Ethiopian Academy of pediatrics

27/05/2025

የዝንጀሮ ፈንጣጣ (Mpox) ምንድነው?
=======================
የዝንጀሮ ፈንጣጣ የሚከሰተው ከእንስሳ ወደ ሰው በሚተላለፍ ቫይረሰ አማካኝነት ነው ተብሎ የሚታሰብ ህመም ሲሆን በአብዛኛው ምልክቶቹ ከ 30 ዓመታት በፊት ከዓለም ላይ ጠፍቷል ተብሎ ከሚታሰበው የፈንጣጣ ህመም ጋር ተመሳሳይነት አላቸው፡፡

የመጀመሪያው በሰው ላይ የተከሰተው የዝንጀሮ ፈንጣጣ ህመምተኛ የተገኘው እንደ አውሮፓውያን አቆጣጠር በ1970 ዓ.ም በዲሞክራቲክ ኮንጎ ነዋሪ በሆነ የ 9 ዓመት ታዳጊ ላይ ሲሆን የዚህ ህመም መከሰቻ ቦታ ነው ተብሎ የሚታሰበው ደግሞ በመካከለኛውና በምዕራብ አፍሪካ የሚገኙ ሀገራት ነው።

ከእነዚህ ሀገራት ውጪ የመጀመሪያው የዝንጀሮ ፈንጣጣ ወረርሽኝ የተከሰተው ደግሞ በአሜሪካን ሀገር እንደ አውሮፓውያን አቆጣጠር በ2003 ዓ.ም ሲሆን በዚህም ከ 70 በላይ የሚሆኑ ሰዎች ተጠቂ ነበሩ፡፡

በተጨማሪም በተለያዩ ጊዜያት በእስራኤል ፣ በዩናይትድ ኪንግደም ፣ በሲንጋፖር እና በአሜሪካን ሀገር መሰል ህመሞች ሲከሰቱ ቆይተው ከግንቦት ወር 2022 ዓ.ም ጀምሮ ደግሞ በተለያዩ 12 የዓለም የጤና ድርጅት አባል ሀገራት ላይ የዚህ ህመም አምጪ ቫይረስ ምልክቶች መታየት ችለዋል፡፡

አሁን ባለዉ ሁኔታ ደግሞ የዓለም የጤና ድርጅት ይህንን ህመም አለምዓቀፍ ወረርሽኝ እንደሆነ አስታውቋል፡፡

=> መተላለፊያ መንገዶቹ ምን ምን ናቸው?

ይህ ህመም በዋናነት ይተላለፋል ተብሎ የሚታሰበው ከእንስሳት በሚወጣ የሰውነት ፈሳሽ ፣ በሰውነታቸው ላይ ካለ ቁስለት ጋር በሚደረግ ንክኪ ወይንም ደግሞ በእንስሳቱ ንክሻ ወደ ሰው የሚተላለፍ ሲሆን ህመሙ ካለበት ሰው ወደ ጤነኛው ሰው ደግሞ በተዘረዘሩት ምክንያቶች ይተላለፋል፦

~ከመተንፈሻ አካላት በሚወጡ ፈሳሾች
~በህመምተኛው ላይ ከሚወጡ ቁስለቶች ጋር የሚደረግ ንክኪ
~ህመምተኛው የተጠቀመባቸውንና ከሰውነቱ/ከሰውነቱ ቁስለት በሚወጡ ፈሳሾች የተበከሉ ቁሳቁሶች መጠቀም /ንክኪ መፍጠር

=> ምልክቶቹ ምን ምንድናቸው?

-በማንኛውም እድሜ ክልል ውስጥ በሚገኝ ሰው ሰውነት(ቆዳ) ላይ የሚወጣ ሽፍታ
-እራስ ምታት
-ትኩሳት
-በአንገት አካባቢ የሚገኙ እጢዎች መቆጣት/ማበጥ
-የወገብ ህመም
-ድካም ድካም ማለት

=> ህመሙ ይኖርባቸዋል ተብለው የሚታሰቡ እነማን ናቸው?

~ይህ ህመም እንዳለበት ከተረጋገጠ ሰው ጋር የቅርብ ግንኙነት የነበረው
~ይህ በሽታ እንዳለባቸወደተረጋገቱ ሀገራት በ21 ቀናት ውስጥ የጉዞ ታሪክ ያለው/ያላት
~ባለፉት 21 ቀናት ውስጥ 2 እና ከዚያ በላይ ከሆኑ ግለሰቦች ጋር የግብረ ስጋ ግንኙነት የፈጸመ

=>መከላከያ መንገዶቹ ምን ምን ናቸው?

