Arula Ayurvedic Clinic And Panchakarma Centre

02/07/2025

Skin Treatments in Ayurveda...☝🏻 Local application not enough...Internal medications in Ayurveda not only cure them but also help build immunity to prevent recurrence. Ayurveda works wonders in chronic and recurrent skin diseases.

To know more contact -
Arula Ayurvedic Clinic
8788896626

# skintreatmentsinayurveda

10/03/2025

04/01/2025

लेख ३
दोष धातू मल म्हणजे काय ?? (२)

मागच्या लेखात आपण दोष म्हणजे काय हे सविस्तर बघितले. या लेखात आपण धातू आणि मल म्हणजे काय हे सविस्तर बघणार आहोत.
शरीराचे मूळ घटक द्रव्य जे शरीराला धारण करतात ते धातू. 7 Tissues responsible for stability and growth of the body.
ते पुढीलप्रमाणे -
१) रस धातू - It can be compared to lymph /plasma. कार्य - प्रीणन (Gratification)
२) रक्त धातू - It can be compared to blood.
कार्य - जीवन (Maintains life)
३) मांस धातू - It can be compared to muscle tissue. कार्य - लेपन (To cover various organs).
४) मेद धातू - It can be compared to adipose tissue. कार्य - स्नेहन. ( lubrication)
५) अस्थि धातू - It can be compared to bones. कार्य - धारण ( To support)
६) मज्जा धातू - It can be compared to nerve tissue and bone marrow. कार्य - पूरण ( To fill bone cavity)
७) शुक्र धातू - It can be compared to reproductive tissue. कार्य - गर्भोत्पादन.( Reproduction)
हे झाले शरीरातील ७ धातू. आता मल म्हणजे काय ते बघुया. जे दुसऱ्यांना मलिन करतात ते मल. ( Waste products). ते ३ आहेत.
१) पुरीष ( Faeces) - अग्नि + वायु महाभूत प्रधान. Solid waste product of food. कार्य - To give support.
आता तुम्हाला प्रश्न पडेल की पुरीष शरीराचे धारण कसे करेल?? तर याचे उत्तर असे की आपल्याला Diarrhoea ( Loose motions) झाला की आपण बघतोच की किती गळून जायला होते...weakness येतो...हे सगळे होते ते याच कारणामुळे...

२) मूत्र (Urine) - Liquid waste product of food.
जल+अग्नि महाभूत प्रधान. कार्य - क्लेद वहन ( Unctuous moisture)

३) स्वेद (Sweat) - Perspiration produced in the body by exercise /heat. जल+अग्नि महाभूत प्रधान. कार्य - क्लेद विधृति (Holding some moisture in the skin and maintaining skin softness).
अशा प्रकारे आपण धातू आणि मल याबद्दल सविस्तर बघितले. पुढील लेखात आपण आयुर्वेदाने सांगितलेली स्वस्थ( Healthy) माणसाची व्याख्या ( Definition) बघणार आहोत. ती बघून तुमचे तुम्ही ठरवायचे की आपण खरंच स्वस्थ आहोत का??

वैद्य. सानिका गाडगीळ.
B.A.M.S. MD.
अरुला आयुर्वेदीय चिकित्सालय, कोल्हापूर.
८७८८८९६६२६.

02/01/2025

लेख २
दोष, धातू, मल म्हणजे नक्की काय ?? (१)

आपल्या नेहमी ऐकिवात असलेली पुढील काही वाक्य :
" अरे मला पित्त झालंय..." ; " आजीला वाताचा त्रास होतोय..."; " दीड महिन्याच्या सोनूला सारखा कफ होतो..." ई. अशा प्रकारची वाक्य आपल्या नेहमी कानावर पडत असतात...मग प्रश्न पडतो की हे वात पित्त कफ नेमके आहेत तरी काय ??
ग्रंथात एक श्लोक आला आहे - ' दोषधातुमलामूलं हि शरीरम् । ' म्हणजे काय तर दोष धातू मला पासूनच शरीर बनले आहे. हे शरीराचे Basic constituents आहेत. They are structural and functional units of human body. जसे झाडाच्या मुळांवर पूर्ण झाड उभे असते तसेच ही शरीराची मूळं आहेत. यांच्या संतुलनावर शरीराचे पूर्ण संतुलन अवलंबून आहे. वात, पित्त आणि कफ यांना दोष म्हणतात. धातू आणि मलांना दूषित करतात म्हणून दोष. रस, रक्त, मांस, मेद, अस्थि, मज्जा, शुक्र हे सात धातू आहेत. शरीराचे मुख्य घटक अवयव म्हणून धातू. आणि पुरीष, मूत्र, स्वेद हे मल ( waste products). दुसऱ्यांना मलिन करतात म्हणून मल.

✓ वात दोष - वायू तत्व + आकाश तत्व यापासून बनलेला.
(It is that constituent which brings about movement in our body. Every movement in our body right from micro to macro level is governed by Vaat dosh.)

