28/07/2025
ရာသီတုပ်ကွေး အကြောင်း သိမှတ်စရာ 🦠
ရာသီတုပ်ကွေး
••••••••••••••
ဒီဆောင်းပါးမှာ ပြောပြချင်တဲ့အကြောင်းအရာကတော့ ရာသီတုပ်ကွေးကာကွယ်ဆေးအကြောင်းပဲဖြစ်ပါတယ်။
▪️ကလေးကိုရာသီတုပ်ကွေးကာကွယ်ဆေးထိုးနှံပေးသင့်သလား
▪️ဘယ်အချိန်မှာထိုးနှံပေးရမလဲ
▪️ကိုယ်ဝန်ဆောင်နဲ့နို့တိုက်မိခင်တွေရော တုပ်ကွေးကာကွယ်ဆေးထိုးနှံသင့်လား
▪️ဆေးရွေးချယ်တဲ့အခါဘယ်အချက်တွေနဲ့ရွေးချယ်ရမလဲစတဲ့အမေးများတဲ့အကြောင်းအရာတွေကိုဖြေဆိုရေးသားပေးချင်ပါတယ်။
🔸ရာသီတုပ်ကွေးဘာကြောင့်ဖြစ်ရသလဲ?
Influenza လို့ခေါ်တဲ့တုပ်ကွေးရောဂါဟာ ဗိုင်းရပ်စ်ပိုးကြောင့်ကူးစက်တဲ့ရောဂါဖြစ်ပါတယ်။ ကျွန်မတို့ရဲ့ အသက်ရှူလမ်းကြောင်းကနေတစ်ဆင့်ဝင်ရောက်ပါတယ်။ တုပ်ကွေးဖြစ်စေတဲ့ပိုးတွေကို A,B,C,D ဆိုပြီး အမျိုးအစားတွေခွဲထားပါတယ်။ အဖြစ်အများဆုံးကတော့ Type A နဲ့ Type Bဖြစ်ပါတယ်။ Type A နဲ့ Type B ကနေလည်း အုပ်စုငယ်လေးတွေထပ်ကွဲပါသေးတယ်။
တုပ်ကွေးရဲ့ရောဂါလက္ခဏာတွေကတော့ အစပိုင်းမှာ ရိုးရိုးအအေးမိဖျားနာတာနဲ့တူပါတယ်။ နှာရည်ယိုခြင်း၊ နှာပိတ်ခြင်း၊ လည်ချောင်းနာခြင်းတို့ဖြစ်တတ်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ရိုးရိုးအအေးမိတာထက် ပိုပြီးဝေဒနာခံစားရတတ်ပါတယ်။ ကိုယ်လက်နာကျင်ကိုက်ခဲခြင်း၊ ခေါင်းကိုက်ခြင်း ၊ အပူကြီးခြင်း၊ ပိုနုံးခြင်း၊ ချောင်းခြောက်ဆိုးခြင်း၊ နှာရည်ယို၊နှာပိတ်ခြင်းတို့ကိုပိုခံစားရနိုင်ပါတယ်။
🔺တုပ်ကွေးရောဂါဟာ စနစ်တကျကုသမှုမခံယူရင် နောက်ဆက်တွဲဆိုးကျိုးတွေဖြစ်လာနိုင်ပါတယ်။အထူးသဖြင့် ကလေးငယ်လေးတွေ၊ ကိုယ်ဝန်ဆောင်မိခင်တွေနဲ့ အသက်အရွယ်ကြီးတဲ့လူကြီးတွေ၊ ရောဂါအခံရှိတဲ့သူတွေမှာ နောက်ဆက်တွဲဆိုးဝါးတတ်လို့ ပိုပြီးသတိပြုရပါတယ်။
🔸မြန်မာနိုင်ငံမှာ ဘယ်အချိန်ဆို ရာသီတုပ်ကွေးအဖြစ်များကြသလဲ?
