09/02/2023
Tajaajila Fayyaa Dhibee Dursanii Ittisuu
Hawaasni tokko tajaajila fayyaa qulqulina qabu argataa jiru kan jedhamu tajaajiloota fayyaa gosa gurguddoo lama sirnaan yoo argateedha.
1. Wallaansa dhibee amma itti jirtuu ( Treatment)
2. Tajaajila ittisa dhibeewwan ittisuun danda'amuu ( Prevention)
Sadarkaan hubannoo fi fayyadama tajaajiloota fayyaa kun biyyaa biyyatti gargari. Haa tahuu garuu tajaajila wallaansa barbaaduu kana fayyadamuun hawaasa hunda birattuu irra wayyaadha. Xiyyeeffannoon biyya keenya kana keessatti dabaluu qabu kan dhibee dursanii ittisuu kana.
Barruun kuniis xiyyeeffannoon isaa tajaajila ittisaa kana.
Yaalii ittisa dhibee ( preventive care) jechuun dhibeen tokko osoo inni hin mullanne dursanii adda baasuun tooftaalee dhibeen kun akka hin dhufne godhu hojirra oolchuu, ykn wantoota sababa tahan adda baasuun akka dhibeen kun hin dhufne fala dhahuudha.
Tajaajilli fayyaa ittisa dhibee bifa gurguddoo 4 kennama.
1. Talaallii ( vaccination/Immunization)
Dhibee jarmootaan daddabru dursanii akka qaamni keenya dandeeytii ittisa dhibichaa horatu godhuudha.
Fkn. Talaallii ijoollee - dhibeewwan akka shiftee, teetanas, vaayrasii tiruu, qakkee, dhibee difteeriyaa, dhibee hamoo baakteeriyaan dhufu kan biroo ittisuuf fayyada. Talaalliin dubartoota ulfaa fi namoota saaxilamoo tahan biroofiis ni kennama.
2. Dhibee Dursanii adda baasuu ( screening)
Tajaajilli kun dhibeewwan haalaan hamoo tahan kan yoo sababoota isa fidu dursanii adda baasuun ittifamu, kan qorannoo osoo dhibeen kun hin mullanne adda baasu qabuu fi kan maloota ittisaa amansiisoo qaban ilaallata.
Fkn. Dhiibbaa dhiigaa, dhibee onnee fi hiddoota dhiigaa, Dhibee yeroo ulfaa fi dahumsaa, kaansaroota akka fiinxee gadaamessaa, haramaa fi marrimaan furdaa fa'a dabalata.
3. Tajaajila gorsa haala jireenyaa ( behavioral counseling)
Wantoota fayyaa namaa miidhan kan akka alkoolii, furdina garmalee, sijaaraa xuuxuu, sochii qaamaa dhiisuu, fkkf. irratti gorsaa fi tooftaa garagaraa barsiisuuu.
4. Tajaajila dawaa dursanii kennuun ittisuu ( chemoprevention )
Dawaalee akka fooleerii kennuun daa'imni duuyda banaa akka hin dhalanne godhuu, dawaalee akka aspiriinii fi istaatinoota jedhaman namoota coomni itti baay'atee fi carra dhibee onneetiin qabamuu qabaniif kennuu, aayoodiinii, aayranii, fkk kennuun dhibeen akka hin dhufne ittisuufiidha.
Ittisni dhibee maali kaayyoon isaa?
Ittisni dhibee kaayyoon isaa wantoota armaan gadii kana hambisuudha.
Jechoota gabaaboon yeroo ibsamu Afaan Ingiliffaatti
5Ds jedhama.
Disease - Dhukkuba
Death- Du'a yeroo malee
Disability- qaamaa irrachuu
Discomfort- dararamuu/ rakkachuu
Destitute- hiyyoomuu
Kanaafuu iddoo tajaajila kana itti argachuu dandeessanitti dhihaachuun dursaa of eegaa.
" Live sensibly - among a thousand people, only one dies a natural death, the rest succumb to irrational modes of living." Clinical Epidemiology- the Essentials 4th Ed.