Medical information updates

12/06/2025

د حلالو حيواناتو په هر سل 100 ګرامه غوښه کې موجوده انرژي:
۱ - فيل مرغ🦃: 114 kcal؛
۲ - چرګ 🐓 (له پوستکي پرته): 106 kcal؛
۳ - چرګ 🐓 (سینه، له پوستکي سره): 195 kcal؛
۴ - چرګ🐓 (ورون، له پوستکي سره): 215 Kcal؛
۵ - اوښ🐫 (Camel meat): 136 kcal؛
۶ - اوزګوړی/اوزه🐐 (Goat): 143 kcal؛
۷ - مېښه/ سنډا🦬 (Buffalo meat): 170 Kcal؛
۸ - غوا، يا غوايي 🐄: 250 kcal؛
۹ - مږ/مېږه (Lamb) 🐑: 294 kcal؛
۱۰ - ماهی 🦈: له 70 څخه تر 200 Kcal؛
#نوټ: هغو کسانو ته چې وزن يې زيات وي، د وينې غوړ يې لوړ وي او يا هم شکر ولري، په ترتيب سره تر ټولو ښه غوښه د ماهي بيا فيل‌مرغ بيا بې پوستکي چرګ بيا اوښ بيا اوزه او بيا د مېښې غوښه ده.. او دغو کسانو ته تر ټولو مضره غوښه د غوا/غوايي او پسه غوښه ده.
#نوټ: هغو کسانو ته چې ډنګر دي او غواړي وزن يې زيات شي تر ټولو ښه غوښه د پسه غوښه او بيا د غوا يا غوايي غوښه ده.
#نوټ: په هرو 100 Kcal انرژي باندې، يو 75 کيلو لرونکی شخص يو کيلومتر منډه وهلی شي.
#غوښې

28/03/2025

ماشوم ته مو اجازه ورکړئ چې له يوه تي 🤱 څخه شيدې تر اخره وڅښي، بيا ورته بل تی وړاندې کړئ.
که ماشوم ته وار په وار تی بدل شي، نو ممکن هغه يوازې لومړنۍ شيدې ترلاسه کړي او کافي انرژي او تغذیه ترلاسه نه کړي. نو، ډاکټران سپارښتنه کوي چې ماشوم ته دې يو تی ښه بشپړ ورکړل شي، بيا دې بل تي ته واړول شي.
که چېرې ماشوم ته يو تی ورکړئ او مخکې له دې چې بشپړ خالي شي، بيا بل تی ورکړل شي، نو دا به د دې سبب شي چې هغه تغذيې لرونکې "وروستۍ شيدې" (hind milk) ترلاسه نه کړي، کومې چې د شيدو ورکولو په وروستيو شېبو کې خوشې کېږي.
#نوټ
1. لومړنۍ شيدې (Fore Milk): دا شيدې نرۍ وي، زياته اوبه لري، او د ماشوم تنده ماتوي.
2. وروستۍ شيدې (Hind Milk): دا شيدې غليظې او زيات مغذي مواد لري، په ځانګړي ډول غوړ، چې د ماشوم وده کې مرسته کوي.

28/03/2025

په USA کې هره ورځ 12000 شاوخوا انسانان د سپيو له خوا داړل (خوړل يا چيچل) کېږي چې له ډلې يې 1000‌تنه شاوخوا روغتونونو ته مراجعه کوي، همدې ته په ورته بڼه هره ورځ 1096 انسانان د پيشوګانو او 680 انسانان د نورو انسانانو له خوا داړل کېږي.
که چېرته مو پيشو وداړي، نو په هرو 100 نفرو کې به د 50 تنو زخم ميکروبي شي، که مو انسان وداړي نو په هرو 100 نفرو کې به د 30 تنو زخم ميکروبي شي او که مو سپی وداړي نو په هرو 100 تنو کې به يواځې د 5 تنو زخم ميکروبي شي.
د زخم د ميکروبي کېدلو د مخنيوي لپاره تر ټولو لومړی بايد زخم سم پاک ووينځل شي او د يوې اونۍ لپاره زخمي کس ته Amoxiclave يا اګمينټين 625 ملي ګرامه د ورځې درې ځله توصيه شي.

