26/07/2023
typhus …………သတိထားကြပါ။
ဆေးခန်းမှာ သည်ရက်ပိုင်းအတွင်း အတွေ့ရများလာတဲ့ Scrub typhus ရောဂါ
Scrub typhus ဘာကြောင့်ဖြစ်
----------------------------
Orentia Tsutsugamushi လို့ခေါ်တဲ့ ဘက်တီးရီးယားပိုးကြောင့်ဖြစ်တဲ့ရောဂါပါ
အဲ့ဒီဘက်တီးရီးယားတွေဟာ အပင်တွေ ( ခြုံပင် ၊ မြက်ပင် စသဖြင့် ) ၊ တိရိစ္ဆာန်တွေ( ဥပမာ- ခွေး ၊ ကြောင် ၊ ကြွက် စသဖြင့် ) မှာ တွယ်ကပ်နေတဲ့ အင်္ဂလိပ်ဝေါဟာရ Mites လို့ခေါ်တဲ့ မွှား ၊ သန်း ၊ လှေး ၊ ကမြင်းနီ စတဲ့ ပိုးမွှားတွေမှာ တွေ့ရပါတယ်
အဲ့ဒီပိုးမွှား ( Mites ) တွေ လူကိုကိုက်တဲ့အခါ ကိုက်တဲ့နေရာကတဆင့် ဘက်တီးရီးယားတွေပါတဲ့ ပိုးမွှားရဲ့သားလောင်း ( Chigger ) တွေ လူ့ကိုယ်ခန္ဓာထဲဝင်ရောက်ပြီး ရောဂါရစေပါတယ်
ရောဂါလက္ခဏာတွေ
-------------------
ဖျားရက်ကြာမယ် ၊ ကိုယ်အပူချိန်ကြီးမယ်
ခေါင်းကိုက်မယ် ဗိုက်နာမယ် ပျို့အန်မယ်
ချောင်းဆိုးပြီး အသက်ရှူခက်မယ်
ခန္ဓာကိုယ်တစ်ခုလုံးနာကျဉ်ကိုက်ခဲနေမယ်
တခါတရံ မျက်စိတွေရဲနေမယ်
ခန္ဓာကိုယ်မှာ Rash လို့ခေါ်တဲ့ အနီဖုအနီပြင်တွေ ထွက်တတ်တယ်
ဆရာဝန်တွေအတွက် Typhus လို့ အတိအကျပြောနိုင်တဲ့ အဓိကလက္ခဏာက ပိုးမွှားကိုက်တဲ့နေရာမှာတွေ့ရတဲ့ အမဲရောင်အကွက်လေးပါ ။ Eschar လို့ခေါ်ပါတယ်
( အဲဒီ Eschar ကိုတွေ့ရင် Typhus သေချာပြီမို့ သူနဲ့ဆိုင်တဲ့ဆေးပေးရင် သေချာပေါက်ပျောက်ပါပြီ )
ပိုးမွှားကိုက်တဲ့အနားမှာရှိတဲ့ ပြန်ရည်အကျိတ် ( Lymph nodes ) တွေ ရောင်တတ်တာကိုလည်း တွေ့ရပါတယ်
ရောဂါအရမ်းဆိုးရွားလာရင် ဦးနှောက်ရောင်တာ ( encephalitis ) ၊ အဆုတ်ရောင်တာ ( pneumonia ) တွေဖြစ်ပြီး အသက်ဆုံးရှုံးတတ်လို့ ရောဂါဖြစ်လာရင် မပေါ့ဆစေလိုပါ
ဘယ်လိုကုသကြမလဲ
----------------//---
ကုသဖို့ဆေးဝါးတွေမတွေ့ခင်က ရောဂါဖြစ်ပွားသူရဲ့ ၄-၄၀% အထိ သေဆုံးပြီး
ဆေးဝါးနဲ့ကုသပြီးနောက်ပိုင်းမှာ ရောဂါကြောင့်သေဆုံးမှုကို ၂% အောက်ထိ လျော့ချနိုင်ခဲ့တယ်လို့ မှတ်တမ်းတင်ထားတာတွေ့ရပါတယ်
