14/03/2025
هۆکاری باش بۆ خواردنی تەماتە:
تەماتە یەکێکە لەو سەوزە و میوەیانەی کە دەتوانرێت لە هەر وەرزێکدا بخورێت و بە شێوەی جیاواز بخورێت. لە زەڵاتەدا، وەک ئۆمێلێت، تەماتەی پڕکراو، شانبەشانی قیمە و هتد.
پێویستە بزانیت کە تەماتە چەندین تایبەتمەندی تێدایە. واتە دەتوانێت ڕێگری لە شێرپەنجە بکات، ڕێگری دەکات لە تووشبوون بە جەڵتەی مێشک، لە دۆخێکی باشدا بتهێڵێتەوە و هتد. لەگەڵمان بن بۆ زانینی پێنج هۆکاری باش بۆ خواردنی زیاتری تەماتە.
1- تەماتە بۆ خۆپاراستن لە شێرپەنجە
لایکۆپین پێکهاتەی سەرەکییە لە تەماتەدا کە تایبەتمەندی نائاسایی هەیە. ئەم ڕەنگە سوور و پرتەقاڵیانە کە سەر بە خێزانی کارۆتینۆیدن، تایبەتمەندی دژە ئۆکسانی نایابیان هەیە. ئەمەش بەو مانایەیە کە ئەوان بەرەنگاریی زیانگەیاندن بە ڕادیکاڵە ئازادەکان دەبنەوە. ئەنجامی توێژینەوەیەکی گەورە کە لە نێوان ساڵانی ١٩٨٦ بۆ ١٩٩٨ ئەنجامدراوە دەریدەخات ئەو کەسانەی کە لانیکەم دووجار لە هەفتەیەکدا سۆسی تەماتە دەخۆن ئەگەری تووشبوونیان بە شێرپەنجەی پرۆستات بە ڕێژەی ٣٦% کەمدەکاتەوە. لە ساڵی ٢٠١٣ توێژەرانی فەرەنسی توێژینەوەیان لەسەر مشکی تاقیگە ئەنجامدا و گەیشتنە ئەو ئەنجامەی کە لایکۆپین دژە شێرپەنجەیە. ئەم توێژەران بە تایبەتی پێشنیاری ئەوە دەکەن پیاوان زیاتر تەماتە بخۆن چونکە وا دەکات بەرگریان هەبێت بەرامبەر بە شێرپەنجەی پرۆستات. پێویستە بزانیت تەماتە بەشێکە لە خۆراکی دەریای ناوەڕاست، خۆراکێکە مەترسی تووشبوون بە شێرپەنجە کەمدەکاتەوە.
2. خواردنی تەماتە بۆ دوورکەوتنەوە لە جەڵتەی مێشک.
تەماتە ئەگەری تووشبوون بە جەڵتەی مێشک کەمدەکاتەوە. تۆ دەپرسیت بۆ؟ چونکە لایکۆپینی ناو ئەم میوەیە ئۆکساندنی چەوری کەمدەکاتەوە. ئەم ئۆکساندنە دەبێتە هۆی دروستبوونی پلاکی خوێنبەرەکان و ئەم چەورییە خوێنبەرەکان دادەخات و ئەگەری جەڵتەی مێشک زیاد دەکات. ئەگەر تووشی بەرزی پەستانی خوێنیش بوویت، دڵنیابە لە خواردنی زیاتری تەماتە. پێشنیار دەکەین بەیانیان بە سکی بەتاڵ پەرداخێک ئاوی تەماتە بخۆنەوە.
3- تەماتە ماندوێتیت دوور دەخاتەوە.
