09/03/2023
Srbija izuzetnih žena
Draga Ljočić (1855 - 1926) bila je srpska doktorka i borac za prava žena.
Rođena je u Šapcu, kao najmlađe, peto dete Dime i Marije Ljočić. Kako su joj roditelji izgubili imanje nakon sudskog spora izgubljenog od bogate šabačke porodice Kurtović nakon čega Dima Ljočić organizuje simboličnu "sahranu pravde", sa crkvenim zvonima.
Draga sa učiteljicom Persidom Pinterović odlazi u Beograd, gde završava Višu žensku školu. Pošto joj je brat na školovanju u Švajcarskoj a saznanje da je jedna Engleskinja završila studije medicine i postala jedna od prvih doktorki u Evropi joj je inspiracija da i sama to učini.
Draga Ljočić odlučuje da bude prva žena doktor u Srbiji. Kako joj vlasti ne daju stipendiju, uspeva da dobije malu pomoć iz fonda šabačkog trgovca Jevrema Panića i 1872. i odlazi na studije u Cirih. Studije prekida 1876, da bi kao lekarski pomoćnik učestvovala u Srpsko-turskom ratu, u kome stiče čin sanitetskog poručnika, čime postaje prva žena oficir u srpskoj vojsci. Po završetku rata, vraća se u Cirih, gde 1879. završava studije, diplomskim radom "Prilog operativnoj tehnici fibromioma materice" i ostvaruje svoj cilj - postaje prva Srpkinja koja je stekla zvanje doktora medicine.
U Srbiji ne uspeva da nađe posao u državnim bolnicama, ministarstvo unutrašnjih dela nekoliko p**a odbija njenu molbu za izdavanje licence za rad, sa raznim izgovorima, od kojih je jedan bio taj da „joj se ne može udovoljiti na zahtev jer žene ne služe vojsku“. Ovaj odgovor je u potpunosti zanemario činjenicu da je Draga Ljočić učestvovala u ratu i u njemu stekla čin poručnika. Na kraju, na uporne zahteve Drage Ljočić da joj se prizna status lekara, tek nakon lične urgencije kneginje Natalije, a uz podršku dr Vladana Đorđevića, ministarstvo formira specijalnu komisiju koja treba da potvrdi njenu stručnost, postavljanjem "teoretičnih i praktičnih pitanja iz anatomije, fiziologije, preskripcije lekova, ginekologije, akušerstva i inih medicinskih grana" - praktično iz cele medicine.
Komisija nakon ispita, na opšte čuđenje, iskazuje zadovoljstvo znanjem doktorke Ljočić i priznaje joj diplomu, ali joj ministarstvo daje samo dozvolu da pristupi privatnoj praksi, dok joj i dalje onemogućava zaposlenje u državnim zdravstvenim ustanovama. Draga Ljočić otvara privatnu ordinaciju u Gospodar Jevremovoj 6 i počinje sa radom. Međutim, broj pacijenata joj ostaje mali, zbog nepoverenja društva u nesvakidašnju pojavu izuzetno mlade žene koja se bavi medicinom, u tom trenutku isključivo muškom profesijom. Ipak, Draga Ljočić nastavlja da zgražava javnost i svojim drugim potezima. U Cirihu su joj postale bliske feminističke, ali i socijalističke, pa i nihilističke ideje. Stoga se izjašnjava kao pobornica ravnopravnosti žena i ideja o jednakosti i socijalnoj pravdi.
Udaje se za novinara Aranđela Miloševića - Rašu, jednog od osnivača Radikalne stranke. Draga Ljočić iskazuje svoj neobuzdani pobunjenički duh time što zadržava svoje prezime, što je u Srbiji njenog vremena bilo nepojmljivo. Njen muž će, osam dana po rođenju njihove prve ćerke Spomenke, zbog učešća u neuspeloj Timočkoj buni 1883. biti uhapšen i osuđen na smrt, nakon čega će ipak biti pomilovan i upućen na desetogodišnju robiju. Draga Ljočić tada, sa malim detetom, nastavlja s privatnom lekarskom praksom, izdržavajući sebe i ćerku, ali i roditelje svog supruga. U takvim uslovima, Za vreme srpsko-bugarskog rata 1885. godine, pošto su svi ostali lekari na frontu, Draga Ljočić ostaje da radi kao jedini lekar u tri beogradske bolnice: Opštoj državnoj bolnici, bolnici za velike boginje i ustanovi za ranjenike u Velikoj školi.
