27/07/2019
ေမၿမိဳ႕ (သုိ႔မဟုတ္) ျပင္ဦးလြင္
----------------------------------------------
ေမၿမိဳ႕၊ျပင္ဦးလြင္၊ ပန္းၿမိဳ႕ေတာ္၊ ေတာင္ေလွကားၿမိဳ႕ဟူေသာအမည္နာမမ်ားစြာ ပိုင္ဆိုင္သည့္ျမဳိ႕ကေလးသည္ ျမန္မာႏိုင္ငံသားေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား
ေရာက္ဖူးၾကသလို.......
ကမ႓ာလွည့္ခရီးသည္မ်ားႏွစ္သက္ေသာၿမိဳ႕လည္း ျဖစ္သည္။ ျပင္ဦးလြင္ကလူစိတ္ဝင္စား ရသည္ကို ညႊန္းရမည္ဆိုလၽွင္....
ျပင္ဦးလြင္ပိုင္ဆိုင္ေသာဂုဏ္ပုဒ္မ်ားစြာရွိေနပါသည္။ ေမၿမိဳ႕ပန္းႏွင့္ဂႏၶမာထြက္ေသာၿမိဳ႕၊ ဆြယ္တာျမဳိ႕၊စံဂ်ဴးမလိုင္ၿမိဳ႕၊ ဟင္းသီးဟင္းရြက္ၿမိဳ႕၊ေကာ္ဖီႏွင့္ယိုမ်ိဳးစုံထြက္ေသာၿမိဳ႕၊ ဗိုလ္ေလာင္းၿမိဳ႕၊ ရထားလုံးရွိေသာၿမိဳ႕၊
အလွဆုံးပန္းျခံရွိေသာၿမိဳ႕၊ေဘာ္ဒါေက်ာင္း၊ ေႏြရာသီတြင္လူတိုင္းေတာင့္တ ေသာေတာင္စခန္းၿမိဳ႕၊ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ Hollywood ၿမိဳ႕စသည္တို႔ျဖစ္သည္။ ျပင္ဦးလြင္မည္သို႔ျဖစ္ေပၚလာပါသနည္း။
ျပင္ဦးလြင္ကို (၁၈၅၀) ခုႏွစ္မွာ စတည္ခ့ဲတယ္လို႔ ေအာင္ျမင္ဘံုသာ မဟာဆုေတာင္းျပည့္ေစတီ ေတာင္ဘက္ေျခရင္းမွာ႐ွိတ့ဲ ျပင္ဦးလြင္သမိုင္းန႔ဲပတ္သက္တ့ဲ ေက်ာက္စာမွာ ေရးထိုးထားခ့ဲပါတယ္...
"ျပင္ဦး၊ ျပင္ႀကီး၊ ျပင္စာ" ျပင္သံုးျပင္ တစ္ျပင္ေကာင္းစားမယ္လို႔ ေ႐ွးတုန္းက တေဘာင္ေပၚခ့ဲဖူးပါတယ္.. အဲဒီတေဘာင္အရ ႐ွမ္းန႔ဲ ဓႏုတိုင္းရင္းသားေတြ ေနခ့ဲၾကတ့ဲ ရြာကေလးဟာ ျပင္ဦးလြင္ဆိုၿပီး ေကာင္းစားေနပါၿပီ..
အဂၤလိပ္ေတြက အထက္ျမန္မာျပည္ကို မသိမ္းခင္ကတည္းက သူတို႔ဘုရင္ခံန႔ဲ ဥေရာပတိုက္သားေတြ အပန္းေျဖအနားယူဖို႔န႔ဲ ပူျပင္းတ့ဲ မတ္၊ ဧၿပီ၊ ေမ၊ ဇြန္ ေလးလမွာ အစိုးရရံုးစိုက္ဖို႔ ေႏြရာသီေတာင္စခန္းၿမိဳ႕ကို ႐ွာေဖြခ့ဲၿပီး..
ပင္လယ္ေရမ်က္ႏွာျပင္အထက္ ေပ၄၀၀၀ ႐ွိတ့ဲ သံေတာင္ၿမိဳ႕ကို ၁၈၈၂ ခုႏွစ္မွာ စမ္းသပ္ခ့ဲေပမယ့္ ၁၈၈၅ မွာ စြန္႔လႊတ္ခ့ဲပါတယ္...