ဆေးတွေကတော့ Doxycycline , Chloramphenicol , Azithromycin , .. စတဲ့ ဆေးတွေပါ
ဘယ်သူတွေမှာ အဖြစ်များသလဲ
------------------------//---
ဥယျဉ်ခြံမှာ အလုပ်လုပ်သူတွေ
ဟင်းသီးဟင်းရွက် စိုက်ပျိုးတဲ့သူတွေ
အိမ်မွေးတိရိ စ္ဆာန်တွေနဲ့ လက်ပွန်းတတီးနေတဲ့သူတွေမှာ အဖြစ်များပါတယ်
ခန္ဓာကိုယ်ဘယ်နေရာတွေမှာ Eschar ကို အတွေ့များလဲ
--------//-------------------------
ခန္ဓာကိုယ်အတွင်းပိုင်းမှာ ( ဥပမာ ရင်ဘတ် ဘရာစီယာအောက် ပေါင်ခြံတွေ ဂျိုင်းကြားနေရာတွေ ဗိုက်တွေမှာ ) အတွေ့ရများပါတယ်
ဒါကြောင့် အဖျားကြာရှည်ပြီး ဘာဆေးနဲ့မှမပျောက်တဲ့ အဖျားရောဂါတွေ့ပြီဆိုရင် Typhus များဖြစ်နေမလားလို့ ( လူနာကိုခွင့်တောင်းပြီး ) လူနာရဲ့ခန္ဓာကိုယ်တစ်ခုလုံးကို လှန်လောပြီး Eschar ရှိမရှိ ရှာရပါတယ်
ဘယ်လိုကာကွယ်ကြမလဲ
------------------//----
၁ ။ Typhus ရောဂါ ဖြစ်ပွားနေတဲ့နေရာတွေကို မသွားပါနဲ့
၂ ။ ခြုံပင် ၊ မြက်ပင် ၊ သစ်ပင်တွေနဲ့ ထိတွေ့ရမယ်ဆိုရင် အဝတ်အစားကို လုံခြုံအောင်ဝတ်ပါ
၃ ။ အဝတ်အစားတွေကို ခြုံပင် မြက်ပင်ပေါ်တွေ မလှန်းပါနဲ့
အဝတ်တန်းတွေကို အပင်တွေနဲ့ဝေးဝေးမှာ ပြုလုပ်ပါ
၄ ။ အိမ်ခန်းတွေကို သန့်ရှင်းအောင်ထားပါ ( ပစ္စည်းတွေ ရှုပ်ပွအောင်မထားနဲ့ ၊ ကြွက်တွေမရှိစေနဲ့ )
ပိုးမွှားသေစေနိုင်တဲ့ Spray တွေ ဖြန်းပါ
၅ ။ အိမ်မွေးတိရိ စ္ဆာန်တွေကို ပုံမှန်သန့်ရှင်းရေး ပြုလုပ်ပေးပါ
၆ ။ တကိုယ်ရည်သန့်ရှင်းရေး ဂရုစိုက်ပါ
၇ ။ Typhus ရောဂါလက္ခဏာတွေတွေ့ရင် နီးစပ်ရာဆေးရုံ/ဆေးခန်းဆရာဝန်နှင့်ပြပါ
ဆေးပညာနဲ့ အလှမ်းဝေးသူ Nonmedical person တွေအတွက် ရည်ရွယ်ပြီးရေးပါတယ်
လိုအပ်တာများရှိရင် ဖြည့်စွက်ပေးကြပါခင်ဗျား ...
အောက်ကပုံတွေကတော့ သည်တစ်ပတ်အတွင်း ဆေးခန်းလာလူနာတွေမှာ ရှာဖွေလို့တွေ့ရတဲ့ Eschar ပုံတွေပါ
သဗ္ဗေသတ္တာဝေနေယျာ ချမ်းသာကိုယ်စိတ်မြဲကြပါစေ ......
cr # ဒေါက်တာကျော်စိုးထွန်း
ထွန်းမေတ္တာဆေးခန်း
ကူမဲမြို့ ။