20/03/2025

په نړۍ کې هر کال څه باندې 130 میلیونه ماشومان زېږېږي او 62 میلیونه کسان مړه کېږي چې په دې حساب هر کال د نړۍ نفوس شمېر د 70 ميليونه په اندازه زياتېږي.
هره ورځ 359 زره زېږېږي او 170 زره مړه کېږي.
هره دقیقه 250 زېږونونه او 118 مړینې پېښېږي.
هره ثانيه کې څلور زېږونونه او 2 مړينې پېښېږي.

19/03/2025

نيچه وايي وايي: هغه څه چې ما ونه وژني، ما پياوړی کوي.
په انسانانو کې واکسين هم دې ته په ورته بڼه د پياوړتيا لامل ګرځي، داسې چې يو کم مقدار مضره ماده او يا کمزوری شوی ميکروب يو کس ته داسې ورکول کېږي چې هغه ونه وژني او پايله کي يې دی د نوموړې مضرې مادې او ميکروب په وړاندې مقاومت پيدا کوي.
که چېرته مضره ميکروبونه په نيمګړې بنه تداوي شي، نو هغوی ته دغه نيمګړې تداوي د واکسين په شکل تمامېږي او په آينده کې د درملو په وړاندې مقاومت او معافيت پيدا کوي، چې بيا يې درملنه سخته او حتی ناممکنه کېږي، نو ځکه د انتي بيوتيک په استعمالولو کې بايد له ډېر احتياط او مسلکي پوهې څخه کار واخيستل شي.

19/03/2025

په طبابت کې څلور داسې کړنلارې منل شوې، چې روغتيا ښه او د ژوند موده اوږده کولای شي:
1- کم او مناسب خوراک ( سبزيجات، لبنيات، ميوه، ماهی...)
2- روژه نيول (يوه نه بله ورځ، په اونۍ کې دوه ورځې، په مياشت کې دوه ورځې سر په سر او يا هره ورځ د يوې مشخصې مودې لپاره د روژې نيول).
3- يو شمېر درمل لکه ګلوکوپيج ( Metformin)، Resveratrol او Rapamycin.
4- فزيکي فعاليت او تمرين.

19/03/2025

په نړۍ کې د تر ټولو ښې روغتيا او اوږد عمر لرونکي خلک د جاپان په اوکیناوا ښار کې اوسېږي، د دوي د عمر منځنۍ کچه د نارينه و لپاره ۸۴ کاله او د ښځينه و لپاره ۸۷ کاله ده.
د دوی د اوږ ژوند رازه په درې خبرو کې ده:
1 - هره ورځ په منځنۍ کچه سپورت کول.
2 - يو له بل سره د ښو ټولنيزو اړيکو ساتل.
3 - کمه اندازه غذا مصرفول (هغه هم صحي غذا لکه سبزيجات او ماهي).
خو کله چې دغه خلک غربي هيوادونو ته لاړل او هلته يې د غربي هيوادونو کلتور خپل کړ، نو د ناروغيو (شکر، چاقي او سرطانونو) کچه يې ډېره لوړه شوه او د عمر منځنۍ کچه يې ۶۴ کالونو ته راښکته شوه.