တုပ်ကွေးရောဂါဟာ မိုးဦးကျကာလမှာဆိုရင် အဖြစ်များကြပါတယ်။ မေလ၊ ဇွန်၊ဇူလိုင်စတဲ့ မိုးရာသီဟာ တုပ်ကွေးကူးစက်မှုအများဆုံးကာလတွေပဲဖြစ်ပါတယ်။
▪️လူကြီးတွေရဲ့ ၅ရာခိုင်နှုန်းကနေ ၁၀ရာခိုင်နှုန်း
▪️ကလေးတွေရဲ့ ၁၀ရာခိုင်နှုန်းကနေ ၂၀ရာခိုင်နှုန်းဟာ တုပ်ကွေးကူးစက်ခံရတတ်ပါတယ်။)
🔸ရာသီတုပ်ကွေးဟာဘယ်လိုကူးစက်သလဲ?
ရောဂါပိုးရှိတဲ့လူက နှာချေ၊ချောင်းဆိုးလိုက်တဲ့အခါ လေထုထဲမှာ ရောဂါအမှုန်အမွှားတွေပျံ့သွားပါတယ်။ ဒီလေကိုရှူရှိုက်မိရင်လည်း အသက်ရှူလမ်းကြောင်းကတဆင့် တုပ်ကွေးကူးစက်ခံရပါတယ်။
အရာဝတ္ထုပစ္စည်းတွေမှာ ရောဂါပိုးတွေကပ်ငြိနေတာကို လက်နဲ့ကိုင်တွယ်မိပြီး လက်မဆေးဘဲ မျက်စိ၊ နှာခေါင်းနဲ့ပါးစပ်ကို ပြန်ထိတွေ့မိတဲ့အခါမှာလည်း ရောဂါကူးစက်ခံရတတ်ပါတယ်။
🔸ရာသီတုပ်ကွေးအဖြစ်များတဲ့သူတွေ
▪️ကလေးငယ်များ (အသက်၆လနှင့်အထက်ကလေးငယ်များ)
▪️အသက်၆၅နှစ်အထက်လူကြီးများ
▪️စက်ရုံအလုပ်ရုံဝန်ထမ်းများ/ကျန်းမာရေးဝန်ထမ်းများ
▪️ကိုယ်ဝန်ဆောင်မိခင်များ
▪️နာတာရှည်ရောဂါအခံရှိသူများနဲ့
▪️ခုခံအားကျဆင်းနေသူများနဲ့
▪️ကင်ဆာဆေးသွင်းကုသမှုခံယူနေရသူများဟာ ရာသီတုပ်ကွေးအဖြစ်များကြပါတယ်။
🔺ကိုယ်ဝန်ဆောင်တွေဟာ ကိုယ်ဝန်ဒုတိယ၃လနဲ့ တတိယ၃လကာလအပိုင်းအခြားတွေမှာ ရာသီတုပ်ကွေးကူးစက်ခံရနိုင်ခြေနဲ့နောက်ဆက်တွဲဆိုးကျိုးဖြစ်လွယ်ပါတယ်။
ကလေးငယ်လေးတွေဟာလည်း လူကြီးများထက်စာရင် ကိုယ်ခံအားနည်းပါးပြီး တွေ့ရာမြင်ရာကို လက်နဲ့ကိုင်တွယ်ဆော့ကစားကြတာကြောင့် ရာသီတုပ်ကွေးပျံ့နှံ့ချိန်တွေမှာ ရောဂါကူးစက်လွယ်ကြတာဖြစ်ပါတယ်။
🔸ရာသီတုပ်ကွေးကိုကာကွယ်နိုင်တဲ့နည်းလမ်းတွေ
▪️အပြင်ကပြန်လာတိုင်းလက်ကိုဆပ်ပြာနဲ့သေချာဆေးကြောရပါမယ်။ အရာဝတ္ထုတွေကို ကိုင်တွယ်ပြီးရင် မျက်နှာကိုလက်နဲ့ပွတ်သပ်တာမျိုးမလုပ်ရပါဘူး။
▪️လူထူထပ်တဲ့နေရာတွေကိုတတ်နိုင်သမျှရှောင်ကြဉ်ရပါမယ်။
▪️အပြင်သွားတိုင်း နှာခေါင်းစည်း(Mask)တပ်ဆင်ရပါမယ်။
▪️ရာသီတုပ်ကွေးကာကွယ်ဆေး(Flu Vaccine) နှစ်စဉ်ထိုးနှံသင့်ပါတယ်။
✅The Centers for Disease Control and Prevention (CDC)ကလည်း အသက်၆လနှင့်အထက်လူတိုင်းကို တုပ်ကွေးကာကွယ်ဆေးနှစ်စဉ်ထိုးနှံဖို့တိုက်တွန်းပါတယ်။ တုပ်ကွေးကာကွယ်ဆေးထိုးခြင်းဟာ ရာသီတုပ်ကွေးဖြစ်နိုင်ခြေကိုလျှော့ချပေးပါတယ်။ တုပ်ကွေးကြောင့် ရောဂါပြင်းထန်မှုနဲ့ဆေးရုံတက်နိုင်ခြေတွေကိုလည်း လျော့ကျစေပါတယ်။
✅ရာသီတုပ်ကွေးကာကွယ်ဆေးတွေဟာ ယခုကာလအပိုင်းအခြားမှာ ပိုအရေးကြီးလာပါတယ်။ ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ 2019 မှာစဖြစ်ခဲ့တဲ့ Covid-19 ကပ်ရောဂါနဲ့ အစောပိုင်းလက္ခဏာတွေဆင်တူနေလို့ပါပဲ။
🔸မြန်မာနိုင်ငံမှာ ရာသီတုပ်ကွေးကာကွယ်ဆေးဘယ်နှမျိုးရနိုင်သလဲ?