>የእንስሳት ተዋጽኦ የሆኑ ምግቦችን በሚገባ አብስሎ መመገብ
>ምግብ ከመመገብ አስቀድሞ እጅን በውሀና በሳሙና መታጠብ
>የህመሙን ምልክቶች የሚያሳይን ሰው በአስቸኳይ ወደ ህክምና ተቋም መውሰድ
>ጥናቶች እንደሚያሳዩ ቀድሞ ለፈንጣጣ ይሰጥ የነበረው ክትባት ይህን ህመም ለመከላከል ያስችላል

ያስታውሱ ፦ ይህ ህመም በቶሎ ከተደረሰበትና ተገቢው ህክምና ከተደረገ በቀላሉና በቶሎ የሚድን ነው!

27/04/2025

የመጀመሪያዎቹ 1000 ቀናት (Window of opportunity)
።።።።።።።።።።።።።።።።።።።።።።።።።።።።።።።።።።።።።።።።።
የመጀመሪያዎቹ 1000 ቀናት ከእርግዝና የመጀመሪያው ቀን ጀምሮ እስከ ሁለተኛ ዓመት ያለውን የሰው ልጅ የህይወት ዑደት ያጠቃልላል።
1.ሙሉ የእርግዝና ጊዜ በአማካይ => 270 ቀናት
2.የመጀመሪያው አንድ ዓመት =>365 ቀናት
3.ሁለተኛ አንድ አመት =>365 ቀናት
ድምር=270+365+365=1000 ቀናት
ከእርግዝና ጀምሮ በእነዚህ 1000 ቀናት የሚደረጉ እንክብካቤዎችና የአመጋገብ ሁኔታዎች በህፃናቱ አጠቃላይ የሰውነት እና የአእምሮ እድገት ላይ ወሳኝ ተፅዕኖ ያሳርፋሉ፡፡
በዚህም ምክንያት ወርቃማዎቹ የመጀመሪያ አንድ ሺህ ቀናት(Golden first 1000 days of human life) በመባል ይታወቃሉ፡፡

እነዚህ 1000 ቀናት ለምን ጠቃሚ ሆኑ?
።።።።።።።።።።።።።።።።።።።።።።።።።።።።።።።።።።።።።
ከፍተኛ የሆነ አካላዊ፣አእምሮአዊ እና የማህበራዊ ክህሎት እድገት የሚመዘገብበት እና የቀጣይ ህይወታቸው መሠረት የሚጣልበት አንዱ የሰው ልጅ ወሳኝ የህይውት ምዕራፍ በመሆኑ ነው ።
እንደ ሃገር ብቁ ምርታማና ጥራት ያለው ትውልድ(productive generation) ለማፍራት በነዚህ 1000 ቀናት ውስጥ በየደረጃው በወላጆች : በጤና ባለሞያወች እንዲሁም በሚመለከተው አካል አማካኝነት ትኩረት ሰጥተን መሥራት ይጠበቅብናል።

አስፈላጊ ነገሮች ምን ምን ናቸው ??
።።።።።።።።።።።።።።።።።።።።።።
1.ባል እና ሚስት ቅድመ እርግዝና ክትትል በማድረግ የጤናቸውን ሁኔታ ማወቅ ይኖርባቸዋል።( ለስኳር ህመም፣ደም ግፊት፣ደም ማነስ አባላዘርና ኤችአይቪ የመሳሰሉትን መመርመር)
2.ነፍሰ-ጡር እናት በእርግዝና ወቅት የሚያስፈልጉትን ነገሮች እንድታገኝ ማድረግ ። ለምሳሌ ፎሊክ አሲድና አይረን ታብሌትስ መጀመር አለባት። በእርግዝና ወቅት የደም ማነስ ችግር እንዳይኖር የእነዚህ ንጥረ ነገሮች አስፈላጊነት በጣም ወሳኝነት አለው። የሽንት ቧንቢ እንፌክሽን እና ሌሎች የበሽታ ምልክቶች ካሉ ባለሞያ ማማከርና በወቅቱ መታከም።
3.ነፍሰ-ጡር እናት ጤናማና ገንቢ ምግቦችን እንድታገኝ ማድረግ
4.በቂ የሆነ የእርግዝና ክትትል ማድረግ።
5. የመጀመሪያዎቹን 6 ወራት የተወለደው ህፃን የእናት ጡት ወተት ብቻ ማጥባት
6. የተመጣጠነና ጤናማ ምግብ በየደረጃው ከስድስት ወር ጀምሮ(weaning) እንዲያገኙ ማድረግ።
=>ወላጆች ትክክለኛ የሆነውን ምግብ በትክክለኛ ጊዜ ለልጆቻቸው እንዲያስጀምሩ ማድረግ
7.ወላጆች በቂ የሆነ የህፃናት እንክብካቤ ና አስተዳደግ(child care and parenting)እውቀት እንዲኖራቸው ማድረግ
8.በቤተሰብ ደረጃ በቂ የሆነ የተመጣጠነ ምግብ ዋስትናን ማረጋገጥ
9. በማህበረሰብ ደረጃ የጨቅላ ህፃናት እንክብካቤ(newborn care) እውቀትን ተደራሽነት ማስፋትና የህፃናት ጤና እና ደህንነት (child health advocacy) የሚያስጠብቁ ስራዎችን መስራት ያስፈልጋል፡፡
።።።።።።።።።።።።።።።።።።።።።።።።።።።
ስለህፃናት ጤና ማንኛውንም ጥያቄ Inbox ያድርጉልን
መልካም ቀን!

