13/09/2025
🛑 रक्त समुह भनेको के हो ? कस्तो व्यक्तिको रगत लिनु हुन्न ?? 🩸
रक्त समूह भन्नाले व्यक्तिको रगतमा पाइने एण्टीजेन र एण्टीबडी को आधारमा छुट्याइएको वर्ग हो। रगत (रक्त) समुह मुख्यतया **A, B, AB र O** प्रकारका हुन्छन्, जुन **Rh फ्याक्टर** (+ वा -) का आधारमा फेरि उपविभाजित गरिन्छ (जस्तै: A+, B-, O+ आदि)। सबैभन्दा प्रचलित रक्त समूह प्रणाली ABO प्रणाली र Rh प्रणाली (positive/negative) हो।
१. ABO प्रणाली
A समूह: A एण्टीजेन हुन्छ, Anti-B एण्टीबडी हुन्छ
B समूह: B एण्टीजेन हुन्छ, Anti-A एण्टीबडी हुन्छ
AB समूह: A र B दुवै एण्टीजेन हुन्छ, एण्टीबडी हुँदैन — Universal recipient
O समूह: कुनै एण्टीजेन हुँदैन, तर दुवै Anti-A र Anti-B एण्टीबडी हुन्छ — Universal donor
---------
२. Rh प्रणाली
Rh Positive (+): Rh एण्टीजेन हुन्छ
Rh Negative (-): Rh एण्टीजेन हुँदैन
रगत दिनु वा लिनु अघि हेर्नुपर्ने कुरा:
१. रक्त समूह मिल्नुपर्छ:
Donor र recipient को ABO र Rh दुवै मिल्नु अनिवार्य छ।
जस्तै: A+ व्यक्ति A+ वा O+ बाट रगत लिन सक्छ।
२. Crossmatching गर्नु पर्छ:
रक्त समूह मिलेको भए पनि कहिलेकाहीं शरीरले रगत अस्वीकार गर्न सक्छ, त्यसैले laboratory मा test गरेर antibody reaction हेर्छन्।
३. संक्रमण रोगहरूको जाँच:
Donor को रगत HIV, Hepatitis B/C, Syphilis, Malaria आदि रोग नभएको पुष्टि गर्नुपर्ने हुन्छ।
४. Donor स्वस्थ हुनुपर्छ:
उमेर (१७–६० वर्ष), तौल (कम्तिमा ५० के.जी.), र सामान्य स्वास्थ्य राम्रो हुनुपर्छ।
५. रगत दिने अघि र पछि:**
- अघि: धेरै पानी पिउनुहोस्, फलामयुक्त खाना (आयरन युक्त) खानुहोस्।
- पछि: कम्तीमा ३० मिनेट आराम गर्नुहोस्, तातो पेय पदार्थ लिनुहोस्।
ब्लड क्यान्सर (रक्त क्यान्सर) भएको व्यक्तिको रगत अरूलाई दिन मिल्दैन। यस्तो रगत लिंदा निम्न खतरा हुन्छ:
१. क्यान्सरको कोशिका सरेर जान सक्छ (Although rare):
ब्लड क्यान्सर जस्तै ल्यूकेमिया, लिम्फोमा, वा मायलोमा भएका बिरामीको रगतमा क्यान्सर ग्रसित श्वेत रक्त कोशिका (WBCs) हुन्छन्। सामान्य अवस्थामा यी कोशिकाले स्वस्थ व्यक्तिमा असर गर्दैनन्, तर रोग प्रतिरोध क्षमता कमजोर भएका व्यक्तिलाई असर गर्न सक्छ।
२. प्रतिरक्षा प्रणालीमा गम्भीर असर:
क्यान्सर भएको व्यक्तिको रगतमा गम्भीर असन्तुलन हुन्छ (low platelets, abnormal WBC count)।
यस्तो रगत लिंदा recipent को immune system मा नकारात्मक असर पर्न सक्छ।
३. संक्रमणको उच्च जोखिम:
ब्लड क्यान्सर भएका बिरामीमा प्रायः इन्फेक्सनको जोखिम धेरै हुन्छ, र तिनीहरूको रगतमा संक्रमण हुने सम्भावना बढी हुन्छ।
रगतको माध्यमबाट Hepatitis, HIV आदि सर्न सक्ने जोखिम पनि रहन्छ।
निष्कर्ष:
> ब्लड क्यान्सर भएका व्यक्ति donor बन्न मिल्दैनन्, र उनीहरूको रगत कसैलाई दिइनु हुँदैन।
याद गर्नुहोस्:** गलत रगत दिँदा **जीवनघाती प्रतिक्रिया** (Transfusion Reaction) हुन सक्छ। त्यसैले सबै टेस्ट र नियम अनुसार नै रगत दिनु पर्छ ।
यदि तपाईंलाई कसैले यस्तो रगत दिएका छन् वा दिने तयारी छ भने तुरुन्त स्वास्थ्यकर्मी वा ब्लड बैंकसँग परामर्श गर्नुहोस्।
रगत दान जीवनदान हो – सुरक्षित रूपमा दिनुहोस्! 🩸💉
