ځوان ارواپوه روانشناس جوان Psychologist

09/02/2025

14/12/2024

د انسان بدن او دماغ سکون او ته خوشالي اړتيا لري.
او دا دواړه د يو هرمون په افرازيدو سره رامينځته کيږي، دا هرمون ډوپامين نوميږي، کچيرته ډوپامين پۀ مثبتې طريقې سره افراز شي نو د خوشالۍ او تازګۍ سربيره بدن ته نورې ګټي هم لري،
1- لکه انسان چې ورزش وکړي د بدن څخه خوله ووځي، بيا ولامبي او صحت مند خوراک وکړي نو موډ ئې ښۀ شي ، دا د ډوپامين مثبت افراز دی.

2- بل کله چې انسان پۀ خپله مزدورۍ يا دفتر کښې د رزق له پاره فزيکي يا ذهني ورزش وکړي، هغه ته دا احساس کيږي چې بچو لپاره حلال رزق پېدا کووم، نو ددې لامله هم مطمئن او خوشاله وي، دا هم د ډوپامين مثبت اخراج دی.
نو لدې امله ډير کله وينو چې بې کاره خلک د ذهني ناارامې سره مخ وي.
ستونزه دا ده چې عموماً دماغ د ډوپامين د افراز لپاره لنډه او اسانه لار لټوي، او دغه لنډې لارې ډيری وخت منفي وي: لکه غيبت کول ، غلا کول ، فحش مواد کتل ، نشې کول يا د موډ ښۀ کولو او توانائي زياتولو دپاره د انرژي ډرنکس څښل چې ټول بدن ته لنډ مهالې خوشالي ، سکون او تازګي ورکوي خو وروسته د د بيلابيلو ناروغيو لامل کيږي.

هره د څښاک انرژي د نورو اجزاو سربيره د ځواک زياتولو او موډ ښۀ کولو د پاره دوه بنسټيزې برخې کېفين او خواږه (شوګر) لري. پۀ څښاک انرژي کې د کېفين او خوږو (شوګر) مقدار د کافي نه هم ډير وي. د کېفين ډير مقدار د زړۀ رفتار او ويني فشار زياتوي. خواږه د بدن د غټوالي سربيره د (شکر) شوګر ناروغۍ لامل هم کيږي.

د نوي ځوانانو پۀ بدن او دماغو کې ددې دواړو زيات مقدار ډېر بد اثرات لري، چې پۀ هغې کښې موډ بدليدل او روغه خبره شر ته بوتلل يعني د نه زغمل ډېر مهم دي
ډوپامين چې څومره زيات او ژر افراز شي نو دومره پۀ تېزۍ سره ښکته هم راځي، نو څومره په تېزۍ چې توانائي ورکوي دومره په تېزۍ انسان ستړيا ، بې چيني او انزائټي ته راکاږي.

د دې په پايله کښې انسان دې سره لکه د نشې عادي شي، چې موډ مې ښۀ شوی، خو بيا پۀ هغه مقدار کښې استعمالول موډ هغسې نۀ ښۀ کوي، نو انسان ورو ورو د دې مقدار زياتوي، تاسو به اکثر ليدلي وي چې يو تن اول سګرېټ څښي ، بيا څۀ موده پس چرسو ته شي او بيا شيشه، ګولې... طرف ته لاړ شي، د دې بنسټيز لامل همدا وي، چې د ډوپامين افراز بيا پۀ هغه مقدار کښې نۀ کيږي نو انسان د خوشالۍ او سکون له پاره نوې لارې ګوري،

اصل موضوع ته راځو؛ د څښاک په انرژيو کې ددغه پورته ذکر شوو دوه اجزاوو سربيره بيلابيل کېمياوي مواد د رنګ ، خوند ، ټينګوالي ، د طاقت د ژر جوړيدو او زيات وخت پاتې کېدو له پاره استعماليږي، لکه سوډیم بېنزووېټ ، ټارېن ، وټامين بي ، جېنسګ ، ګورانا، سټېمولنټ... چې د اندازې له پلوه ډير او کم وي کارول کيږي.

څرنګه چې مېدان د سيالۍ دی، نو هر برانډ ځانله نوې نوې لارې هم پيدا کوي، لکه رېډبل او سټينګ يو جز لري چې پۀ ځوانانو کښې د زړۀ د حملې لامل کيداي شي، ددې پرته هره د څښاک انرژي پۀ معده ، ځيګر او ګردو هم ډېر بده اغيزه لري - لنډه دا چې هر هغه عمل يا خوراک چې تاله سکون او خوشالي ستا د روغتيا پۀ بدل درکوي هغه نشه ده، او د نشې نه ځان ساتل پکار دي.

#ډاکټرديداريوسفزی

16/11/2024

زموږ د ټولنې يوه لويه ستونزه:
په افغاني ټولنه په ځانګړې توګه پښتنه ټولنه کې خپلو ماشومانو ته پدې اړوند پوهاوی ورکول چې څوک ترې ناسمه ګټه وانخلي، هيڅ نشته.
ښاغلي استاد ډاکټر Pameer Afghan وايي:
تر ډيره هغه ماشومان چې زده کړې نکوي، د اړيکو حد نه وي ورزده شوی، د کورنۍ پام پرې نه وي او ارزښت نه ورکول کيږي، د بیلابيل ډول ناوړه ګټې اخيستنې وړ ګرځي.

