دکتور عبدالستار عبدالرحمن ئابڵاخی

11/06/2025

ئاگــــاداری بۆ هاووڵاتیانی خۆشەویستم.

07/06/2025

03/05/2025

ڤیتامینەکانی B بۆ چییە؟

عیادەی پزیشکی گشتی ئیتاڵی - کەلار
ئامادەکردنی بابەت :
دکتور عبدالستار عبدالرحمن ئابڵاخی
زانیاری بەسوود بۆ گەلەکەم.

وەک هەموو ڤیتامینەکان تەنانەت ئەوانەی گروپی B پێویستە بۆ تەندروستی باشی لەش. بەو پێیەی کە ناتوانرێت لەلایەن جەستەوە کەڵەکە بکرێن، دەبێت لە ڕێگەی خۆراکەوە بخرێنە ناوەوە. بەگشتی ڤیتامینەکانی B بە تایبەتی لە جگەر و زەردێنەی هێلکە و سەوزە گەڵا سەوزەکاندا هەن، بەڵام مەرج نییە هەموویان لە هەمان خۆراکدا هەبن، بۆیە پێویستە گۆڕانکاری لە خۆراکەکەتدا بکەیت بۆ ئەوەی دڵنیا بیت لە گەرەنتیکردنی جەستەت و دابینکردنی ڤیتامینەکان، گروپی B و هەموو گروپەکانی تر.
ڤیتامینەکانی B پێویستن بۆ دڵنیابوون لەو وزەیەی کە پێویستمانە بۆ ئەنجامدانی چالاکییەکانی ڕۆژانە، لەگەڵ ئەوەشدا بۆ پاراستنی پێست و قژ و ددانەکان و بۆ خۆپاراستن لە هەندێک نەخۆشی، لە دڵ و خوێنبەرەکانەوە تا دەمارەکان، بۆ پێست.
ڤیتامین B1 و ڤیتامین B2
B1=Tiamina
B2=ـRiboflavina
ڤیتامین B1 و ڤیتامین B2 بەشدارن لە دروستکردنی پرۆسەکانی وزە: بۆیە زۆر گرنگن بۆ ئەوەی ڕێگەمان پێبدەن چالاکییەکانی ڕۆژانەمان بە شێوەیەکی ئاسایی ئەنجام بدەین بەڵام هەروەها بۆ پاراستنی باری دەروونی باش. ڤیتامین B1 لە خۆراکە ڕووەکییەکان هەیە، وەک دانەوێڵە و پەلەوەری و بەرهەمە ئاژەڵییەکان، هێلکە. کەمی ڤیتامین B1 دەبێتە هۆی تێکچوونی کۆئەندامی دەمار و کۆئەندامی دڵ و خوێنبەرەکان و گۆڕانکارییەکانی دڵ و فراوانبوونی چاویلکە و هەستیاری زۆری بڕبڕەی پشت. لە بەرامبەردا ڤیتامین B2 لە سەوزەی گەڵا سەوز و شیر و وەرگیراوەکانی و هێلکە و جگەردا هەیە. کەمی دەبێتە هۆی کێشەی چاو و تاکیکاردیا و کەمخوێنی و لاوازی گشتگیر.
ڤیتامین B3نیاسین)،
ڤیتامین B3 بەشدارە لە هەناسەدانی خانەیی و سوڕی خوێن و پاراستنی پێست و پرۆسەی هەرسکردن و کارکردنی کۆئەندامی دەمار.
لە سپێناخ، فستق و ئەو خۆراکانەی کە بەڕەچەڵەک ئاژەڵن وەک گۆشتی سپی و جگەری گۆشتی مانگا و ماسی وەک سەلەمون، تونە یان ماسی شمشێردا دەیدۆزینەوە. کەمی ڤیتامین B3 و هەروەها زیادەڕەوییەکەی دەبێتە هۆی سەرئێشە و سکچوون و توڕەبوون و هەرس نەکردنی هەرس. کەسانی بەساڵاچوو و وەرزشوانان و ئەو کەسانەی کە چالاکییە قورسەکانی کارکردنیان هەیە، ڕەنگە پێویستیان بە تەواوکەری ڤیتامین B3 هەبێت جگە لەوەی لە ڕێگەی خۆراکەوە دەخورێت.
pantothenic acid B5ڤیتامین
ڤیتامین B5 ڕۆڵێکی گرنگی هەیە لە میتابۆلیزمی چەوری و کاربۆهیدرات و پرۆتینەکان و هەروەها بەشدارە لە دروستکردنی هۆرمۆن و کۆلیسترۆڵ. پارێزگاری لە قژ و پێست دەکات و بەشدارە لە چاکبوونەوەی برینەکان. زۆر هەستیارە بە پلەی گەرمی، بۆیە ئەگەر زۆر بەرز بن ئەوا نامێنێت. نزیکەی لە هەموو خۆراکەکاندا هەیە، چ ئەوانەی سەرچاوەی سەوزە و چ ئەوانەی سەرچاوەی ئاژەڵن، بە چڕیی زیاتر لە پەلەوەری، قارچکی وشککراوە، مەعجوونی بیرەبەر، زەردێنەی هێلکە، جگەری ناوپۆش و بەراز، مەڕ و ئاژەڵدا. زۆر ئەستەمە کەمی ڤیتامین B5ت هەبێت، کە بەزۆری تەنها لە کەسانی بەدخۆراکی تایبەتدا ڕوودەدات یان کە بەکارهێنانی کحول و ماددە هۆشبەرەکان خراپ بەکاردەهێنن.
ڤیتامین B6
