31/08/2025
Credit;Dr.TheinMyint (GI)
( #ပါးစပ်ခြောက်ခြင်းအာခေါင်ခြောက်ခြင်း)
Dry mouth (ပါးစပ်ခြောက်ခြင်း) ကို ဆေးပညာအရ xerostomia (ဇီရိုစတိုမီးယား) လို့ ခေါ်ပါတယ်။ ဒါဟာ ပါးစပ်ထဲမှာ တံတွေး (saliva) ထုတ်လုပ်မှု လုံလောက်စွာ မရှိတဲ့ အခြေအနေကို ဆိုလိုပါတယ်။ တံတွေးဟာ ပါးစပ်ကျန်းမာရေးအတွက် အလွန်အရေးကြီးပါတယ်။ တံတွေးက အစာကို ဝါးဖို့၊ မျိုဖို့ ကူညီပေးရုံသာမက သွားပိုးစားခြင်း၊ သွားဖုံးရောဂါနဲ့ တခြားပါးစပ်ကျန်းမာရေး ပြဿနာတွေကို ကာကွယ်ပေးပါတယ်။
#အဓိကလက္ခဏာများ (Main Symptoms)
ပါးစပ်ခြောက်တဲ့အခါမှာ အောက်ပါ လက္ခဏာတွေ ခံစားရနိုင်ပါတယ်-
* ပါးစပ်ခြောက်ပြီး ကပ်နေသလို ခံစားရခြင်း။
* တံတွေးက ပျစ်ပြီး အမြှုပ်ထနေခြင်း။
* လျှာ၊ နှုတ်ခမ်းနဲ့ လည်ချောင်းတွေ ခြောက်သွေ့ခြင်း။
* အရသာခံနိုင်စွမ်း လျော့နည်းခြင်း သို့မဟုတ် အာခေါင်ထဲမှာ သတ္တုအရသာမျိုး ခံစားရခြင်း။
* အစာမျိုရခက်ခြင်း၊ စကားပြောရ ခက်ခြင်း။
* အသက်ရှုတဲ့အခါ အနံ့ဆိုးထွက်ခြင်း (မကြာခဏဖြစ်တတ်သည်)။
* သွားပိုးစားခြင်း သို့မဟုတ် သွားဖုံးရောင်ရမ်းခြင်းတို့ ပိုမိုဖြစ်ပွားခြင်း။
* နှုတ်ခမ်းထောင့်တွေ ကွဲအက်ခြင်း၊ နှုတ်ခမ်းတွေ ခြောက်သွေ့ခြင်း။
#အဓိကအကြောင်းအရင်းများ (Main Causes of Dry Mouth)
ပါးစပ်ခြောက်ရခြင်းရဲ့ အဓိကအကြောင်းအရင်းတွေကတော့-
၁။ #ဆေးဝါးများ (Medications)
ဆေးဝါးပေါင်း ၄၀၀ ကျော်ဟာ ပါးစပ်ခြောက်ခြင်းကို ဖြစ်စေနိုင်ပါတယ်။ အဖြစ်အများဆုံး ဆေးဝါးအုပ်စုတွေကတော့-
* စိတ်ကျရောဂါ ကုသဆေး (Antidepressants)
* သွေးတိုးကျဆေး (Antihypertensives)
* ဓါတ်မတည့်ခြင်းအတွက် သုံးတဲ့ ဆေးများ (Antihistamines)
* နာကျင်မှု သက်သာဆေးများ (Pain medications)
* ဆီးသွားစေတဲ့ ဆေးများ (Diuretics)
၂။ #ရောဂါအခြေအနေများ (Medical Conditions)
တချို့သော နာတာရှည်ရောဂါတွေကလည်း ပါးစပ်ခြောက်ခြင်းကို ဖြစ်စေနိုင်ပါတယ်။
* Sjogren's Syndrome (ရှိုးဂရင်း ဆင်ဒရုမ်း)- ကိုယ်ခံအားစနစ်က တံတွေးဂလင်းနဲ့ မျက်ရည်ဂလင်းတွေကို တိုက်ခိုက်တဲ့ ရောဂါ။
* ဆီးချိုရောဂါ (Diabetes)- သွေးတွင်းသကြားဓါတ် မြင့်မားနေခြင်းကြောင့် ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။
* HIV/AIDS (အိတ်ခ်ျအိုင်ဗွီ/အေအိုင်ဒီအက်စ်)- ရောဂါကိုယ်တိုင် သို့မဟုတ် ရောဂါကုသတဲ့ ဆေးတွေကြောင့် ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။
* Alheimer's disease (အယ်လ်ဇိုင်းမား)- ရောဂါရဲ့ လက္ခဏာတစ်ခုအနေနဲ့ ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။
၃။ #ကင်ဆာကုသမှုများ (Cancer Treatments)
* ဓါတ်ရောင်ခြည်ကုသမှု (Radiation therapy)- ခေါင်း၊ လည်ပင်းနဲ့ လည်ပင်းကင်ဆာတွေအတွက် ဓါတ်ရောင်ခြည်နဲ့ ကုသတဲ့အခါ တံတွေးဂလင်းတွေ ပျက်စီးသွားနိုင်ပါတယ်။
* ကင်ဆာဆေးသွင်းကုသမှု (Chemotherapy)- ကင်ဆာဆေးသွင်းတဲ့အခါမှာလည်း ဘေးထွက်ဆိုးကျိုးအနေနဲ့ ပါးစပ်ခြောက်တတ်ပါတယ်။
၄။ #နေထိုင်မှုပုံစံ (Lifestyle)
* ရေဓါတ်ခမ်းခြောက်ခြင်း (Dehydration)- ရေအလုံအလောက် မသောက်တဲ့အခါ ဖြစ်တတ်ပါတယ်။
* ဆေးလိပ်သောက်ခြင်း (Smoking)- ဆေးလိပ်သောက်ခြင်းက ပါးစပ်အတွင်းပိုင်းကို ခြောက်သွေ့စေပြီး တံတွေးထွက်နှုန်းကို လျှော့ချပါတယ်။
* အရက်သောက်ခြင်း (Alcohol consumption)- အရက်ကလည်း ရေဓါတ်ကို လျော့နည်းစေပါတယ်။
* အသက်ကြီးလာခြင်း (Aging)- အသက်ကြီးလာတဲ့အခါ တံတွေးဂလင်းတွေ အားနည်းလာတတ်ပါတယ်။ ဒါ့အပြင် အသက်ကြီးသူတွေဟာ ဆေးဝါးများစွာ သောက်သုံးရတာကြောင့်လည်း ဖြစ်တတ်ပါတယ်။
ဘာကြောင့် ပါးစပ်ခြောက်တာကို ဂရုစိုက်ရတာလဲ (Why Care About Dry Mouth?)