✓ पित्त दोष - अग्नि तत्व+ जल तत्व.
[ It is that constituent which brings about digestion, transformation and change in our body. Heat in our body is a property of pitta dosh]

✓ कफ दोष - जल तत्व+ पृथ्वी तत्व.
( It is that constituent which brings union, stability and strength to our body.)

या तीनही दोषांचे गुण (Quality /Properties) आणि कर्म (Action) सांगितले आहेत ज्या आधारावर ते शरीर कार्य चालवतात. त्यांच्या स्थान आणि कर्मानुसार प्रत्येकाचे पाच प्रकार आहेत.

वाताचे प्रकार - प्राण,व्यान,उदान,समान,अपान.
पित्ताचे प्रकार - भ्राजक, रंजक,आलोचक,साधक,पाचक.
कफाचे प्रकार - अवलंबक, श्लेषक, बोधक, तर्पक, क्लेदक.

वाताचे गुण - रुक्ष, शीत, लघु, सूक्ष्म, चल, विशद (निर्मळ), खर( rough).
पित्ताचे गुण - सस्नेह, उष्ण, तीक्ष्ण, द्रव, अम्ल, सर, कटु ( तिखट ).
कफाचे गुण - गुरू,शीत, मृदु,स्निग्ध,मधुर,स्थिर, पिच्छिल(बुळबुळीत).

वाताचे कार्य - चालणे, बोलणे, श्वास आत घेणे, सोडणे, कुठलीही क्रिया करणे ई.
पित्ताचे कार्य - बघणे ( दृष्टी), मानस भाव ( emotions वर control), अन्नाचे पचन, त्वचेवरील लेपांचे शोषण (Absorption) ई.
कफाचे कार्य - शरीराला आणि मनाला स्थैर्य आणणे, जीभेला रसांचे ज्ञान करवणे ( Taste sensation), अन्नाला ओलसरपणा आणणे ई.

अशा प्रकारे आपण दोषांबद्दल सविस्तर बघितले. पुढील लेखात आपण धातू आणि मलांबद्दल सविस्तर जाणून घेऊ.

वैद्य. सानिका गाडगीळ.
B.A.M.S. MD.
अरुला आयुर्वेदीय चिकित्सालय, कोल्हापूर.

09/11/2024

लेख १
आयुर्वेद अवतरण

आजच्या लेखात आयुर्वेद पृथ्वीवर कसा अवतरला याची गोष्ट पाहणार आहोत. सत्य युगात रोग नव्हता असे म्हटले जाते. कृत युगामध्ये सुरुवातीस रोगोद्भव होऊ लागला. या रोगांमुळेच ऋषी मुनींना नित्य कर्मामध्ये अडथळा निर्माण झाला. यामुळे अस्वास्थ्य का निर्माण झाले याची चर्चा सुरू झाली व याचीच चर्चा करण्यासाठी हिमालयाच्या पायथ्याशी ते ऋषिगण जमले. ऋषिक, ऋषी पुत्र, देवर्षी, महर्षी या सर्व प्रकारच्या ऋषींची उपस्थिती या वेळी होती. या सर्व ऋषी मुनींनी एकत्र जमून रोगाविषयीचा परिसंवाद घेतला. सर्व ऋषी गण ध्यानमग्न झाले व त्यांना जाणवले की देवराज इंद्रांना शरण गेले पाहिजे. कारण देव लोकीचा राजा इंद्रच रोग निवारणाचे विधिवत उपाय सांगू शकेल. आता रोग शमनाचे उपाय जाणण्यासाठी म्हणजेच आयुर्वेदाचा उपदेश घेण्यासाठी कोणी जावे असा प्रश्न उत्पन्न झाला. तेव्हा सुरुवातीलाच महर्षि भरद्वाज यांनी म्हटले की या पवित्र कार्यासाठी माझीच नियुक्ती करणे योग्य ठरेल. यावर सर्व महर्षींचे एकमत झाले.अशा प्रकारे भरद्वाज ऋषी इंद्राकडे गेले व इन्द्रांनी त्यांना आयुर्वेदाचा उपदेश केला. इंद्राला हे ज्ञान ब्रह्माकडून प्राप्त झाले होते. ब्रह्मा ला याची स्वयं अनुभूती झाली होती.म्हणूनच आयुर्वेद हा अनादि व अनंत आहे. सर्वप्रथम ब्रह्माला याचे स्मरण झाले. त्यानंतर दक्ष प्रजापतीने ते ब्रह्माकडून ग्रहण केले. या नंतर दक्ष प्रजापती कडून ते अश्विनी कुमारांनी ग्रहण केले व इंद्राने ते त्यांच्याकडून मिळवले.अशा प्रकारे भरद्वाज ऋषिंकरवी आयुर्वेद पृथ्वी वर अवतरला.
असा हा आयुर्वेद स्वस्थ व रोगी दोघांसाठी तितकाच उपयुक्त आहे. म्हणूनच आयुर्वेद हे नुसते Medical Science नसून it's a way of living; It is a 'lifestyle'... जी आपण निरोगी राहण्यासाठी दैनंदिन आयुष्यात आचरणात आणायला हवी. आयुर्वेदात जसे रोगी लोकांसाठी आजार व त्यांची चिकित्सा (Treatment) सांगितली आहे तसेच त्याही आधी स्वस्थ लोकांसाठी दिनचर्या म्हणजेच Day to Day Routine तसेच ऋतुचर्या म्हणजेच Season wise lifestyle याचे detail वर्णन आलेले आहे. त्याच बरोबर आहाराचे, विहाराचे, त्रयोपस्तंभ ( जीवनाचे ३ आवश्यक स्तंभ) ई. विषयांचे खूप सुंदर वर्णन आलेले आहे... पुढील लेखांमधून आपण यांचे सविस्तर वर्णन पाहू..
पुढील लेखात आपण दोष धातू आणि मल म्हणजे काय हे थोडक्यात बघणार आहोत ज्यावर आयुर्वेदाचे सिध्दांत मांडलेले आहेत.