#ماشوم ارواپوهنه

13/08/2024

لږ به وخاندو!
خوند بیا دا کوي چې له وړاندې په يوه مسله خبر يې😊☺️
په ریاضي مضمون کې کمزوري,دوه ملګري د مرکې لپاره ناست وو. د لومړي وار راغی، نو هغه مرکې ته ولاړ.
مامور: که تاسو په ریل ګاډي کې سفر کوئ او ناڅاپه تاسې ته د ګرمۍ احساس ولګېږي، نو څه به وکړئ؟
کاندید: زه به کړکۍ خلاصه کړم.
مامور: ډېر ښه، اوس راته ووایاست که هغه کړکۍ 1.5 مربع متره وي، او د ډبې اندازه 12x90 فټه وي، او ریل ګاډی په 80 کیلومتره في ساعت سرعت سره جنوب ته روان وي، او هوا په 5 میل فی ثانیه سرعت سره د جنوب څخه ډبې ته ننوځي، نو ټوله ډبه به په څومره وخت کې سړه شي؟
کاندید کوښښ وکړ، خو جواب یې پیدا نه کړ او ناکام شو.
بهر ته په وتلو سره یې دغه پوښتنه خپل ملګري ته وویله.
اوس د بل ملګري وار راغلې.
مامور: که تاسو په ریل ګاډي کې سفر کوئ او ناڅاپه تاسې ګرمي احساس کړئ، نو څه به وکړئ؟
کاندید: زه به خپل کوټ وباسم.
مامور: که بیا هم تاسې ګرمي احساس کړئ، نو څه به وکړئ؟
کاندید:زه به خپل کمیس وباسم.
مامور: (په غوسه) که بیا هم تاسې ګرمي احساس کړئ، نو څه به وکړئ؟
کاندید:زه به خپله بنین وباسم.
مامور: (په قهر) که بیا هم تاسې ګرمي احساس کړئ، نو؟

کاندید:زه به په ګرمي کې مړ شم، خو هغه کړکۍ به خلاصه نه کړم.🙈😄☺️
©

29/07/2024

ځان وژغورئ!

غمجنې سندرې مه اورئ, غمجنو شعرونو ته غوږ مه نیسئ, غمجن ناولونه مه لولئ.
ځکه پدې ډول سندرو, شعرونو او ناولونو کې منفي جملې او خبرې ځای پر ځای شوي وي.
د مثال په ډول:
-غمونو سره مې ملګرتیا ده, غمونو سره رالوی شوی یم, پښتون تباه او برباد دی, فلانۍ واده شوه, زما سپیره قسمته او نورې ګډې وډې خبرې چې په ویلو او اوریدلو سره یې منفي تاثیرات زموږ لاشعور (ناخوداګاه) کې ځای پر ځای کیږي او ورو, ورو له ژور خفګان سره مخامخ کیږو.

ګران

09/07/2024

زما د خالد النبوي یوه مکالمه ډېره خوښه شوه.

هغه ویل: کله چې زه وړوکی وم، زما یوه جوړه بوټان وؤ چې زما ډېر خوښېدل. خو د وخت په تېرېدو زما په پښو کې ټنګ شو او زه یې په تکلیف کولم، تردې چې پښې یې را زخمې کړي.

نيا مې راته ويل: خالده، زه به درته نور نوي بوټان واخلم؟
ما ورته ویل،چې 'نه، زما همدا بوټان خوښېږي' او تر یو وخت مې د همدې په پښو کولو ټینګار کاوه.

اخر یې زما پښې دومره ټپي کړي، چې زه پکې نور نشوم ګرځیدلی. زما له دې بوټانو نهایت بد راغلل.
پایله کې، مایوسه او خپلې نیا ته په ژړا ورغلم. هغې ماته یوه ډېره ښکلې خبره وکړه:

" هر کله چې ژوند درته د داسې څه تر مینځ د انتخابولو موقع درکړه چې یو مو خوښېږي او بل سره راحت وئ ، نو تۀ هغه څه غوره کړه چې" تۀ ورسره راحت وې."
ځکه که ته د داسې څه سره راحت نه وې، چې ستا خوښېږي، نو ډېر زر به دې ځنې کرکه پیدا شي"

#ژباړه
©Mehar Taaj

07/07/2024

مينه وکړئ!
د وخت ارزښت وپيژنئ!
مراد مې دا دي د هر نقل، چې بې علمه نشته عقل.

05/07/2024

د کم عمره ماشومانو پۀ روزنه کې ډېری ستونزې لۀ دې امله منځته راځي چې، موږ د هغوی بدني فعالیتونه محدودوو.
"منډې مۀ وهه، تۀ نشې کولای د یوۀ عادي ماشوم پۀ څېر وځغلې"
"دومره خېزونه مۀ وهه"
"کرار کېنه"
"ولې پۀ یوه پښه ولاړ یې پۀ داسې حال کې چې دوه لرې"
"غورځېږې او پښه دې ماتیږي"
سمه ده چې ډېر بدني فعالیت ښایي زیان اړوونکی وي خو د ماشوم د روغتیا ځای باید ونۀ نیسي. د ماشوم پر بدني فعالیتونو محدودیت عاطفي فشار منځته راوړي چې ښایي د ورانکارۍ، بدژبۍ او بدچلندۍ پۀ توګه راڅرګند شي.
د ماشوم د انرژۍ د تشولو لپاره سالم چاپېریال لکه: بایسکل چلول، سهار وخته منډې وهل، توپ لوبو، طناب لوبو، لامبو او بسکیټ بال برابرول، د ماشوم د خوشاله او آرام ژوند لپاره، پۀ لومړۍ درجه کې قرار لري.

©Abduljalil Amarkhil