▪️ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့အစည်းကြီး (WHO)ကလည်း အသက်၆လအထက် လူတိုင်းတုပ်ကွေးကာကွယ်ဆေးနှစ်စဉ်ထိုးနှံသင့်ကြောင်းတိုက်တွန်းထားပါတယ်။ ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ ရာသီတုပ်ကွေးဖြစ်စေတဲ့ Virus ပိုးဟာ တစ်နှစ်နဲ့တစ်နှစ် ဗီဇမျိုးကွဲတွေမတူညီလို့ပဲဖြစ်ပါတယ်။
▪️WHOက ရာသီတုပ်ကွေးရောဂါပိုးရဲ့ ဗီဇ၊လက္ခဏာတွေကိုလေ့လာပြီး Northern Hemisphere (NH) လို့ခေါ်တဲ့ ကမ္ဘာ့မြောက်အခြမ်းနဲ့ Southern Hemisphere (SH) လို့ခေါ်တဲ့ ကမ္ဘာ့တောင်အခြမ်းမှာ အဖြစ်များတဲ့ပိုးမျိုးကွဲတွေကို ထုတ်ပြန်ပေးလေ့ရှိပါတယ်။ ကျွန်မတို့မြန်မာနိုင်ငံမှာတော့ မိုးဦးကျရာသီမှာ SH ဆေးကိုရရှိပြီး ဆောင်းရာသီမှာ NH ဆေးကိုရရှိနိုင်ပါတယ်။
✅ကျွန်မတို့ပြည်သူတွေကတော့ မိုးရာသီတလျှောက်လုံး ရာသီတုပ်ကွေးရောဂါကနေကာကွယ်ပေးနိုင်တဲ့ SH (မိုးရာသီတုပ်ကွေးကာကွယ်ဆေး)ကိုအထိုးများကြပါတယ်။
🔸ရာသီတုပ်ကွေးကာကွယ်ဆေးရွေးချယ်ရာမှာ
ရာသီတုပ်ကွေးဖြစ်စေတဲ့ Virus Strain တွေဟာ တစ်ခုမကရှိတာမို့ အသက်အန္တရာယ်အပေးနိုင်ဆုံး Virus Strains တွေကိုကာကွယ်နိုင်တဲ့Vaccine ဖြစ်ရပါမယ်။ ဒါကြောင့် ရာသီတုပ်ကွေးကာကွယ်ဆေးဟာ အနည်းဆုံး Strain ၃မျိုးကနေ Strain ၄ မျိုးအထိကာကွယ်ပေးနိုင်တဲ့ ဆေးတွေဖြစ်ရပါမယ်။
▪️Strain ၃မျိုးကာကွယ်ပေးနိုင်တာကို Trivalent လို့ခေါ်ပြီး
▪️Strain ၄မျိုးကာကွယ်ပေးနိုင်တာကို Quadrivalent လို့ခေါ်ပါတယ်။
🔸ကျွန်မတို့မြန်မာနိုင်ငံမှာရရှိနိုင်တဲ့ ရာသီတုပ်ကွေးကာကွယ်ဆေးတွေ
▪️Influvac Tetra (Quadrivalent ) နဲ့
▪️Vaxigrip Tetra (Quadrivalent) စတဲ့ဆေးတွေပဲဖြစ်ပါတယ်။
✅Vaxigrip Tetra ဆေး
Vaxigrip Tetraကို ကျွန်မတို့လိုကိုယ်ဝန်ဆောင်နဲ့နို့တိုက်မိခင်တွေပါ စိတ်ချလက်ချထိုးနှံနိုင်ပါတယ်။
