28/01/2025
"ጨቅላ ህፃን ቢጫ መሆን" (Neonatal Jaundice)
አዲስ በሚወለዱ ሕፃናት ላይ በብዛት የሚታይ ሲሆን ቆዳ፣ የዓይን ነጭ ክፍል እና ሌሎች የሰውነት ክፍሎች ቢጫ ቀለም ሲሆኑ ነው። ይህ የሚከሰተው በደም ውስጥ ቢሊሩቢን የተባለ ንጥረ ነገር ሲጨምር ነው። ቢሊሩቢን ቀይ የደም ሴሎች ሲሰባበሩ የሚፈጠር ቢጫ ቀለም ያለው ንጥረ ነገር ነው።
የጨቅላ ህፃን ቢጫ መሆን ምክንያቶች
1. የፊዚዮሎጂ ቢጫ መሆን (Physiological Jaundice):
• አብዛኞቹ አዲስ የተወለዱ ሕፃናት ከተወለዱ በኋላ በመጀመሪያዎቹ ጥቂት ቀናት ውስጥ የፊዚዮሎጂ ቢጫ ይይዛቸዋል።
• ይህ የሆነው ሕፃናት ከተወለዱ በኋላ ቀይ የደም ሴሎቻቸው በፍጥነት ስለሚሰባበሩ ነው። በዚህም ምክንያት ቢሊሩቢን በደም ውስጥ ይጨምራል።
• የሕፃኑ ጉበት ገና ሙሉ በሙሉ ስላልዳበረ ቢሊሩቢንን በቶሎ ከሰውነት ማስወገድ ላይችል ይችላል።
• ይህ ዓይነቱ ቢጫ አብዛኛውን ጊዜ በራሱ የሚሻሻል ሲሆን ከ1-2 ሳምንታት ውስጥ ይጠፋል።
2. የፓቶሎጂ ቢጫ መሆን (Pathological Jaundice):
• ይህ አይነት ቢጫ ከላይ ከተጠቀሰው የፊዚዮሎጂ ቢጫ የበለጠ ከባድ ነው።
• ከመጠን ያለፈ የቢሊሩቢን ምርት ወይም ማስወገድ አለመቻል ውጤት ነው።
• የፓቶሎጂ ቢጫ መንስኤዎች የሚከተሉትን ያካትታሉ:
* የደም ዓይነት አለመጣጣም (Blood type incompatibility): የእናትና የልጅ የደም ዓይነት አለመጣጣም (ለምሳሌ Rh ወይም ABO አለመጣጣም) ቀይ የደም ሴሎች እንዲሰባበሩ ያደርጋል።
* የዘር ውርስ የደም መዛባት (Hereditary blood disorders): እንደ ግሉኮስ-6-ፎስፌት ዴሃይድሮጀኔዝ (G6PD) እጥረት እና ስፌሮሳይቶሲስ (spherocytosis) ያሉ የዘር ውርስ በሽታዎች ቀይ የደም ሴሎች እንዲሰባበሩ ሊያደርጉ ይችላሉ።
* ኢንፌክሽኖች (Infections): አዲስ የተወለዱ ሕፃናት በኢንፌክሽን ከተያዙ ቢሊሩቢን ሊጨምር ይችላል።
* የጉበት ችግሮች (Liver problems): የጉበት መጎዳት ወይም ጉበት ሙሉ በሙሉ አለመስራት የቢሊሩቢን መውጣት ላይ ተጽዕኖ ያሳድራል።
* የሐሞት ፊኛ ችግር (Biliary atresia): የሐሞት ፊኛ ቱቦዎች በትክክል ሳይዳብሩ ሲቀሩ ቢሊሩቢን እንዳይወጣ ያደርጋል።
3. የጡት ወተት ቢጫ (Breast milk jaundice):
• በእናት ጡት ወተት ውስጥ ያሉ አንዳንድ ንጥረነገሮች ቢሊሩቢን ከሰውነት እንዳይወጣ ሊያደርጉ ይችላሉ።
• ይህ ዓይነቱ ቢጫ ከፊዚዮሎጂ ቢጫ በኋላ የሚመጣ ሲሆን ህፃኑ ጡት ማጥባት ከጀመረ ከጥቂት ቀናት በኋላ ሊታይ ይችላል።
• ብዙውን ጊዜ ህፃኑን ጡት ማጥባት ማቆም አያስፈልግም ምክንያቱም ይህ ዓይነቱ ቢጫ በራሱ ይጠፋል።
የጨቅላ ህፃን ቢጫ ምልክቶች
• የቆዳ ቀለም ቢጫ መሆን (በመጀመሪያ ፊት ላይ, ከዚያም ወደ ደረቱ እና ወደ ሆድ ሊሰራጭ ይችላል).