ڤیتامین B6 بە تایبەتی گرنگە بۆ بنیاتنانی سیستەمی بەرگری، بۆ هاندانی کارکردنی مێشک و بۆ ڕێگریکردن لە پیربوون. بەشدارە لە میتابۆلیزمی ترشە ئەمینییەکان و ترشە چەوریەکان و شەکرەکان و دروستبوونی خڕۆکە سپییەکانی خوێن و خڕۆکە سوورەکان و هۆرمۆنەکان. لە گەنمەشامی، سپێناخ و پەتاتە، میوە (جگە لە میوەی لیمۆ)، ماسی و گۆشت بەتایبەت گۆشتی سپیدا هەیە. کەمی ڤیتامین B6 حاڵەتێکی دەگمەنە کە دەبێتە هۆی بێباکی و لاوازی و تێکچوونی کۆئەندامی دەمار و بەردی گورچیلە. هەروەها ڤیتامین B6 هەستیارە بە پلەی گەرمی بەرز.
ڤیتامین B8
ڤیتامین B8 بەشدارە لە میتابۆلیزمی پرۆتین و دروستکردنی گلوکۆز و ترشە چەوریەکان. پێست و قژ دەپارێزێت و هەربۆیە بۆ چارەسەری هەوکردنی پێستی چەوری و زیپکە و قژ هەڵوەرین بەکاردێت. هەروەها ڤیتامین B8 لە زۆرێک لە خۆراکەکاندا هەیە، لەگەڵ بڕی زیاتر لە، فستق، سەوزە، قارچک، شیر و پەنیر، زەردێنەی هێلکە، جگەر.
ئەوانەی وەرزش لەسەر ئاستی پیشەیی دەکەن لەوانەیە پێویستیان بە تەواوکەری ڤیتامین B8 هەبێت
ڤیتامین B12 و خۆراک
ڤیتامین B12 لە خۆراکەکانی سەرچاوە ئاژەڵییەکاندا هەیە کە بە شێوەی هاوئەنزیمییەوە دەبینرێت، بۆیە بەستراوەتەوە بە پرۆتینەکانەوە، و بەهۆی هەندێک ئەنزیمەکانی گەدەیەوە بەردەست دەبێت. ئێمە بە تایبەتی لەم لینکەدا دەیدۆزینەوە:
گۆشت
ماسی
جگەر
شیر
هێلکە
بڕی ڤیتامین B12 کە هەڵدەمژرێت بە بەراورد بەو ڤیتامینەی کە لە ڕاستیدا لە خۆراکدا هەیە 60% بۆ گۆشت و شیر، 30-40% بۆ بەرهەمە ماسیییەکان و بەپێی هەندێک لێکۆڵینەوە کەمتر لە 10% بۆ هێلکە. جگە لەوەش نزیکەی یەک لەسەر سێی ڤیتامینەکە لەگەڵ چێشت لێنان لەدەست دەچێت.
پێویستی ڕۆژانەی ڤیتامین B12 بۆ گەورەکان هاوتایە
کەمی ڤیتامین B12: هۆکاری چییە؟
بۆ ئەوانەی کە ڕێجیمێکی جۆراوجۆر و هاوسەنگ پەیڕەو دەکەن ئەستەمە دۆخی کەمی ڤیتامین بی ١٢ تۆمار بکەن؛ حاڵەتێکی لەم جۆرە دەتوانێت لەو کەسانەدا ڕووبدات کە خۆراکی ڤیگن پەیڕەو دەکەن یان کاتێک میکانیزمی مژینی لە ڕیخۆڵەدا بە باشی کارناکات.
لە حاڵەتی خراپ مژینی گەدەدا، هۆکارەکانی دەتوانن بریتی بن لە: نەخۆشییەکانی هەوکردن، نەخۆشییەکانی خراپ مژینی (بۆ نموونە نەخۆشی سیلیاکی)، بڵاوبوونەوەی بەکتریا، دەرمان، کەمبوونەوەی ترشی گەدە بە تایبەت لە کەسانی بەساڵاچوودا یان نەبوونی فاکتەری ناوەکی؛ ئەم دووەمیان لە ڕاستیدا بەرپرسە لە هەڵمژینی ڤیتامین B12.
دەرئەنجامی سەرەکی کەمی ڤیتامین B12 جۆرێکە لە کەمخوێنی کە بە " زیانبەخش" پێناسە دەکرێت، کە لە بەرهەمهێنانی خراپی خانەکانی خوێنەوە سەرچاوە دەگرێت، کە دەبێتە هۆی کاڵبوونەوە و لاوازی و زەقبوونەوە لە ئەندامەکان و ماندوێتی. لە مەترسیدارترین حاڵەتەکاندا ڕەنگە دەرئەنجامەکانی لەسەر سیستەمی دەماریش هەبێت.
دەستنیشانکردنی نەخۆشییەکە بە پشکنینی خوێن ئەنجام دەدرێت: ئەگەر گومانی کەمی هەبێت، ئاستی ڤیتامین B12 لە خوێندا هەڵدەسەنگێندرێت و قەبارەی خڕۆکە سوورەکانی خوێن پشکنین بۆ دەکرێت کە زۆر بەرز نەبێت.
کەمی ڤیتامین B12 پێویستە لە ئافرەتی دووگیاندا دوور بکەویتەوە، بۆ ئەوەی لێکەوتەی زیانبەخش لەسەر منداڵی لەدایک نەبوو دووربکەوێتەوە.

29/04/2025

له ماڵی خاڵوزای خۆشه ویستم پروفسور مه ریوان ئه حمەد
ڕه شید ، سه رۆکی زانکۆی گه شه پیدان و مرۆیی سلیمانی
زۆر خوش حاڵ بوم به دیداری به ڕیزیان و سوپاس بو میوانداریه جوانه که یان هیوای ساغ و سه لامه تیان له خوای گه وره بو داواكارم ان شاء الله.