18/04/2025

Nerve Tissue vaccine(NTV) dosage for Rabies Postexposure prophylaxsis (PEP) in our settings

23/03/2025

ስለዳውን ሲንድሮም ምን ያክል ያቃሉ??
:::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::
በተፈጥሮ የሰው ልጅ ህዋሳት 23 ጥንድ ወይም 46 ዘረመሎች(chromosome) አሏቸው። ከነዚህ 23 ጥንድ ክሮሞዞሞች ውስጥ ሁለቱ ጥንድ ዘረመሎች ለሰው ልጅ ዘር ለመተካት የሚረዱ መረጃዎችን ይይዛሉ(genetic information for germ cells) ። ቀሪዎቹ 21 ጥንድ ዘረ መሎች ደግሞ ከመራቢያ ውጭ ያሉትን የሰውነት ክፍሎች በስትክክል ከተፈጠሩ በሗላ ስራቸውን በአግባቡ እንዲሰሩ የሚያደርጉ መረጃዎችን የሚይዙ ናቸው(information for somatic cell)።
በተለያዬ ምክኒያት በተፈጥሮም ይሁን በሰው ሰራሽ ችግር የቁጥር(numeric abnormalities) ወይም የስሪተ አካል(structural abnormalities) የክሮሞዞም ችግር ሲፈጠር በውስጥ የማይታዪ እና በውጭ የሚታዩ የሰውነት ስሪት ችግር ሊፈጠር ይችላል። በእንደዚህ አይነት የዘረመል ችግር ከሚከሰቱት በሽታዎች መካከል ዳዎን ሲንድሮም አንዱ ነው።
::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::
ዳዎን ሲንድሮም በክሮሞዞም 21 ከሚፈለገው በላይ መደገም(numeric abnormality-trizomy -21) የሚመጣ የዘረመል ችግር ነው።ይህ የዘረመል ችግር ሲከሰት በተለያዩ የአካል ክፍሎች ዘርፈ ብዙ የተዛባ የአካለ ውቅር(dysmorphic features)እና ትክክል ያልሆነ የአካል አፈጣጠር(congenital anomaly) እንዲኖር ያደርጋል።
ይሄ ችግር ለህፃኑ በተለያዬ በሽታዎች እንዲጎዳ ያደርጋል። ወላጆችም ለሞራል ክስረትና ለገንዘብ ብክነት ይጋለጣሉ።

ዳውን ሲንድሮም ያለባቸው ልጅች ምን አይነት ናቸው?
1.ፊታቸው አካባቢ
• ትንሽ የራስ ጭንቅላት(microcephally)
• ሎጫ ና ስስ ፀጉር
• ትንሽዬ እና ከኖርማል ቦታው የወረደ ጆሮ(low set ear)
• ድፍጥጥ ያለ አፍንጫ(flat nasal bridge)
• ብዙ ጊዜ አፋቸውን ይከፍታሉ(open mouth)
• ትልቅ ምላስ
2.የመተንፈሻ አካል ችግር
• ለሳንባ ግፊት መጋለጥ(pulmonary hypertesion)
• ተደጋጋሚ በሆነ የሳንባ ኢንፈክሽ መያዝ
3.የልብ ችግር
• በተፈጥሮ የሚከሰት የልብ ክፍተት(congenital heart diseases)
4.ለተለያዬ የአንጀት እናየመተንፈሻ ክፍሎች ችግር መጋለጥ
• ጉሮሮና መተንፈሻ ክፍል መገናኘት(tracheoesophaageal Fistula)
• የታችኛው የአንጀት ክፍል ትቦ በተፈጥሮ እንደተዘጋ ወይም እንደጠበበ መወለድ(atresia or stenosis)
5.የእጅና እግር አካባቢ ችግሮች
• መዳፍችን ላይ በተፈጥሮ ሁለት ወይም ሶስት መስመሮች መኖር ሲገባቸው የዚህ ዘረመል ችግር ያለባቸው ህፃናት ግን መዳፍቸውን ለሁለት የሚከፍል አንድ መስመር ብቻ ይኖራቸዋል(single palmar crease)
• አጫጭር የእጅና የእግር ጣቶች ይዞ መወለድ
• በመጀመሪያውና በሁለተኛው የእግር ጣት ያልተለመድ ሰፊ ክፍተት መኖር(sandle gap)
• የአንገት አካባቢና እና ሌሎች አካል ክፍል መገጣጠሚያ ከመጠን በላይ መለለጠጥ(atlantoaxial intabilitiy and joint hypermobility)
6.የአዕምሮ ወይም አንጎል አካባቢ ችግር
• አምዕምሮቸው ከሌላው ማህበረሰብ ጋር ሲነፃፀር ዘገምተኛ ነው(mental retardation)።
• ለተለያዬ ሳይካቲሪች በሽታዎች ተገላጭነታቸው ይጨምራል።
• በሚጥል በሽታም የመጠቃት እድል አላቸው።
• እድገታቸው ከእድሜ እኩያዎቻቸው ጋር ሲነፃፀር የዘገየ ይሆናል።

