړئ – فیډر د ماشوم غاښونه خرابوي.

دا عمر کې ماشوم ته له ۵۰۰ml زیات شیدې مه ورکوئ، ځکه زیات شیدې د آئرن د جذب مخه نیسي او ماشوم کمخوني (آئرن کمی) ته رسېږي.

د ماشوم پیټ د شیدو نه، بلکې د غذائیت څخه ډک خوراک نه ډک کړئ.

که ماشوم خواړه ونه خوري، پرې یې ږدئ. وږي شو، نو خپله به راشي.

که هر ځل ماشوم خواړه رد کړي، او مور ورته بدیل جوړ کړي یا بهرني شیان راوړي – دا بد عادتونه جوړوي.

ماشوم ته کورنی خواړه ورکړئ، که څه شی نه خوښوي، دا عادي خبره ده – خو هر شی ردول نه دي منلي.

---

د ماشوم د آئرن اړتیاوې:

د ماشوم بدن ته آئرن ډېره اړتیا لري، نو ورځنۍ توګه ۴۵ نه تر ۹۰ ګرامه غوښه (بیف) ورکړئ.

که غوښه نه شئ برابرولی، نو پالک، سور لوبیا، او نور آئرن لرونکي خواړه ورکړئ.

د آئرن جذب لپاره ویټامین C ډېر مهم دی – دا له کمو میوو، سټرابیري، ټماټر، او شنو پاڼو سبزیو نه ترلاسه کېږي.

---

یادونه:

صبر وکړئ، دوامداره هڅه وکړئ.

ماشوم ته وخت ورکړئ، خپل عادتونه به جوړ کړي.

مور پخپله خواړه وخوري، ماشوم هم تقليد کوي.

ماشوم ته جنک فوډ مه ورکوئ، هر څه ته اصول جوړ کړئ.

29/06/2025

د خوراک کولو مخکې اوبه څښل کومې ګټې لري؟؟؟

د خوراک کولو مخکې د اوبو څښل ډېر ګټور عادت دی چې د بدن پر هضم، وزن، او عمومي روغتیا مثبتې اغېزې لري.

۱. هاضمه ښه کوي
د خوراک مخکې اوبه څښل د معدې تېزاب او هاضمي سیستم چمتو کوي چې خواړه ښه تجزیه کړيچې د قبضیت او تیزابیت مخنیوي کې مرسته کوي.

۲. اشتها کنټرولوي
کله چې اوبه مخکې له خوراک کولو وڅښل شي معده یو څه ډکېږي دا د لږ خوراک کولو سبب کرځي. هغو کسانو ته ډېره ګټه لري چې د وزن کمول غواړي.

۳. زهرجن مواد له بدنه وباسي
اوبه د کولمو، پښتورګو، او پوستکي له لارې زهرجن مواد خارجوي د خوراک کولو مخکې اوبه څښل دا بهیر تېزوي.

۴. معدې ته تودوخه برابروي
تشه معده کله ناکله د ناڅاپي درنو خوړو پر مهال متاثره کېږي. که مخکې اوبه وڅښل شي دا د معدې د تودوخې او توازن ساتنه کوي.

۵. د قبضیت مخنیوی کوي
کمې اوبه څښل قبض زیاتوي د خوراک کولو مخکې د اوبو څښل د معدې حرکاتو سره مرسته کوي همدارنګه د خوړو خوځښت اسانه کوي.

۶. د وینې جریان ښه کوي
د اوبو څښل د وینې حجم زیاتوي، چې دا د وینې فشار، د زړه فعالیت، او اعصابو ته د اکسیجن او غذایی موادو رسېدل ښه کوي.

یوه ګیلاس اوبه د خوراک کولو څخه ۲۰–۳۰ دقیقې مخکې وڅښئ ډېرې سړې یا ګرمې اوبه مه څښئ، معتدله اوبه غوره دي.

28/06/2025

دانسان ماغزه داسي جوړ سوى چي معنوي درد دجسمي درد په شان احساسوي.

کله چي کوم وګړى ستاسو زړه په بده وينا او خبرو ماتوي: ستاسو مغز خپل هغه برخه په کار اچوي کومه برخه چي ستاسو دبدن دکومې برخې دسوځيدو او يا خوږيدو په وخت کي په کار اچوي او فعالوي يې.

پوهانو دغه پديده د «Psychological Pain Overlap Theory» په نوم نومولي ده.

يانې مغز د هغه درد چي په زړه کي دئ او هغه درد او زخم ترمنځ چي پر بدن يا پوستکى دئ ډېر توپير نه کوي.

هيرانوونکي داده چي انلجزيک،هغه درمل چي دجسمي دردونو دکمښت لپاره کاروکيږي لکه پرسټامول ځيني وخت دروحي او معنوي دردونو دکمښت لامل هم کيږي.

تاسو ووياست آيا کله هم دچا کومې بدې، خبرې دومره درد درکړى لکه رښتنې زخم چي در کړى وي

28/06/2025

Diagnostic cheat sheet for Anemia
1.Anemia + Pain = Sickel cell Anemia
2.Anemia + Bleeding = Aplastic Anemia
3.Anemia + Neurological=
megaloblastic Anemia
4.Anemia+Jaundice=
Haemolytic Anemia
5.Anemia+
Bone
deformed=Thalassemia
6. Anemia+
chr. disease=Anemia of chronic disease

Dr Khalid Academy

10/08/2025

10/08/2025

02/07/2025

02/07/2025

01/07/2025

01/07/2025

01/07/2025

01/07/2025

29/06/2025

29/06/2025

28/06/2025

28/06/2025

Address

Telephone

Website

Alerts

Shortcuts

Share