ကိုယ်ဝန်ဆောင်မိခင်များဟာ တုပ်ကွေးကာကွယ်ဆေးထိုးထားရင် မွေးလာမယ့်ကလေးငယ်အသက်၆လအထိ ခုခံအားရစေနိုင်ပါတယ်။
ကလေးငယ်များအနေနဲ့လည်း အသက် ၆လပြည့်ပြီးတာနဲ့ ထိုးနှံပေးသင့်ပါတယ်။ တုပ်ကွေးဖြစ်နိုင်ခြေလျော့ကျတဲ့အပြင် မတော်တဆကူးစက်ခံရရင်တောင် ပြင်းထန်မှုနည်းပါးပါတယ်။
ထိုးနှံရမယ့်ပမာဏကတော့
လူကြီး -0.5 ml ပါတဲ့ဆေးတစ်လုံးကို IM(အသားတွင်း)ထိုးနှံရပါတယ်။
ကလေး-0.5ml ပါတဲ့ဆေးတစ်လုံးကို IM ထိုးနှံရပါတယ်။
ကလေးများဟာ အသက် ၉နှစ်အောက်ဖြစ်ပြီး ယခင်ကတုပ်ကွေးကာကွယ်ဆေးတစ်ကြိမ်မှမထိုးခဲ့ဖူးရင်(ယခုနှစ်မှစထိုးမယ်ဆိုရင်) ၄ပတ်ခြားပြီး နောက်ဆေးတစ်လုံး ထပ်မံထိုးနှံပေးရပါတယ်။ စုစုပေါင်း ဆေး၂လုံးထိုးနှံရတာဖြစ်ပါတယ်။နောင်နှစ်များမှာတော့ တစ်နှစ်ကိုတစ်ကြိမ်သာထိုးနှံပေးဖို့လိုပါတယ်။
✅Influvac Tetra ကတော့
လူကြီး -0.5 ml ပါတဲ့ဆေးတစ်လုံးကို IM(အသားတွင်း)ထိုးနှံရပါတယ်။
၃နှစ်အထက်ကလေး-0.5ml ပါတဲ့ဆေးတစ်လုံးကို IM ထိုးနှံရပါတယ်။ (ကလေးများဟာ အသက် ၉နှစ်အောက်ဖြစ်ပြီး ယခင်ကတုပ်ကွေးကာကွယ်ဆေးတစ်ကြိမ်မှမထိုးခဲ့ဖူးရင်(ယခုနှစ်မှစထိုးမယ်ဆိုရင်) ၄ပတ်ခြားပြီး နောက်ဆေးတစ်လုံးထိုးနှံပေးရပါတယ်။ နောင်နှစ်များမှာတော့ တစ်နှစ်ကိုတစ်ကြိမ်သာထိုးနှံပေးဖို့လိုပါတယ်)
(Edited : Influvac Tetra 2023 မှာတော့ ကလေးအသက် ၆လအထက်ကစပြီး ထိုးနှံနိုင်ပါတယ်)
🔸တုပ်ကွေးကာကွယ်ဆေးရွေးချယ်တဲ့အခါမှာအရေးကြီးတဲ့အချက်
▪️ဆေးရဲ့ Myanmar Registration အရေးကြီးပါတယ်
✅ဆေးတရားဝင်တင်သွင်းခွင့်ရတဲ့ ကုမ္ပဏီကြီးများဟာ Cold Chain ကို စနစ်တကျ ပြုလုပ်ထားပြီး MM registration ရမှသာတင်သွင်းခွင့်ရပါတယ်။ ဆေးများကိုသိမ်းဆည်းပို့ဆောင်တဲ့နေရာမှာ Cold Chain စိတ်ချရတဲ့အတွက်ဆေးအာနိသင်ကိုအပြည့်အာမခံနိုင်ပါတယ်။ ဥပမာ - Vaxigrip Tetra ဆိုရင် ထုတ်လုပ်တဲ့ပြင်သစ်နိုင်ငံကနေ ကျွန်မတို့မြန်မာနိုင်ငံကို Cold Chain နဲ့တိုက်ရိုက်ရောက်ရှိတာဖြစ်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် ဆေးရဲ့ Safety ဟာရာနှုန်းပြည့်စိတ်ချရပါတယ်။