Nakon rata, sa promenom režima, Raša Milošević je početkom 1886. pušten iz zatvora, da bi supružnici Milošević-Ljočić već krajem iste godine dobili drugu od četiri ćerke, koliko će ukupno imati. Zbog požrtvovanosti u ratu, Draga Ljočić je unapređena u lekara sekundanta, ali sa daleko manjim pravima od svojih kolega - sa manjom platom (2000 dinara, dok su njene kolege primale 2500), bez prava na periodične povišice, kao i prava na penziju, ali zato sa istim brojem dežurstava kao i muškarci (iako je bila majka maloletne dece).
Draga šalje veliki broj dopisa u kojima se žali na neravnopravan tretman i zahteva jednakost sa svojim muškim kolegama. "Iz prakse dosadašnje gospode ministara izlazi da ja mogu kao lekar služiti državu i preko trideset godina državne službe i da ni u položaju, ni u plati ne krenem ni malo dalje", piše u jednom dopisu. Odgovori koje je dobijala nisu bili uvijeni:
"Ženskinja po samoj svojoj fizičkoj prirodi pozvana je da se naslanja na jačeg od sebe, na čoveka koji će rukovoditi u njezinom životu. Da li bi gospođa Ljočić mogla biti sreski lekar, okružni, opštinski ili vojni lekar? Ko zna prirodu ženskinja koja je udata, taj neće mnogo tražiti razloga da kaže da gospođa Ljočić ne može ni jednu od gore pobrojanih dužnosti vršiti." Za razliku od njenih muških kolega, pisma upućena njoj nisu počinjala uobičajenim "poštovani doktore".
Na kraju, cela borba Drage Jočić da dobije ravnopravan tretman u državnoj službi završena je njenim otpuštanjem.
Sve to, nije dovelo do toga da ona odustane od dalje borbe. Nastavlja da javno insistira na jednakom tretmanu žena, tako da će 1909, prilikom promene Sanitetskog zakona, pisati dopis Narodnoj skupštini u kome navodi da „profesionalne kompetencije i moralne vrednosti moraju biti jedini uslov za zapošljavanje“. Narodna skupština ovaj predlog odbacuje.
Borbu za ravnopravnost žena iskazuje i time što predstavlja jednu od prvih sifražetkinja u Srbiji. Naravno, ni predlozi o davanju prava glasa ženama nisu naišli na prihvatanje, ali Draga Ljočić, uprkos neprekidnom nizu neuspeha, do kraja života neće odustati od svoje borbe za izjednačavanje prava žena i muškaraca. Istovremeno, nastavlja da se bavi privatnom praksom, radi honorarno kao lekar u Upravi monopola i posvećuje se humanitarnom radu. Osniva Materinsko udruženje, koje je imalo zadatak da smanji smrtnost novorođenčadi i zbrine napuštenu decu, što ponovo dovodi do skandala i optužbi za nemoral, pošto je većina dece o kojima se udruženje brinulo bila vanbračna.
Draga Ljočić ipak uspeva da izdejstvuje otvaranje Doma za nahočad, gde radi kao lekar dobrovoljac. Učestvuje u osnivanju Srpskog narodnog ženskog saveza i Kola srpskih sestara, a bavi se i prevođenjem. Tokom balkanskih ratova radi u ambulanti za građanstvo i sirotinju i u bolnici beogradskog dobrotvora Nikole Spasića.
Po izbijanju Prvog svetskog rata, povlači se u Niš, gde sa ćerkama radi u tamošnjoj bolnici. Kada je 1915. Srbija okupirana, Draga Ljočić sa tri ćerke odlazi u Lozanu, odakle organizuje slanje paketa zarobljenicima u nemačkim i mađarskim logorima. U isto vreme, muž Raša i ćerka Radmila, koja je u međuvremenu takođe završila medicinu, prelaze Albaniju.
Porodica će se, začuđujuće, okupiti u punom sastavu u Srbiji posle oslobođenja.
Po završetku rata, u novoosnovanom Kraljevstvu Srba, Hrvata i Slovenaca, Draga Ljočić konačno dobija priznanja za svoj rad. Sa 64 godine i 40 godina rada u struci, dobija zvanje "pravog" lekara i državnu službu.
Postaje osnivač i prva predsednica Društva beogradskih žena lekara. Organizuje prikupljanje sredstava za gradnju memorijalne bolnice "Dr Elsi Inglis", u znak zahvalnosti engleskim i škotskim lekarima koji su pomagali srpskoj vojsci tokom rata. A krajem 1924, u sedamdesetoj godini, konačno joj se priznaje pravo na penziju.
Draga Ljočić umrla je 1926. godine, u 72. godini života. Njeno ime je odmah po smrti ponela jedna soba u bolnici na Dedinju, dok danas njeno ime nosi i Udruženje srpskih žena Švajcarske, a od 2016. i Dom zdravlja u Šapcu.
Ulica Dr Drage Ljočić nalazi se na Zvezdari, na granici naselja Karaburma i Mirijevo.