16/02/2025

30/12/2024

د موضوع مبرمیت او ارزښت: انتي بیوتیک د درملو یو مهم ګروپ دی چې په بکتریایي انتاناتو کې د وقایې، تشخیص او درملنې په موخه کارول کېږي.
دا درمل په یو شمېر هېوادونو ( لکه زمونږ هېواد) کې په زیاته پیمانه ناروغانو ته توصیه کېږي، له همدې کبله یې اغېزناکتوب کم او بکتریایي مقاومت ډېر شوی دی.
زموږ په هېواد کې له ګڼ شمېر نورو ستونزو ( اقتصادي ستونزې، د پوهې د کچې د کموالي ستونزې، د تشخیصیه مرکزونو د کمیت او کیفیت د کموالي ستونزې) سره یو ځای د درملو د کیفیت او غیر منطقي کارېدنې ستونزې هم موجودې دي. د انتي بیوتیکونو غیر منطقي کارونې، په روغتیایي برخه کې د انتي بیوتیکونو د مقاومت بحران رامنځ ته کړی دی. اوس مهال ګڼ شمېر انتي بیوتیکونو خپل اغېزناکتوب له لاسه ورکړی او که کارونه یې په دې ډول دوام ولري نو د درملنې د ناکامېدلو، MDR، XDR او PDR بحران به رامنځ ته شي.
په نړۍ کې له مقاومو انتاني ناروغیو څخه د معیوبیت او مړینې کچه ډېره لوړه شوې او ورځ تر بلې دا کچه لوړېږي. د خپګان ځای دا دی چې تر اوسه زموږ په هېواد کې داسې میکانیزمونه نه دي رامنځ ته شوي چې له دې بحران څخه مخنیوی وکړي. نو ځکه اړینه ده چې په دې برخه کې مسلسل کنفرانسونه، ورکشافونه او سمینارونه دایر شي تر څو د دې بحران له رامنځ ته کېدو څخه د مخنیوی لارې چار ې پیدا عملي شي.
لنډیز: په انسانانو او حیواناتو کې د انتي بیوتیکونو منطقي کارونه دې ته وایي چې؛ د یوې مشخصې بکتریایي ناروغۍ د درملنې یا په ځینو خاصو مواردو کې د وقایې له پاره؛ یو مناسب انتي بیوتیک، په مناسب دوز، په مناسبو دفعاتو، د مناسبې مودې له پاره له مناسبې لارې ناروغ ته توصیه شي.
په نباتاتو کې د انتي بیوتیکو منطقي کارونه دې ته وایي چې؛ انتي بیوتیک یوازې د بکتریایي ناروغیو د درملنې په موخه په مناسب دوز، مناسبو دفعاتو او د مناسبې مودې له پاره توصیه شي.
د انتي بیوتیکونو د منطقي کارونې موخې: ۱- د بکتریایي ناروغیو د اغېزناکې درملنې یقیني کول. ۲- د انتي بیوتیکونو له مقاومت څخه مخنیوی. ۳- د مفیدو بکتریاوو ساتل. ۴- د درملو له جانبي عوارضو څخه مخنیوی. ۵- د درملنې د مصارفو را کمول. ۶- د بستر ناروغانو د بستر د مودې را کمول. ۷- د ناروغیو له انتشار څخه مخنیوی. ۸- د ټولنې د افرادو د مفیدیت (productivity) ډېرول.
د انتي بیوتیکو د منطقي کارونې اساسات: ۱- نسخه باید د تشخیص په اساس ولیکل شي: انتي بیوتیک یوازې هغه وخت توصیه شي چې تأیید شوی یا په ډېر احتمال سره بکتریایي انتان موجود وي. ۲- د عادي انتاناتو په صورت کې انتي بیوتیکونه نه توصیه کېږي. ۳- هره پتوجن بکتریا د انتي بیوتیکونو د ځانګړو ګروپونو په مقابل کې حساسیت لري نو ځکه باید د هرې پتوجن بکتریا له پاره مناسب انتي بیوتیک انتخاب شي. دا کار د نویو رهنمودونو (guidelines ) د مطالعې او یا په لابراتوار کې د کلچر- انتي بایوګرام ټسټ له لارې کېدلای شي. ۴- انتي بیوتیک باید په مناسب دوز سره توصیه شي. د ټیټ یا لوړ دوز له توصیې څخه باید مخنیوی وشي. ۵- انتي بیوتیک باید په مناسبو دفعاتو ناروغ ته توصیه شي. ۶- انتي بیوتیک باید د مناسبې مودې له پاره ناروغ ته توصیه شي. ۷- انتي بیوتیک باید له مناسبې لارې ناروغ ته توصیه شي. ۸- ناروغان باید په پورته ټولو خبرو وپوهول شي.
