https://www.facebook.com/421654694366918/

PsychologistBuddy, Kalwa, Thane (2025)

I have completed B.E from electronics and telecommunication but during this journey i have faced many psychological problems hence i chosen to be psychologist to help other buddies like me.

18/06/2025

मुलांच्या भावना समजून घेणे... काही सोपे उपाय...!

- डॉ. अनिता दौंड
बाल मानसोपचार तज्ञ नाशिक
9763182616

मुलांच्या भावनांना योग्य प्रकारे समजावून घेणे, हे त्यांच्या भावनिक विकासासाठी अत्यंत महत्त्वाचे आहे. इथे मी काही सोप्या आणि प्रभावी पद्धती वापरून तुम्ही तुमच्या मुलांना त्यांच्या भावना समजावून घेऊ शकता आणि त्यांना ते सांगू शकता.
या मध्ये पहिली पायरी येते, आधी भावना ओळखायला शिकणे.
१. भावना ओळखायला शिकवा:
- मुलांना वेगवेगळ्या भावना (आनंद, दुःख, राग, भीती, आश्चर्य, लाज) यांची नावे सांगा.
- "तुला राग आला आहे का?", "तुला दुःख वाटतंय का?" असे प्रश्न विचारून त्यांना भावना ओळखायला मदत करा.

२. भावनांची कबुली द्या:
- "हो, मला समजतंय की तुला राग आला आहे." किंवा "तुला अजून थोडं दुःख वाटतंय, बरोबर ना?" अशा प्रकारे त्यांच्या भावना मान्य करा.
- यामुळे त्यांना समजते की त्यांची भावना योग्य आहेत आणि त्यांना कोणी तरी समजत आहे.

३. उदाहरणे वापरा :
- गोष्टी, चित्रपट, किंवा रोजच्या घडामोडी यांचा वापर करून भावना समजावून सांगा.
- "बघ, त्या गोष्टीतला मुलगा रडतोय कारण त्याला खेळायला मिळालं नाही. आपल्यालाही कधी असं वाटतं का?"

४. संवाद साधा :
- मुलांना त्यांच्या भावना बोलून दाखवायला प्रोत्साहित करा.
- "तुला काय वाटतंय?", "तुला असं का वाटलं?" असे प्रश्न विचारून संवाद वाढवा.

५. भावना व्यक्त करण्याचे मार्ग सांगा :
- "राग आल्यावर आपण खोल श्वास घेऊ शकतो.", "दुःख वाटल्यावर आई-बाबांशी बोलू शकतो." असे उपाय सुचवा.
- चित्र काढणे, लिहिणे, खेळणे यासारख्या सर्जनशील मार्गांचा वापर करू द्या.

६. स्वतः वरून उदाहरण द्या :
- तुम्ही स्वतःच्या भावना कशा व्यक्त करता हे मुलांना दाखवा.
- "माझ्या ऑफिसमध्ये आज थोडं टेन्शन आलं होतं, म्हणून मी ताजं पाणी प्यायलं आणि शांत बसले."

७. धीर द्या आणि आधार द्या :
- मुलांनी भावना व्यक्त केल्यावर त्यांना धीर द्या, "ठीक आहे, असं वाटणं साहजिक आहे."
- त्यांना जवळ घ्या, मिठी मारा किंवा हळूच पाठ थोपटून सांगा की तुम्ही त्यांच्यासोबत आहात.
-
मुलांना त्यांच्या भावना ओळखायला, व्यक्त करायला आणि योग्य प्रकारे हाताळायला शिकवणे हे पालक म्हणून तुमचे मोठे योगदान ठरते. हे केल्याने मुलांचा आत्मविश्वास वाढतो, आणि ते मानसिकदृष्ट्या अधिक मजबूत बनतात.

