21/10/2021
DHUKKUBBII GARAACHAA (Dyspepsia)
*Akkamitti dhufa?
*Maaltu fida?
*mallattoo isaa maal?
*Fala
-Dhukkubbiin garaachaa (dyspepsia), nyaatni sirnaan daakamuu dhabuu isaarraa kan ka'e kan mudatu yoo ta'u, yeroo baay'ee miira dhukkubbii garaa gara olii(laphee gadiin) beekama. Kunis bal'inaan nyaata ykn dhugaatii booda mul'ata.
*Dhukkubbiin Garaachaa (dyspepsia) mallatoo dhukkubaati malee mataa isaan dhukkuba(disease) miti. Kanaafuu dhibeewwan dhukkubbii garaachaan wal qabatan adda baasuun yaaluun barbaachisaadha.
*Sababoota Dhukkubbii garaacha:
-Dhibeen garachaaa (Dyspepsia)f sababa guddaan hammamtaan oomisha asiidii garaachaa (Gastric acid) dabaluudha. Kanaaf sababoota (risk factors) gabaabinaan yaa ilaallu.
-Dhugaatii Alkoolii
-Sigaaraa Aarsuu
-Qorichoota
Isterooyid(NSAIDs)
-Humnaa Ol Nyaachuu
(Overeating) ykn Daddaffiin
Nyachuu
-Buna baay'inana dhuguu
-Dhugaatii keemikaala 'co***ne ' ofi keessa qabu.
-Aarii fi yaaddoo baay'isuu
-Baakteeriyaa(H pylori)
-Alarjii
*Mallattoo
-Locaa/olguuruu(nausa)
-Balaqqama(vomiting)
-Dhukkubbii garaa
*Fala
-Yeroo ammaa kana namoonni baay'een rakkoo dhukkuba garaachaa ni himatu, furmaanni isaas harki caalu wantoota rakkoo kanaaf nama saaxilanii fi hammeessan irraa of qusachuudha.
-Isaan keessaa tokko kan ta'ee fi baay'ee murteessaan immoo nyaatawwan nutti hammeessanii fi nutti fursan sirriitti adda baafannee beekuudha.
-Nyaanni kunneen yeroo baay'ee namaa namatti garaagarummaa qabaatus, akka walii galatti garuu nyaanni armaan gadii kunneen yeroo baay'ee namoota rakkoo kana qabaniif filatamaadha jedhamu; isaaniis :-
-Qullubbii adii,
qullubbii adiin baakteriyaa rakkoo kana fidu irratti gahee guddaa taphatu 'H. Pyloris' jedhamuuf haalli akka hin mijanne gochuun lakkoofsa isaa hir'isuun akka inni miidhaa hin geessifne godhuun, akkasumas madaan haarofti akka hin uumamneef ni gargaara.
-Fuduraa fi muduraa biroo kanneen yoo nyaatan nama hin gubnee fi asiidummaa hin qabne, fknf Muuzii, abukaadoo, appilii, hundee diimaa, raafuu, paappayyaa, moosee fi kkf fa'a soorachuu.
-Zinjibila, zinjibilli nyaanni dafee sirriitti akka bullaa'uu fi dafee akka darbu gochuun, akkasumas amala beezaawaa waan qabuuf asiidummaa garaachaa hir'isuun rakkoo kana ni hir'isa.
Dabalataanis madaa'uu keessoo garaachaa ni hir'isa.
-Damma ganama ganama fal'ana 2 nyaachuu, dammi keessoo garaachaa madaa'e san fayyisuu keessatti gahee guddaa taphata, akkasumas humnaa ol wal-horuu baakteriyaa H. Pyloriis ni ittisa.
-Baaduu /ayibii, inni kunis akkuma dammaati
-Bishaan gahaa dhuguu, keessattu ganama ganama garaa duwwaatti dhuguu.
-Nyaata qabiyyeen isaa pirootiiniin badhaadhe fknf kanneen akka hanqaaquu ganama ganama ciree irratti soorachuu.
*Nyaatawwan hin gorfamne:
-Nyaanni kunneen yeroo baay'ee, nama hunda ta'uu baatus, namoota baay'ee irratti gaafa fayyadaman rakkoo kana namatti hammeessuu danda'u jedhamee yaaddama, isaaniis :-
-Nyaata mi'eessituun garagaraa itti baay'ate fknf barbareen, qimamii fi ashaboon fa'a itti heddumaatu,
-Kuduraalee fi muduraalee asiidawaa ta'an fknf loomii, burtukaana, qaaraa fa'a,
-Nyaatawwan yeroo dheeraaf turan fknf farsoo yeroo dheeraaf ture,
-Bunaa fi Shaayii heddumeessuu,
-Nyaata coomaa fi zayiitni itti baay'ate soorachuu,
-Alkoolii baayi'sanii qorran,
-Chocolate fi nyaata Mi'aawaa ta'an garagaraa.
* Dhibee Garaachaan Wal-qabachuun Madaa'uun Garaachaa (PUD) Mudachuu Fi Hammaachuu Waan Danda'uuf Ogeessa Fayyaa Mariisisuu Fi Qoricha Ogeessan Hin Ajajamne Fayyadamuu Irraa Of Qusadhaa.