အထက္ျမန္မာျပည္ကို သိမ္းၿပီး ၁၈၉၅ မွာ ၿမိဳ႕ေဟာင္းဘူတာမွ ျပင္ဦးလြင္အထိ မီးရထားလမ္းေဖာက္ရာကေန ေတာင္စခန္းၿမိဳ႕တည္ဖို႔ မ်က္စိက်ခ့ဲပါတယ္..
1850 ခုႏွစ္တြင္ျမန္မာနန္းတြင္းအရာရွိတို႔ သည္ ျပင္စာရြာႏွင့္ျပင္ႀကီးေက်းရြာ အၾကား ရွမ္းရြာေလးတစ္ရြာကိုေရာက္ရွိခဲ့စဥ္ ထိုရြာကိုျပင္ဦးဟုေခၚခဲ့သည္။ ကုန္းျမင့္လြင္ျပင္ထက္တြင္တည္ရွိေသာေၾကာင့္ ျပင္ဦးလြင္ဟု မွည့္လိုက္သည္။ အဂၤလိပ္တို႔ ျမန္မာတစ္ႏိုင္ငံလုံးကိုသိမ္းပိုက္ ၿပီးေနာက္ 1887 ခုႏွစ္ တြင္အမွတ္ (5) ဘဂၤလားေျခလ်င္တပ္ရင္းမွ ဗိုလ္မႉးႀကီး H.O May သည္ျပင္ဦးလြင္ရြာတြင္ စစ္အေျခစိုက္တပ္ ထိုင္ရသည္။ ျပင္ဦးလြင္၏ ေရေျမေတာေတာင္သဘာဝ၊ ပင္လယ္ေရအျမင့္၊ ရာသီဥတုတို႔သည္ အဂၤလန္ႏွင့္ အနည္းငယ္ဆင္တူသည္ဟု သတိထားမိလာၿပီး မႏၲေလး ႏွင့္ ရန္ကုန္ေႏြအပူဒဏ္မ်ားေရွာင္ရွားႏိုင္ၿပီး ထိုရြာကိုအိႏၵိယရွိ Darjeeling ႏွင့္ Simla ကဲ့သို႔ေတာင္စခန္းၿမိဳ႕တည္ရန္ အၾကံျပဳသည္။ ဝန္ရႊင္ေတာ္မင္းႀကီး Mr. Smeaton ICS (Indian Civilian Service)မွ အဂၤလိပ္ၿမိဳ႕ ပုံေပါက္ၿမိဳ႕ငယ္တစ္ၿမိဳ႕တည္ေဆာက္ရန္ ဆုံးျဖတ္လိုက္ သည္။ 1896 တြင္ဗိုလ္မႉးႀကီး May သည္ၿမိဳ႕နာမည္ ေပးပြဲအတြက္ ရြာလူႀကီးမိဘမ်ားကို အစည္းေဝးဖိတ္ခဲ့ သည္။ ရြာသူႀကီးဦးစံက ဗိုလ္မႉးႀကီး May ထူေထာင္ သူျဖစ္သျဖင့္ ေမၿမိဳ႕ဟုေခၚဆိုရန္အၾကံျပဳခဲ့ရာမွ ေမၿမိဳ႕ဟုအမည္တြင္သြားခဲ့သည္။ ထိုအခ်ိန္၌ရြာတြင္ အိမ္ေျခ-(23)အိမ္သာရွိခဲ့သည္။
အဂၤလိပ္တို႔သည္ 1896မွ 1900 ျပည့္ႏွစ္မ်ားအတြင္း ၿမိဳ႕အကြက္ရိုက္ျခင္း၊ လမ္းေဖာက္ျခင္း၊ အေဆာက္အဦးေဆာက္ျခင္း မ်ားေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။ အဂၤလိပ္ၿမိဳ႕ပုံစံငယ္တြင္ အဓိကအားျဖင့္ ဘုရင္ခံအိမ္၊ ဘူတာ၊ ရုံးမ်ား၊ စာတိုက္၊ဘဏ္၊ပန္းျခံ၊ ေဂါက္ကြင္း၊ ျမင္းစီးကြင္း ၊ အစရွိသည္ တို႔ကို ေဆာက္လုပ္သည္။ အိမ္ေတာ္ႀကီးမ်ား ကို ေျမ 2-3-4 ဧကမ်ားေပၚတြင္ Tudor Style, Edwardian Style, Geogian Style တို႔ျဖင့္ ေဆာက္လုပ္ကာ ျမင္းခင္းျပင္မ်ားႏွင့္ အိမ္ေရွ႔တြင္ပန္းမ်ိဳးစုံ စိုက္ပ်ိဳး၍အလွဆင္ ၾကသည္။ လမ္းမ်ားေဖာက္လုပ္ၿပီးခ်ိန္လမ္းေဘးဝဲယာ ဝက္သစ္ခ် ၊ ခ်ယ္ရီ ၊ထင္းရႉးပင္ႏွင့္ ငွက္ဖ်ားကာကြယ္သည္ဟူေသာ ယူကလစ္ပင္တို႔ကို စိုက္ပ်ိဳးၾကသည္။ ယခုေစ်းႀကီးလမ္း ကို Hospital Approach Road၊ ဗိုလ္ခ်ဳပ္လမ္းကို Bund Road ၊ ခ်ယ္ရီလမ္းကို Massionary Road စသျဖင့္ မွည့္ေခၚၾကသည္။ ၿမိဳတြင္းသယ္ယူ ပို႔ေဆာင္ေရးအတြက္ လန္ခ်ားႏွင့္ျမင္းလွည္းမ်ားထားရွိသည္။ ရန္ကုန္မွလန္ခ်ားမ်ားလာဆြဲရာတြင္ အတက္အဆင္းမ်ားၿပီးပင္ပန္းၾကသျဖင့္ ရန္ကုန္သို႔ျပန္ေျပးၾကသည္။ ျမင္းလွည္းကို ဟိႏၵဴ ၊ မြတ္ဆလင္မ်ားက အဓိကေမာင္းႏွင္ၾကသည္။ ျမင္းလွည္း (2) မ်ိဳးရွိသည္။ ရထားလုံးႏွင့္ ေဒါက္ Cart (ယခုကန္ေတာ္ႀကီးအသြားလမ္း ေပၚရွိ Woodland Cafe ႏွင့္ Hotel Pyin Oo Lwin ေရွ႔ရပ္ထားေသာ) အမိုးပြင့္လွည္းတို႔ျဖစ္သည္။ ေဒါက္ကတ္သည္ မ်က္ႏွာျဖဴ အရာရွိမ်ားသာစီးခြင့္ရွိၿပီး ရထားလုံးကို လူတိုင္းစီးခြင့္ ျပဳသည္။ လြတ္လပ္ေရးရၿပီး အဂၤလိပ္မ်ားျပန္ကုန္ သျဖင့္ နဂိုသတ္မွတ္ခ်က္ေၾကာင့္ စီးမည့္သူမရွိသျဖင့္ ေဒါက္ကတ္မွာ ေပ်ာက္ကြယ္သြား ေလသည္။
ဘုရင္ခံအိမ္ကို 1900 ျပည့္တြင္ေဆာက္လုပ္ ၿပီးစီးၿပီးေဂါက္ကြင္းငယ္ အျပင္1902တြင္ အိမ္ပတ္ဝန္းက်င္ ပန္းစိုက္ပ်ိဳးရန္ အိႏၵိယမွပန္းပညာရွင္ Mr. Surup ကိုတာဝန္ေပးသည္။ Surup သည္ႏိုင္ငံျခားမွ ပန္းမ်ိဳးစိတ္ (300)ေက်ာ္ကို ယူလာၿပီး ေမၿမိဳ႕တြင္စိုက္ပ်ိဳး ရာမွ ပန္းၿမိဳ႕ေတာ္ကိုအစပ်ိဳးခဲ့သူ ျဖစ္သည္။ ဧၿပီ (1)ရက္ 1900 ျပည့္ႏွစ္တြင္ မႏၲေလး-ကြမ္းလုံ မီးရထားလမ္း ဖြင့္ပြဲျပဳလုပ္ခဲ့ၿပီး ယခင္လားဝန္တင္လမ္းကို ကတၱရာလမ္းေဖာက္လိုက္သည္။ ရွမ္းျပည္ထြက္ကုန္ႏွင့္ မႏၲေလးမွ ေရထြက္ပစၥည္းမ်ားေရာင္းဝယ္ေဖာက္ကား လာၿပီး ကုန္စည္စီးဆင္းမႈျမန္လာကာ ၅ ရက္တစ္ေစ်းမွာ ပိုမိုစီကားလာခဲ့သည္။