वैद्य. सानिका गाडगीळ.
B.A.M.S. MD.
अरुला आयुर्वेदीय चिकित्सालय, कोल्हापूर.

08/11/2024

नमस्कार..
मी काही लेखक नाही...पण खूप दिवसांपासून मनात येत होतं की आयुर्वेद जो माझ्या अगदी जिव्हाळ्याचा विषय आहे त्याबद्दल काहीतरी लिहावं...पण काय??

काहीतरी वेगळा विषय घ्यावा असं वाटत होतं... MD चा विषय आयुर्वेद संहिता आणि सिद्धांत...MD ला admission घेतल्यावर संहिता वाचन खऱ्या अर्थाने सुरू झाले...तेव्हा जाणवले की ग्रंथात अशा किती तरी गोष्टी आहेत ज्या सामान्य लोकांना माहीत नसतात...वेगळ्या...छान...वाचायला आवडतील अशा...जीवन उपयोगी...Core Ayurved जगासमोर यावा या एकमेव उद्देशाने ही लेखमाला सुरू करत आहे... त्यासाठी केलेला हा छोटासा प्रयत्न...
इथून पुढे Arula Ayurved च्या watsapp group वर २ वर्षांपासून सुरू असलेल्या लेखमालेतील एक एक लेख या पेज वर शेअर केले जातील...🙏🙏

18/10/2024

एखाद्या विषयाची आवड उत्पन्न झाली की देव बरोबर समोरून त्या विषयात खोल अभ्यास करण्याची संधी देतो...याचा मी घेतलेला अनुभव म्हणजे त्वचा विकार हा माझा अलीकडेच आवडीचा झालेला विषय...याचा अभ्यास सुरू केल्यापासून अनेक ठिकाणी फिरून उपशय न मिळालेल्या रुग्णांवर उपचार करण्याची संधी मला मिळाली...त्यांना चिकित्सा देताना माझा अभ्यास समृद्ध होत गेलाच पण आयुर्वेद त्वचा विकारात किती सुंदर काम करतो याचे प्रात्यक्षिक अनुभवायला मिळाले... steroids ई. सारखी औषधे घेऊनही वारंवार उद्भवणारे त्वचा विकार आयुर्वेदीय चिकित्सेने मुळापासून बरे होताना बघायला मिळतात तेव्हा खरे समाधान मिळते व प्रवास उचित दिशेने सुरू आहे याची खात्री पटते... Ambadnya 😇

* Special Thanks to Anay Daware sir कारण त्यांचा Ayurvedic Dermatology चा course केल्यावरच मला त्वचा विकार या विषयात आवड उत्पन्न झाली आणि या कोर्स मधून शिकायला ही खूप मिळाले...🙏🙏

30/11/2023

आयुर्वेदानुसार प्रमेह हा ब्लड शुगर लेवल इतपतच मर्यादित नसून त्याचा फार व्यापक अर्थ आयुर्वेदाने सांगितला आहे. वारंवार होणारी मूत्रप्रवृत्ती हे प्रधान लक्षण असणारा व्याधी म्हणजे प्रमेह. म्हणूनच आयुर्वेदानुसार प्रमेहाची चिकित्सा ही नुसती ब्लड शुगर लेवल कंट्रोल मध्ये आणणे या पुरती मर्यादित नसून शरीरातील विकृत रित्या वाढलेला कफ दोष प्राकृत करणे, शरीरातील क्लेद कमी करणे आणि अग्नी वाढवणे अशा सर्व व्यापक स्तरावर काम करते. याच अनुषंगाने हा कफ दोष प्राकृत होतो व पाचक पित्ताचे कार्य प्राकृत होऊन स्वादु पिंडाचे ( Pancreas) कार्य प्राकृत व्हायला मदत होते.

10/10/2023

29/09/2023

Lichen Planus is a type of non infectious Skin disease affecting skin, mucous membrane hair and nails. These are violet black patches presenting with intense itching...Consistency and patience are a must in treating such type of skin diseases. As seen above skin Treatments in Ayurveda give beautiful results...

29/09/2023

Lichen Planus is a type of non infectious Skin disease affecting skin, mucous membrane, hair and nails. These are violet black patches presenting with intense itching...Consistency and patience are a must in treating such type of skin diseases. Skin Treatments in Ayurveda give beautiful results...

02/09/2023