12/08/2025
Cơ thể quá suy nhược – thì đừng vội vàng “đại bổ”!
Giống như việc bạn mở vòi nước thật mạnh, rồi lấy một chiếc bát nhỏ hứng nước. Kết quả là nước văng tung toé, bát chỉ hứng được một nửa. Vì sao? Vì nước quá mạnh, mà bát lại quá nông. Trong Đông y, nước mạnh ví như đại bổ, còn bát nông là cơ thể suy yếu, tiếp nhận không nổi, không những không bổ được mà còn làm tổn thương thêm cơ thể.
Ví dụ như phơi lưng (tiếp dương khí mặt trời) – tôi từng nhắc nhiều lần, nhưng nhiều người lại quá nôn nóng, thấy mình hàn thấp nặng thì ra ngay giữa trưa nắng chang chang, đầu trần phơi nắng, mà không nghĩ rằng: giữa trưa đủ để chiên chín trứng trên mặt đường – vậy thì cơ thể làm sao chịu nổi?
Phơi xong, mồ hôi đổ như tắm, dính dấp như mỡ, mặt trắng bệch, tay chân lạnh, chóng mặt, hồi hộp, mạch yếu – đó không phải là thấp nhiệt, mà là biểu hiện của chứng vong dương – dương khí bị bức thoát, tân dịch hao tổn trầm trọng!
Phơi lưng đúng cách là gì?
Là mượn khí dương của trời đất, nhưng phải giữ được nó, giữ được thì gọi là “dương tiến âm lui” – biểu hiện tốt là: -
– Sau khi phơi, lưng ấm lên, đầu óc minh mẫn, cảm giác ngực nhẹ, bụng không đầy, như thể khí huyết được đả thông.
– Đó là khi cơ thể tiếp nhận được dương khí, rồi tự đẩy thấp khí ra ngoài – rất đáng mừng.
Người thể trạng yếu, nên phơi vào sáng sớm: từ 8h30 đến 10h30, tùy khí hậu từng vùng.
Đã ăn sáng
– Mặc áo mỏng, tránh gió lùa
- Mỗi lần phơi từ 10-20 phút, nếu nhắm mắt tĩnh tâm
thì hiệu quả càng cao.
Có người sau khi phơi, đến chiều dùng thêm Quế phụ địa hoàng hoàn, ngủ ngon hẳn.
Người khác khí tâm yếu thì dùng Sinh mạch ẩm (loại hồng sâm) cũng cải thiện giấc ngủ. Nếu cơ thể bình thường, tôi thường khuyên dùng Toan mai thang – vị chua giúp thu liễm khí, “thu lại cái dương vừa mượn".
Vì sao mùa hè không thích hợp đại bổ?
Mùa hè nóng, khí huyết hướng ra ngoài, bên trong vì vậy trở nên trống rỗng. Với người tỳ vị yếu, thì mùa hè chẳng khác gì trạng thái "thân thể suy nhược". Các vị thuốc đại bổ như phụ tử, can khương, thục địa, nhục thung dung, a giao... thường có tính nóng, nặng, dính, rất khó hấp thu.
Dễ gây nóng trong, đầy bụng, nổi mụn...
Cho nên cổ nhân nói:
“ Lập Đông tiến bổ, sang năm đánh hổ” là có lý do
- Đông khí thu liễm, cơ thể hấp thu tốt hơn
Thêm chút củ cải trắng để thông khí, hỗ trợ tiêu hóa đó mới là dưỡng sinh đúng lúc.
Vậy mùa hè có bỏ mặc không? Không hề!
*Không nên đại bổ
Nhưng có thể thanh bổ (bổ nhẹ, mát)
Ví dụ như: Thanh thử ích khí thang của Lý Thời Trân – biến thể từ Bổ Trung Ích Khí Thang, bỏ Sài hồ, thêm các vị như hoàng kỳ, nhân sâm, bạch truật, trần bì, mạch môn, cát căn...
Vừa bổ khí, vừa kiện tỳ, trừ thấp, rất phù hợp mùa
hè.
– Tứ quân tử thang
Đều là những bài dưỡng sinh rất đáng tham khảo.
** Cơ thể suy nhược – như căn nhà cũ nát: không phải dỡ ra làm lại, mà là phải sửa dần từng chút một.
Thế nào gọi là “hư lao”?
Leo vài bậc thang đã một nhưng nghỉ chút thì hồi lai.
Leo vài bậc thang đã mệt, nhưng nghỉ chút thì hồi lại
Thức đêm mệt mỏi, ngủ bù lại thì tỉnh táo
→ Điều đó cho thấy: cơ thể còn khả năng tự phục hồi
! Nhưng nếu nghỉ ngơi, ăn uống đầy đủ mà vẫn không hồi phục – tức là cơ chế tự chữa lành đã suy yếu, giống như ô tô bị hỏng động cơ, dù bên ngoài có sạch đẹp thế nào cũng không chạy nổi.
Lúc này không thể dùng thuốc nặng, bổ sâu ngay lập tức.
Vì người hư lao thường kèm theo tỳ vị hư, can khí uất, khí trệ huyết ứ – cần phối hợp điều trị.
Nếu khí huyết hư, đừng vội cho thục địa, a giao
→ Cũng giống như người đói lâu ngày, dạ dày đã yếu, giờ đưa đồ bổ vào chỉ khiến đầy bụng, không tiêu
Trước tiên cho uống cháo kê, canh nhạt, giúp tỳ vị phục hồi.
Tỳ vị hoạt động lại → sẽ sinh ra khí huyết.
Nên sau cảm mạo – người ta thường khuyên ăn nhẹ 2-3 bữa đầu tiên là vậy!