पालकत्व शिकण्याच्या या तयारीमध्ये तुमचे सर्वांचे स्वागत आहे. आम्ही पालकत्व शिकवण्याचे एक एक टप्प्यानुसार काही शास्त्रीय दृष्ट्या सेशन किंवा क्लास तयार केले आहेत त्याचा आपणास फायदा व्हावा. अधिक माहितीसाठी संपर्क करा.

डॉ. अनिता नागरगोजे दौंड
MBBS, MD, PDF
Child and Adolescent Psychiatrist
9763182616

टीम -लिट्ल माईंड डेव्हलपमेंट सेंटर

09/03/2025

स्वतःबद्दल करुणा (Self-Compassion) ही मानसिक आरोग्य आणि आनंदी जीवनासाठी महत्त्वाची भावना आहे. आपल्याला इतरांप्रती सहानुभूती आणि करुणा असते, परंतु स्वतःबद्दल तशी भावना निर्माण करणे कठीण वाटते. स्व:त:चा स्वीकार, स्वतःबद्दल प्रेम, आणि स्वतःबद्दल दयाळूपणाने विचार करणे हे या संकल्पनेचे मुख्य घटक आहेत.
स्वतःबद्दल करुणेचा अर्थ
स्वतःबद्दल करुणा म्हणजे स्वतःला समजून घेणे आणि स्वतःच्या चुका किंवा मर्यादांवर कठोर टीका न करता त्यांना मान्य करणे. हे स्वतःच्या भावनांना, दुखण्याला, आणि त्रुटींना समजून घेण्याचा एक दृष्टीकोन आहे. स्वतःशी मैत्रीपूर्ण संवाद साधणे, स्वतःच्या चुका स्वीकारून पुढे जाणे, आणि कठीण प्रसंगी स्वतःसाठी आधार देणे याचा समावेश आहे.
स्वतःबद्दल करुणेचे घटक
स्वत:शी दयाळूपणा: स्वतःबद्दल कठोर होण्याऐवजी सहानुभूती दाखवणे. स्वतःच्या अपयशाला नैसर्गिक मानून त्यावर आत्मगौरव न करता शांततेने विचार करणे.
सामान्य माणूस असण्याची जाणीव: आपण सगळे अपूर्ण आहोत, आणि चुका करणे माणसाच्या स्वभावाचा भाग आहे, हे लक्षात घेणे.
सजगता (Mindfulness): स्वतःच्या भावना, विचार, आणि परिस्थिती यांचा तटस्थपणे स्वीकार करणे आणि नकारात्मक भावना दाबून न टाकता त्यांना समजून घेणे.
स्वतःबद्दल करुणा का महत्त्वाची आहे?
मानसिक आरोग्य सुधारते: स्वतःबद्दल करुणा ठेवणाऱ्या व्यक्तींना कमी ताण जाणवतो, त्यांना चिंता कमी होते, आणि नैराश्यापासून लांब राहता येते.
आत्मविश्वास वाढतो: स्वतःबद्दल दयाळूपणा ठेवणारे लोक अपयशातून सहज सावरतात आणि पुन्हा प्रयत्न करण्याची हिंमत ठेवतात.
संबंध सुधारतात: जेव्हा आपण स्वतःबद्दल करुणा ठेवतो, तेव्हा इतरांशी सहानुभूतीने वागण्याची सवय लागते. यामुळे वैयक्तिक आणि व्यावसायिक नातेसंबंध सुधारतात.
शारीरिक आरोग्यासाठी फायदेशीर: करुणा मनःशांती निर्माण करते, जी आपल्या शरीराच्या प्रतिकारशक्तीला आणि एकूणच शारीरिक आरोग्याला मदत करते.
स्वतःबद्दल करुणा कशी विकसित करावी?
स्वतःशी सौम्य संवाद साधा: स्वतःच्या चुकांवर कठोर टीका करण्याऐवजी, "चुका होणं स्वाभाविक आहे, मी सुधारू शकतो/शकते" असे सकारात्मक बोलणे.
मनन करा: ध्यानसाधना आणि मननाद्वारे स्वतःच्या भावनांचा तटस्थ स्वीकार करण्याचा प्रयत्न करा.
स्वतःला क्षमा करा: भूतकाळातील चुका विसरून, त्यातून शिकण्याचा प्रयत्न करा.
जोडलेपणाची भावना जोपासा: स्वतःच्या समस्या "फक्त माझ्याच आहेत" असा विचार टाळा. प्रत्येकजण कधी ना कधी अडचणीतून जातो हे लक्षात ठेवा.
स्वतःबद्दल करुणा म्हणजे निष्क्रियता नाही
स्वतःबद्दल करुणा म्हणजे स्वतःच्या चुका दुर्लक्षित करणे किंवा त्यावर उपाय न करणे असा अर्थ नाही. याचा अर्थ स्वतःबद्दल सकारात्मक दृष्टीकोन ठेवून स्वतःला अधिक सक्षम आणि समाधानी बनवणे असा आहे.
निष्कर्ष
स्वतःबद्दल करुणा ही केवळ स्वतःला मदत करणारी भावना नसून, ती इतरांशी नातेसंबंध सुधारणारी शक्ती आहे. आधुनिक जीवनातल्या स्पर्धेत, आपल्याला आपल्या त्रुटींसोबत जगायला शिकवणारी ही संकल्पना आहे. त्यामुळे स्वःत:बद्दल करुणा ठेवणे हे प्रत्येकासाठी महत्त्वाचे आहे, जे आपल्याला अधिक समाधानकारक आणि तणावरहित जीवनाकडे नेते.