ပါးစပ်ခြောက်တာကို ပေါ့ပေါ့ဆဆ မထားသင့်ပါဘူး။ ရေရှည်မှာ အောက်ပါ ဆိုးကျိုးတွေ ဖြစ်စေနိုင်လို့ပါ။
* သွားပိုးစားခြင်း (Tooth decay)
* သွားဖုံးရောဂါ (Gum disease)
* သွားအပြည့်အစုံ ဆုံးရှုံးသွားခြင်း (Tooth loss)
* ပါးစပ်အတွင်းပိုးဝင်ခြင်း (Oral infections)
* အစာစားရ၊ အိပ်ရ ခက်ခဲခြင်း
#ကုသမှုနှင့်ကာကွယ်ခြင်း (Treatment and Prevention)
ပါးစပ်ခြောက်ခြင်းကို ကုသဖို့နဲ့ ကာကွယ်ဖို့အတွက် အောက်ပါ နည်းလမ်းတွေကို လိုက်နာနိုင်ပါတယ်။
* ရေပုံမှန်သောက်ပါ (Drink water regularly)- တစ်နေ့တာလုံး ရေကို အနည်းငယ်စီ မကြာခဏ သောက်ပေးပါ။
* ဆေးဝါးကို ပြန်ညှိပါ (Adjust medication)- ဆရာဝန်နဲ့တိုင်ပင်ပြီး သောက်နေတဲ့ဆေးကို ပြောင်းလဲနိုင်ခြင်း ရှိ၊ မရှိ မေးမြန်းပါ။
* တံတွေးအတု အသုံးပြုပါ (Use artificial saliva)- ပါးစပ်ခြောက်ခြင်းအတွက် သီးသန့်ထုတ်ထားတဲ့ တံတွေးအတု (Oral moisturizers)၊ ပါးစပ်အတွင်းပိုင်း စိုစွတ်စေတဲ့ Gel တွေ သုံးနိုင်ပါတယ်။
* သကြားမပါတဲ့ သကြားလုံး သို့မဟုတ် ပီကေ ဝါးပါ (Chew sugar-free gum or candy)- ဒါတွေက တံတွေးထွက်နှုန်းကို လှုံ့ဆော်ပေးနိုင်ပါတယ်။
* အရက်၊ ကဖိန်းဓာတ်နဲ့ ဆေးလိပ်ရှောင်ပါ (Avoid alcohol, caffeine, and smoking)- ဒီအရာတွေက ပါးစပ်ကို ပိုမိုခြောက်သွေ့စေပါတယ်။
* လေထုကို စိုစွတ်အောင်ထားပါ (Use a humidifier)- အထူးသဖြင့် ညဘက်မှာ လေထုကို စိုစွတ်စေတဲ့ စက် (Humidifier) ကို အသုံးပြုပါ။
* သွားတိုက်ဆေးကို သတိထားပါ (Be mindful of toothpaste)- Lauryl sulfate ပါဝင်တဲ့ သွားတိုက်ဆေးကို ရှောင်ပါ။ SLS က ပါးစပ်အတွင်းပိုင်းကို ခြောက်သွေ့စေနိုင်ပါတယ်။
* သွားဆရာဝန်နဲ့ ပုံမှန်ပြသပါ (Visit your dentist regularly)- ပါးစပ်ခြောက်တဲ့ လက္ခဏာခံစားရရင် သွားဆရာဝန်ကို ပြောပြပြီး သင့်တော်တဲ့ အကြံဉာဏ်နဲ့ ကုသမှု ခံယူပါ။
ပါးစပ်ခြောက်ခြင်းဟာ ရေရှည်အတွက် ပါးစပ်ကျန်းမာရေးကို ထိခိုက်စေနိုင်တဲ့အတွက်
လျစ်လျူမရှုဘဲ သေချာဂရုစိုက်သင့်ပါတယ်။