✅လက်ပြောင်းလက်လွှဲနည်းပါးတဲ့အတွက် ဆေးရဲ့အာနိသင်ပျက်ယွင်းမှာ၊ Cold Chain ပျက်မှာကိုစိတ်မပူရပါဘူး။ ခုလို လျှပ်စစ်မီးမမှန်တဲ့ကာလတွေမှာ Registration မပါတဲ့ဆေးဝါးတွေဟာ ဘယ်လိုထိန်းသိမ်းထားမလဲဆိုတာကိုစိတ်ပူစရာရှိပါတယ်။
ဒါကြောင့်တုပ်ကွေးကာကွယ်ဆေးရွေးချယ်တဲ့အခါ MM Reg ပါတဲ့ဆေးတွေကိုရွေးချယ်တာကပိုမိုစိတ်ချရပါတယ်။
မနေ့က ကျွန်မတို့မိသားစုရာသီတုပ်ကွေးကာကွယ်ဆေးထိုးနှံကြပါတယ်။ ၂၀၂၁ ခုနစ်မှာ ကျွန်မရဲ့သားလေးဟာ ၁နှစ်ကျော်ဖြစ်ပြီး ပထမဆုံးအကြိမ် တုပ်ကွေးကာကွယ်ဆေးထိုးတာကြောင့် Vaxigrip Tetra ကို လေးပတ်ခြားပြီး ၂ကြိမ်ထိုးနှံပေးခဲ့ပါတယ်။ ဒီနှစ်မှာတော့ တစ်ကြိမ်သာထိုးနှံပေးရတော့မှာဖြစ်ပါတယ်။ တုပ်ကွေးကာကွယ်ဆေးထိုးပေမယ့် လက်ဆေးခြင်း၊ လူစုလူဝေးရှောင်ခြင်းများကိုတော့ မမေ့မလျော့ဆောင်ရွက်ရမှာပါ။
ကာကွယ်ဆေးဟာ ထိုးနှံပြီးရင် ခုခံအားရရှိဖို့ ၂ပတ်နဲ့အထက်ကြာတတ်တာမို့ ရာသီတုပ်ကွေးတွေ စမလာခင်တည်းက ကြိုတင်ထိုးနှံထားဖို့လိုအပ်ပါတယ်။
ခုဆိုရင် မိဘများအမေးများတဲ့
▪️ကလေးကိုရာသီတုပ်ကွေးကာကွယ်ဆေးထိုးနှံပေးသင့်သလား..
▪️ဘယ်အချိန်မှာထိုးနှံပေးရမလဲ..
▪️ဆေးရွေးချယ်တဲ့အခါဘယ်အချက်တွေနဲ့ရွေးချယ်ရမလဲ...စတဲ့မေးခွန်းတွေရဲ့အဖြေတွေကို ပြည့်စုံစွာသိရှိသွားလိမ့်မယ်လို့ မျှော်လင့်ပါတယ်ရှင်။
လာမယ့်မိုးရာသီကာလမှာ ကျရောက်လာနိုင်တဲ့ ရာသီတုပ်ကွေးကိုကာကွယ်နိုင်ဖို့အတွက် ခုဆောင်းပါးကိုရေးသားဖော်ပြလိုက်ရပါတယ်။
အားလုံးကျန်းမာပျော်ရွှင်ကြပါစေ။
မောင်(ဆေး-၁)မာမီ
✅စာများကို လွတ်လပ်စွာ share နိုင်ပါတယ်။ ခွင့်ပြုချက်တောင်းရန်မလိုပါ။
❗️တစ်ဆင့်ပြန်လည်ကူးယူခြင်းမပြုရန်မေတ္တာရပ်ခံပါတယ်။