• የዓይን ነጭ ክፍል ቢጫ መሆን.
• የምግብ ፍላጎት መቀነስ.
• ድብታ.
• ህፃኑ በደንብ አለመመገብ ወይም መተኛት።
• በከባድ ሁኔታዎች ህፃኑ መናጥ ወይም የጡንቻ መወጠር ሊያሳይ ይችላል።
መቼ ሐኪም ማማከር አለብዎት?
• የሕፃኑ ቆዳ ቢጫ ከታየ በኋላ ባሉት 24 ሰዓታት ውስጥ።
• የህፃኑ ቢጫ እየተባባሰ ከመጣ።
• ህፃኑ ለመመገብ ወይም ለመነቃቃት የሚቸገር ከሆነ።
• ህፃኑ ከፍተኛ ትኩሳት ካለው።
• ህፃኑ የሚናጥ ከሆነ።
ምርመራ
የሕፃኑን ቢጫ ለመመርመር ሐኪሙ የሚከተሉትን ሊያደርግ ይችላል:
• የአካል ምርመራ: ሐኪሙ የህፃኑን ቆዳና አይኖች በመመልከት ቢጫነቱን ሊገመግም ይችላል።
• የደም ምርመራ: በደም ውስጥ ያለውን ቢሊሩቢን መጠን ለመለካት።
• ሌሎች ምርመራዎች: እንደ አስፈላጊነቱ የደም ዓይነት ምርመራ፣ የአልትራሳውንድ ወይም ሌሎች ምርመራዎች ሊደረጉ ይችላሉ።
ሕክምና
የሕፃን ቢጫ ሕክምና እንደ ቢሊሩቢኑ መጠን፣ የሕፃኑ ዕድሜ እና የጤና ሁኔታ ይወሰናል።
• የብርሃን ሕክምና (Phototherapy): ህፃኑን በልዩ ብርሃን ስር በማስቀመጥ ቢሊሩቢንን ወደ ሌላ ቅርጽ በመቀየር ከሰውነት እንዲወጣ ይደረጋል። ይህ በጣም የተለመደው የህክምና ዘዴ ነው።
• የደም ልውውጥ (Exchange transfusion): ቢሊሩቢን በጣም ከፍ ባለበት ሁኔታ ላይ የሚደረግ ህክምና ሲሆን በህፃኑ ደም ውስጥ ያለውን ቢሊሩቢን በቀዶ ጥገና በመቀነስ ጤናማ ደም ይተካል።
• ለዋናው መንስኤ ሕክምና (Treatment of the underlying cause): እንደ ኢንፌክሽን ወይም የደም መዛባት ያሉ ዋና መንስኤዎችን ማከም አስፈላጊ ነው።
መከላከያ
• ጡት በማጥባት ህጻኑ በቂ ፈሳሽ እንዲያገኝ ማድረግ።
• በእርግዝና ወቅት ጤናማ መሆን።
• የደም ዓይነት አለመጣጣም ካለ ህክምናውን መከታተል አስፈላጊ ነው።
ማሳሰቢያ: ይህ መረጃ ለመረጃ አገልግሎት ብቻ የቀረበ ሲሆን የባለሙያ የሕክምና ምክር ምትክ ሊሆን አይችልም። ስለዚህ ጤናዎን በተመለከተ ጥያቄ ወይም ስጋት ካለዎት ሐኪምዎን ያነጋግሩ።
https://t.me/AlAFDALMEDIUMCLINIC