တရုတ္၊ ကုလား၊ ဗမာတို႔သည္ယခုၿမိဳ႕လည္ ေနရာတြင္အေျခခ်ၿပီး ဘုန္းႀကီးေက်ာင္း ၊ဟိႏၵဴေက်ာင္း၊ ဗလီ၊ ဘုံေက်ာင္းမ်ားေဆာက္လုပ္ၾကသည္။ ႏိုင္ငံျခားသာသနာျပဳႏွင့္ႏိုင္ငံျခားေက်ာင္းမ်ား ေပၚေပါက္လာၿပီး အဂၤလိပ္တို႔က ထိုေက်ာင္းမ်ားတြင္ ပညာသင္ၾကသည္။ Goverment Anglo-Vernacular High School, Anglo-Tamil School, St.Albert's Missionary School, St.Joseph Convent School, American Baptist Girl School မ်ားေပၚထြက္လာခဲ့သည္။
ေဒသ၏အဓိကထြက္ကုန္မ်ားမွာ ပန္း၊ဟင္းသီးဟင္းရြက္၊ ဝိုင္၊ ဆြယ္တာ၊ႏို႔ႏွင့္ႏို႔ထြက္ပစၥည္း၊ ကုလားမုန္႔အခ်ိဳ ၊ယို တို႔ျဖစ္သည္။ အဂၤလိပ္တို႔က ကိတ္ႏွင့္စက္ပစၥည္းေရာင္း သည္။ တရုတ္က စားေသာက္ဆိုင္၊ အရက္ဆိုင္၊ အေပါင္ဆိုင္မ်ားဖြင့္လွစ္သည္။ (1904) တြင္ အိႏၵိယစစ္ဦးစီးခ်ဳပ္ ေလာ့ဒ္ကလစ္ခ်္ ကမႏၲေလးရွိ အဂၤလိပ္တပ္၊ ကုလားတပ္မ်ားကို ေမၿမိဳ႕သို႔ေျပာင္းေရႊ႕ သည္။စစ္တပ္ဦးေရသည္ၿမိဳ႕ေနလူဦးေရႏွင့္ အတူတူျဖစ္လာရာ တပ္ေျမႏွင့္ အရပ္ေျမျပန္ခြဲသည္။ယေန႔ စစ္တကၠသိုလ္အနီးရွိ ကခ်င္တပ္၊ ခ်င္းတပ္၊ ကုလားတပ္၊ ေဂၚရခါးတပ္တို႔သည္ ယခင္ကတည္းကရွိခဲ့သည္။ သစ္တစ္ပင္ေတာင္မွ ေရကန္ႀကီးတစ္ခုေဆာက္ကာ ေရေပးေဝေရးျပဳလုပ္ခဲ့သည္။ အဂၤလိပ္တို႔တည္ခဲ့ေသာ ေဂါက္ကြင္းသည္ (18)ႂကြင္းႏွင့္ ဧက (500)ေပၚတြင္ တည္ခဲ့ၿပီး ထိုေခတ္က ကမ႓ာ့အဆင့္မွီ ေဂါက္ကြင္းတစ္ကြင္း ျဖစ္ခဲ့သည္။ ဒုတိယကမ႓ာစစ္ျဖစ္ ခါနီးဘုရင္ခံ Sir Dorman Smith သည္ Anglican Church တြင္သူ႔သမီးမဂၤလာေဆာင္ပြဲ က်င္းပခဲ့သည္။ ထို႔ေနာက္ သူ႔အိမ္ေတာ္ေရွ႔တြင္ မႏၲေလးမွပုဏၰားမ်ားပင့္၍ ျမန္မာ့ရိုးရာနည္းျဖင့္ မဂၤလာဘိသိက္သြန္းေပးခဲ့သည္။
အဂၤလိပ္တို႔သည္အဂၤလန္တြင္ေမြးဖြားသူကိုသာ အထက္တန္းလႊာဟု သတ္မွတ္သျဖင့္ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ အဂၤလိပ္အမ်ိဳးသမီးမ်ားမီးဖြားလိုလၽွင္ အဂၤလန္သို႔ ျပန္ ၾကရသည္။ေနာင္ေမၿမိဳ႕တြင္ ေဆးရုံဖြင့္လွစ္ၿပီးႏိုင္ငံျခား ဆရာဝန္ႏွင့္ Nurse မ်ားထားရွိေပးသျဖင့္ ေမၿမိဳ႕မွာေမြးလၽွင္ အထက္တန္းလႊာ တြင္းထည့္ေပးလိုက္သည္။