7.የሆርሞን ችግር
• አንገታችን አካባቢ ያለው እጢ ለሰውነታች በጣም ጠቃሚ የሆኑ ሆርሞኖች ያመነጫል። የዚህ ዘረመ መል ችግር ያለባቸው ህፃናት ደግሞ ይሄ እጥ ሆርሞኖቹን በትክክል ስለማያመነጭ ወይም ማምረት ስለማይችል በሆርሞን ማነስ ይጠቃሉ(congenital or aquired hypothyrodism)።ስለዚህ ማንያውም ይሄ የዘረመል ችግር ያለበት ህፃን የዚህን ሆርሞን ምረመራ እና ክትትል ከተወለዱ በኋላ ማድረግ አለበት።
8.የእድሜ ጣሪያ ውስንነትም ይገጥማቸዋል።
የእድሜ ጣሪያቸው ከሌላው ማህበረሰብ ጋር ሲነፃፀር ያነሰ ነው(50-55 አመት አይበልጥም)።
9.ለተለያዬ የደም በሽታዎች ተጋላጭ ናቸው
• የደም ካንሰር(leukemia)
• ቀይ የደም ህዋሳት መብዛት(polycethemia)
።።።።።።።።።።።።።።።።።።።።።።።።።
አንዲት እናት ዳዎን ሲንድሮም ያለበት ህፃን ከወለደች በኋላ በቀጣይ እርግዝና ተመሳሳይ ችግር ይፈጠር ይሆን???
።።።።።።።።።።።።።።።።።።።።።።።።።።።።።
• አንደኛ የእናትየዋ እድሜ ከ35 አመት በላይ ከሆነ ተመሳሳይ ችግር ሊፈጠር ይችላል።
• ሁለተኛ የዘረ መሉ የችግር አይነት ይወስነዋል(21 to 21 traslocation...እናትዬዋ የዚህ አይነት የዘረመል ችግር ተሸካሚ ከሆነች ሁሉም ልጆቿ በዚህ ችግር ሊጠቁ ይችላሉ።)
[ ] ይሄን የዘረመል ችግር ይዞ የተወለደ ህፃን ከላዎት ምን ማድረግ አለበዎት???
• በመጀመሪያ ሃኪምዎን ያማክሩ
• ሁለተኛ ለልጅዎ የተለያዬ ምርመራዎች ያድርጉ
• የልብ አልትራሳውን ምርመራ(echocardiography)
• ሆርሞን ምርመራ (Thyroid function test)
• እንደአስፈላጊነቱ የዘረመል ምርመራ(genetic test )
• የረጅም ጊዜ ክትትልና ከሃኪምዎ ስለልጅዎ በሽታ ምክር ያግኙ።
በአደጉት ሃገራት እንደዚህ አይነት ችግር ያለባቸውን ህፃናትና ወላጆች የሚረዳ የተመሰረተ ተቋም አለ። በእኛ ሃገርም በዚህ የዘረመል ችግር የተጠቁ ህፃናት ብዙ ናቸው። ልጆቹ በተለያዬ በሽታ እየታመሙ በተደጋጋሚ ሆስፒታል ይገባሉ። ወላጆችም በልጆቻቸው ህመም መደጋገምና ለህክምናው በሚያወጡት ወጭ የሞራል እና የገንዘብ ጉዳት ሲደርስባቸው ይታያል።
ስለዚህ ለችግራቸው ልንደርስላቸው ይገባል።

06/03/2025

For all intersted med students!

This is a Student Ambassadorship Program from the Children's Heart Fund of Ethiopia (CHFE) We invite all higher education students from any region of Ethiopia to join us as ambassadors for the Children's Heart Fund of Ethiopia (CHFE). As an ambassador, you'll collaborate with us to raise awareness a...

05/03/2025

ቆልማማ እግር(ckub foot)

04/03/2025

የነርቭ ዘንግ አፈጣጠር ችግር(NTD) ግንዛቤ