د انتي بیوتیکونو د منطقي کارونې پر وړاندې شته خنډونه: ۱- په بازار کې پرته له محدودیته (Restriction) د انتي بیوتیکونو خرڅلاو. ۲- انتي بیوتیکونو ته په خپل سرې توګه د هر چا اسانه لاس رسی. ۳- په درملتونونو کې د غیر مسلکي پرسونل موجودیت. ۴- په هېواد کې د یو شمېر بې کیفیه انتي بیوتیک درملو تولید او تورید. ۵- پرته له تشخیصیه معایناتو هر انتاني ناروغ ته د انتي بیوتیکونو توصیه کېدل. ۶- د ناروغ له خوا په خپل سر مخکې له وخته د انتي بیوتیکونو قطع کېدل. ۷- د لابراتواري امکاناتو کموالی یا نشتوالی. ۸- د عامه پوهاوي ټیټوالی: خلک اکثره وخت د انتي بیوتیکونو د ناسم استعمال او اړوندو خطرونو په اړه کافي معلومات نه لري. ۹- خراب اقتصادي حالت: ځینې خلک د خراب اقتصاد له کبله نه شي کولای د نسخې مطابق درمل واخلي؛ دا خلک یا د کافي مودې له پاره درمل نه اخلي یا بې کیفیته درمل اخلي . ۱۰- د روغتیایي سیستمونو کمزورتیا: په یو شمېر هېوادونو کې د درملو د مصرف د مدیریت او څارنې سیستمونه ناقص وي، نو ځکه د ناسمې کارونې مخه نشي نیولای. ۱۱- فرهنګي باورونه، غلط دودونه او د غیر مسلکي وګړو مشورې: په ځينو ټولنو کې داسې فکر کېږي چې انتي بیوتیکونه د هرې ناروغۍ درمل دي. ځينې ناروغان له صحي پرسونل څخه د دوئ د خوښې انتي بیوتیک د لیکلو او توصیه کولو غوښتنه کوي. ( د نمونې په ډول ناروغ وایي چې زه یوازې له زرقیاتو سره ښه کېږم). ۱۲- د نویو انتي بیوتیکونو د رامنځ ته کېدو بطائت: د انتي بیوتیکونو په څېړنو او نوښت کې کموالی راغلی چې دا د مقاومو بکتریاوو په درملنه کې یوه لویه ستونزه ده.
د انتي بیوتیکونو له غیر منطقي کارونې څخه رامنځ ته شوې ستونزې: ۱- د انتي بیوتیکونو مقاومت. ۲- د درملنې ناکامېدل. ۳- د مزمنو ناروغیو او په روغتونونو کې د بستر د مودې ډېرېدل. ۴- د منابعو ضایع کېدل او اقتصادي ستونزې. ۵- د معیوبیت او مړینو ډېرېدل. ۶- د جانبي عوارضو زیاتېدل. ۷- د چاپېریال ککړتیا: په زراعت کې د انتي بیوتیکونو غیر منطقي کارونه چاپېریال ککړوي. ۸- د درملنې د لګښت زیاتېدل: له عادي انتي بیوتیکونو سره مقاومت ډاکټر مجبوروي چې پرمختللي او قېمته انتي بیوتیکونه توصیه کړي. ۹- د روغتیایي پرسونل او ناروغ تر منځ د متقابل باور کمېدل. ۱۰- د اخیستونکي شخص یا حیوان د معافیتي سیستم کمزوري کېدل ( د انتي بیوتیکونو ډېر اخیستل معافیتي سیستم کمزوری کوي).
۱۱- د Super infection رامنځ ته کېدل ( نارملې فلورا له منځه ځي او پر ځای یې پتوجن مایکروارګانیزمونه ځای پرځای کېږي او ناروغۍ رامنځ ته کوي).

28/08/2024

په بلاربښت کې د ټولو رامنځته شويو زيانونو ( Abortion يا سقط ) له ډلې څخه:
۶۰٪ د مور يا پلار د کروموزمي ناروغيو له امله..
۱۵٪ د مور د ترضيض، انتاناتو، خوراکي موادو کمبود، شکرې او جاغور ناروغۍ او يا اناتوميکو تشوشاتو له امله ..
او په پاتې ۲۵٪ کې لامل نامعلومو پاتې کېږي.

CMDT2024

06/08/2024

د يوه انسان په بدن کې ۵۰ تریلیونه بکتريا او بې شمېره وایرسونه او فنګسونه ځای لري.
د يوه انسان په بدن باندې د دغو موجودو ميکروبونو شمېر، د ده د بدن د خپلو حجرو له شمېر څخه لس چنده زيات ده.

06/08/2024

د ټولو سرطانونو ۱۶ سلنه د انتاني ناروغيو له امله رامنځته کېږي او يا ورسره اړيکه لري.