تەماتە چەندین ڤیتامین لەخۆدەگرێت، لەوانە ڤیتامینەکانی A، C، B3، B6، E، K. لەم ڤیتامینانەدا ڤیتامین سی زۆر باشە بۆ بەرەنگاربوونەوەی ماندوێتی و دروستکردنی هەستکردن بە زیندوویی و زیندوویی. ڤیتامین سی ڕۆڵێکی سەرەکی دەگێڕێت لە پاراستنی خانەکان و کەمکردنەوەی کاریگەرییەکانی ڕادیکاڵە ئازادەکان و پیسکەرەکان. بێگومان ئەوەت لەبەرچاو بێت کە کاریگەری ئەم ڤیتامینە چەند هێندە دەبێت کاتێک زیاتر دژە ئۆکسێنەرەکانی تر هەڵدەمژیت، وەک کارۆتینۆید و پۆلیفینۆل. تەماتە دەوڵەمەندە بە ڤیتامین سی و کارۆتینۆید، هەر بۆیەش بە میوەیەکی دژە پیری دادەنرێت. ئەگەر دەتەوێت بۆ هەمیشە بە گەنجی و تازەیی بمێنیتەوە، تەماتە تاقی بکەرەوە.
4- تەماتە بۆ ئەوەی لە دۆخێکی باشدا بمێنێتەوە
تەماتە بڕێکی زۆر ئاوی تێدایە (لەسەدا ٩٣ بۆ ٩٥) و شەکری کەمی تێدایە. هەر بۆیە تینوێتی دەکوژێنێتەوە و کەم کالۆری بۆ جەستە دابین دەکات. لە ڕاستیدا هەر ١٠٠ گرام تەماتە نزیکەی ١٧ کیلۆ کالۆری وزەی تێدایە. بۆیە ئەگەر بەدوای دابەزاندنی کێشدا دەگەڕێیت و ڕێجیم دەکەیت، ئەوا دەتوانیت بە سەلامەتی متمانە بەم سەوزە و میوەیە بکەیت. تێبینی تەماتە یارمەتیدەرە بۆ هەرسکردن و بە ئاسانی لەناوبردنی. ئەگەر کێشەی هەرسکردنت هەبوو، دەتوانیت دوای ژەمێک تەماتەیەکی تازە و تەواو پێگەیشتوو بخۆیت.
5- تەماتە بۆ پێستی جوان و گەنج
تەماتە دەوڵەمەندە بە ماددەی لایکۆپین، هەر بۆیەش بەرەنگاریی پیربوونی خانەکان دەبێتەوە. ئەم دژە ئۆکسێنەرە بەرەنگاریی ئەو ڕادیکاڵە ئازادانە دەبێتەوە کە دەبنە هۆی پیربوونی پێست. بە گوتەی زۆربەی پزیشکانی پێست، تەماتە دەتوانێت کونیلەکانی پێست بچووک بکاتەوە و پاکی بکاتەوە. ئەگەر ھەواداری ماسکی سروشتیت، دەتوانیت تەماتە بەکاربھێنرێت بۆ و پاککردنەوەی پێستت. چەند پارچە تەماتەیەک بخەرە سەر دەموچاوت و دوای ١٥ خولەک بیشۆ. بێگومان ئەوەت لەبەرچاو بێت ئەم شێوازە بۆ پێستی چەور گونجاوە.
ئاگاداری گەدەت بە.
تەماتە ترشە و هەر بۆیە بۆ ئەو کەسانە باش نییە کە گەدەیان هەستیارە. بێگومان دەتوانیت توێکڵەکەی لێبکەیتەوە و تۆوەکەی لێبکەیتەوە و دواتر بیخەیتە ناو ئاوی کوڵاوەوە بۆ لەناوبردنی ئەم تایبەتمەندییە. خواردنی تەماتە بەتایبەت تەماتەی کاڵ بۆ هەندێک کەس دەبێتە هۆی هەستیاری و تەنانەت دەبێتە هۆی شۆکی ئەنافیلاکتیک کە حەساسیەتێکی تاڕادەیەک دەگمەنە بۆ خۆراک. هەروەها پێشنیار دەکەین ئەگەر سکچوونێکی زۆرت هەبوو دوور بکەویتەوە لە خواردنی تەماتە، چونکە دەبێتە هۆی خراپترکردنی حاڵەتەکە