योगेश फडतरे
मानसशास्त्र
लिटिल माइंड डेवलपमेंट सेंटर, नाशिक

25/09/2024

https://youtu.be/LOTmFv_he3A?si=HosNHttjQEejEQ_c

24/09/2024

विकास माझ्या मैत्रिणीचा भाऊ. विकासला एमबीबीएस ला ऍडमिशन मिळाले. त्याने खूप प्रयत्न करून घासून पुसून अभ्यास केला. त्यानंतर त्याला ऍडमिशन मिळाले. आपल्याला माहितीच आहे की आपल्या समाजात डॉक्टर होण्यासाठी मुले किती अभ्यास करतात… विकासला इयत्ता दहावी पासून एक गर्लफ्रेंड होती. विकास होस्टेलवर असल्यामुळे त्याच्या आई-वडिलांसोबत संपर्क कमीच होता. सर्वात जवळची व्यक्ती म्हणजे गर्लफ्रेंड.
तिचा त्याच्यावर विशेष जीव होता. विकासला मेडिकलच्या दुसऱ्या वर्षाला येईपर्यंत तिचा सर्वाधिक आधार होता…
दोघेही वय वर्षा वीस च्या आसपासचे असावे. दोघांचे स्वभाव वेगवेगळे असल्याने दोघांमध्ये अनेक भांडणं होत होती. दोघांचेही वय लहान. त्यामुळे तणाव व्यवस्थापन कसे करावे हे दोघांनाही माहिती नाही.
असेही तणाव व्यवस्थापन आपण मोठे झाल्यावर देखील प्रत्येकाला समजत नाही.. असो..
तिने विकासला सोडून देण्याचा निर्णय घेतला… प्रेमातून अचानक ती बाहेर पडल्यामुळे विकासला बसलेला ट्रॉमा (म्हणजे आघात)….प्रचंड होता. हा मोठा भावनिक आघात सहन करण्याची ताकद विकास मध्ये नव्हती.
विकास आता सिगरेट आणि दारू याच्या व्यसनामध्ये पुरता अडकून गेला आहे… त्याला पुन्हा पुन्हा तिची स्वप्न पडतात ती आसपास असल्याचे भास होत राहतात. या आजाराला पोस्ट ट्रॉमाटिक स्ट्रेस डिसऑर्डर असे म्हणतात.