Botanical Garden ကိုဧက (240) ေပၚတြင္ Sir Alex Roger မွေဆာက္လုပ္ေပးခဲ့သည္ ပထမကမ႓ာစစ္တြင္ တူရကီစစ္သုံ႔ပန္းမ်ားကို ေခၚယူ၍ ကန္ေတာ္ႀကီးကိုတူးေဖာ္ေပးခဲ့သည္။ ထိုအခ်ိန္ဘုရာခံ ၏အမည္မွာ Sir Harcode Butler ျဖစ္သျဖင့္ ထိုကန္ကို Butler Lake ဟုေခၚသည္။ 1917မွစတင္တူးေဖာ္ရာ 1920တြင္ၿပီးစီးေၾကာင္း ကန္ေရလႊဲေပါက္တြင္ ကမၺည္းေက်ာက္တိုင္ေရးထိုးထား သည္။ရုကၡေဗဒနည္းစနစ္ျဖင့္ အကြက္ခ်စိုက္ပ်ိဳးခဲ့ၿပီး 1924 တြင္ ၿပီးစီးခဲ့သည္။ London ၿမိဳ႕ရွိ Kew ပန္းျခံေဆာက္ခဲ့ေသာ Mr & Mrs Cuffe တို႔မွေဆာက္ လုပ္ေပးခဲ့သည္။
ၿမိဳ႕လည္ေခါင္ရွိ Purcel Tower နာရီစဥ္ကိုကို ႏိုင္ငံျခားသားမ်ား တကူးတကဓာတ္ပုံရိုက္ နားေထာင္ေလ့ရွိသည္။ ထိုနာရီကို မႏၲေလးၿမိဳ႕ (26×83)ေထာင့္ရွိ ကာတစ္ေဆးတိုက္မွ အာေမးနီးယန္းလူမ်ိဳး Mr Purcel မွ 1936 တြင္ George V ၏ေငြရတု နန္းတက္ေသာအထိန္းအမွတ္အျဖစ္ လႉဒါန္းခဲ့သည္။ ထိုနာရီသည္ အဂၤလန္ႏိုင္ငံ Gillette & Johnson Co. မွ အနည္းငယ္ထုတ္ေသာနာရီျဖစ္ၿပီး Big Ben နာရီသံမ်ိဳးျဖစ္သည္။ တစ္ပတ္ ၂ ႀကိမ္သံပတ္လွည့္ေပးရၿပီး ဒုတိယကမ႓ာစစ္အတြင္း ကလီစာမ်ားအခိုးခံရသည္ကို ဦးသိန္းနာရီဆိုင္မွ ျပန္လည္ျပဳျပင္ေပးခဲ့သည္။ 15 Min တိုင္းတစ္ႀကိမ္ တီးခတ္သည္။ ပြဲေကာက္ေရတံခြန္ကို အဂၤလိပ္တို႔က Hampshire ဟုေခၚခဲ့သည္။ 1950 တြင္ BE တပ္ကထိုအနီးစခန္းခ်သျဖင့္ BE Fall ဟုေခၚဆိုခဲ့သည္။ 1963 တြင္အိမ္ႀကီးမ်ားကို ျပည္ပိုင္ သိမ္းခဲ့ၿပီး၊ ေမၿမိဳ႕မွျပင္ဦးလြင္သို႔ 1990 ခန္႔တြင္ေျပာင္းလဲေခၚေဝၚကာ 2000 ခုႏွစ္တြင္ ရုကၡေဗဒဥယ်ာဥ္ကို အမ်ိဳးသားကန္ေတာ္ႀကီးဥယ်ာဥ္ဟု ေျပာင္းလဲေခၚေဝၚ ပါေၾကာင္း တင္ျပလိုက္ပါသည္။
#သခုမအလင္းတန္းမ်ား ၊ ျပင္ဦးလြင္ၿမိဳ႕