मी पुढे या आजाराची लक्षणे मांडतो आहे…

पोस्ट-ट्रॉमॅटिक स्ट्रेस डिसऑर्डर (PTSD) हा मानसिक आजार आहे जो एखाद्या भयानक किंवा त्रासदायक घटनेनंतर होऊ शकतो. तो मानसिक व भावनिक ताण निर्माण करतो आणि व्यक्तीला त्या घटनेच्या आठवणींमध्ये अडकवून ठेवतो. या अवस्थेत असलेली व्यक्ती सतत त्या त्रासदायक अनुभवांबद्दल विचार करते, भीती वाटते, किंवा सामान्य आयुष्य जगण्यात अडचणींना सामोरे जाते.

उदाहरण: किशोरवयीन विकास
विकास हा 20 वर्षांचा तरुण आहे. त्याचे एका मुलीशी अनेक वर्ष प्रेमसंबंध होते, परंतु काही महिन्यांपूर्वी त्याचा ब्रेकअप झाला. विकासासाठी हा अनुभव अत्यंत वेदनादायक ठरला, कारण त्याने या नात्यात खूप भावना गुंतवल्या होत्या. ब्रेकअपनंतर, तो सतत त्या आठवणींमध्ये अडकून राहिला आणि त्याच्या मानसिक आणि भावनिक आरोग्यावर त्याचा गंभीर परिणाम झाला.

विकासच्या PTSD ची लक्षणे:
1. वारंवार आठवणी येणे (Intrusive thoughts):
- विकासला सतत त्याच्या ब्रेकअपच्या घटनेच्या आठवणी येत असत. तो दिवसातले अनेक तास त्याच गोष्टीबद्दल विचार करत असे आणि यामुळे त्याला भावनिक त्रास होऊ लागला.

2. स्वप्नात तिच्यासंबंधी घटना पाहणे (Nightmares):
- त्याला रात्री अनेकदा दुःस्वप्न पडत असत, ज्यात त्याचे ब्रेकअप आणि त्यासंबंधीचे तणावाचे क्षण पुन्हा-पुन्हा दिसत असत.

3. टाळाटाळ करण्याची वृत्ती (Avoidance):
- विकास त्याच्या पूर्वीच्या मित्र-मैत्रिणींसोबत वेळ घालवणे बंद केले, जे त्याला त्याच्या ब्रेकअपची आठवण करून देत असत. तो नात्यांवर चर्चा करणे किंवा कोणत्याही अशा परिस्थितीत जाणे टाळत असे, जिथे त्याला ती व्यक्ती भेटू शकते.

4. भावनात्मक तणाव (Emotional numbness):
- विकासला इतर गोष्टींमध्ये पूर्वीइतका आनंद येईनासा झाला. त्याला खेळ, अभ्यास किंवा मित्रांसोबत घालवलेल्या वेळेमध्ये रस उरला नव्हता.

5. स्वत:ला दोष देणे (Self-blame):
- विकास सतत स्वत:ला दोष देत होता की त्याच्या चुकीमुळे त्याचे नाते संपले. तो मनाशी हे विचार करत राहिला की, "मी काहीतरी चुकले नसते, तर कदाचित ब्रेकअप झाले नसते."

निष्कर्ष:
PTSD हा केवळ मोठ्या ट्रॉमॅटिक घटनांनंतरच नव्हे, तर किशोरवयीन मुलांच्या भावनिक आघातांनंतरही होऊ शकतो. विकास सारख्या तरुणांसाठी योग्य मानसोपचार व आधाराच्या मदतीने, या मानसिक अवस्थेतून बाहेर येणे शक्य आहे.

योगेश फडतरे
सायकोलॉजिस्ट

Address

Kalwa
Thane
400605

Website

facebook.com

Alerts

Be the first to know and let us send you an email when PsychologistBuddy posts news and promotions. Your email address will not be used for any other purpose, and you can unsubscribe at any time.

PsychologistBuddy