07/06/2025
🍽 Хүүхэд насанд авсан сэтгэл зүйн гэмтлээс үүдэлтэй хоолны дон
Хүүхэд насандаа сэтгэл зүйн гэмтэл (сэтгэл санааны дарамт, хүчирхийлэл, эцэг эхдээ үл хайрлагдах, гэх мэт) авсан хүмүүс хоолыг сэтгэлээ тайвшруулах хамгийн хялбар, найдвартай хэрэгсэл болгон ашиглах нь элбэг байдаг. ⚠️Энэ нь хоолны хамаарал (дон) (food addiction) үүсэх шалтгаан болдог.
⸻
🔁 Хүүхэд насны гэмтэл ба хоолны донгийн холбоо
1. Сэтгэлээ тайвшруулах хэрэгсэл болгон хоол идэх
• Бага насагдаа авсан сэтгэл зүйн Гэмтэлтэй хүн - сэтгэл мэдрэмжээ далд нууснаас- үүнийгээ удирдаж чадахгүй байдалд хүрдэг тул- чихэр, жимс, амттан, нүүрс ус ихтэй хоол хүнсийг ихээр хэрэглэдэг. Энэ нь тэдэнд түр зуур тайвшруулах мэдрэмж төрүүлдэг.
• Энэ нь дараах тойргийг үүсгэдэг:
Стресс →их идэх → Түр амар амгалан/ тайвшрал авах → Гэм буруугийн мэдрэмж → Дахиад стресс мэдрэх → Дахин идэх
2. Хяналт /мэдрэх хэрэгцээ
• Хүүхэд насанд авсан сэтгэл зүйн гэмтлээс үүдэн нь хяналт мэдрэх хэрэгцээгээ авч чадаагүй тул, хоол бол түүний хувьд энэ хэрэгцээг мэдрүүлдэг.
3. Сэтгэл хөдлөлийн дутагдлыг нөхөх
• Хайр, халамж, анхаарал дутагдсан үед хүн хоолыг сэтгэл санааны хамтрагчаа болгодог.
• “Хоол л намайг ойлгодог, надтай хамт байдаг” мэт мэдрэмж төрдөг.
4. Биеэ далдлах, хамгаалах хэрэгсэл
• Зарим хүн бие махбодио “хамгаалах хана” болгож илүүдэл жин нэмдэг. Ингэснээр өөрийгөө амар тайван, бусдын анхаарлаас хол байлгаж чадна гэж боддог.
————————————————————————-
🧠 Гэмтэл тархинд хэрхэн нөлөөлдөг вэ?
• Амигдала, гиппокамп, урд тархи гэдэг хэсгүүд гэмтлийн нөлөөгөөр өөрчлөгдөж:
• Айдас хурдан үүсдэг
• Сэтгэл хөдлөлөө удирдах чадвар мууддаг
• Хэт идэх, импульсив үйлдэл гаргах нь нэмэгддэг
⸻—————————————————————-
🚨 Танд дараах шинж тэмдгүүд илэрч байна уу?
• Гутрах, бухимдах үедээ заавал идэх хүсэл төрөх
• Нууцаар идэх, эсвэл идсэндээ гэмших мэдрэмж төрөх
• Хэт өлсөхгүй ч байнга идэх
• Байнга хэвж тайвшрах
• Идэхээ хянахад хэцүү байх
⸻——————————————————————
🛠️ Эдгэрэлт ба гарах арга замууд
1. Гэмтлийн суурьтай сэтгэл заслын эмчилгээ
• EMDR, IFS (Дотоод гэр бүлийн систем), Соматик эмчилгээ, Гэмтэлд суурилсан CBT зэргийг мэргэжлийн эмчээр хийлгэх
• Гэмтэл болон донтолтод чиглэсэн мэргэжлийн хүн/даван туулагч сонгох нь үр дүнтэй.
2. Мэдрэлийн системээ тайвшруулах дадал
• Бясалгал,амьсгал, биеэ мэдрэх дасгал, хүйтэн шүршүүр, иог, газардах техник
→ Эдгээр нь стрессийн үед хоол идэх хүсэл багасгадаг
3. Санамсартай/ухаалаг хооллолт (mindful eating)
• Жинхэнэ өлсгөлөн ба сэтгэл санааны өлсгөлөнг ялгаж сурах
• “Өөрийгөө илүү сонсох, өөрийгөө шүүж, өөртөө бурууг өгөлгүй - сэтгэлээ өөртөө онгойлгож- өөрөөсөө мэдрэмжээ асуух
4. Өөрийгөө хайрлах, уучлах дадал
• Хүн гэмтлийн дараа өөртөө их буруутай ханддаг
• “Би муу хүн учраас ингэж идэж байна” гэдэг бодлыг “өөрийгөө уучлах, ойлгох сэтгэл болгон өөрчлөх”
5. Дэмжих бүлэгт нэгдэх
• Overeaters Anonymous (OA) гэх мэт бүлгүүд сэтгэл санааны болон нийгмийн дэмжлэг үзүүлдэг
• Сэтгэлээ хуваалцах, ганцаардлаа багасгах боломж олгоно
• “Даван туулагч” спонсортой болох
Өөрийгөө даван туулсан хүн танд үнэнч туслагч тань байх болно. Түүний туршлагаас та олон зүйлийг сурч, - ганцаараа биш гэдгээ мэдрэх болно.
6. Хоол тэжээлийн эмчтэй хамтарч ажиллах
• Сэтгэл зүйн гэмтлээс үүдэлтэй хоолны донгийн ойлголттой мэргэжлийн хоол зүйч/ судлаач танд - өөрт тань тохирсон эрүүл хооллолтыг бий болгож өгнө
• “Диет” эсвэл хэт их хоол хязгаарласан дэглэм гэмтлийг улам дордуулж болзошгүй тул анхаарах
⸻—————————————————————-
🍀Танд ямар ч буруу байхгүй
🍀Өөрөө өөрийгөө хайрлаж - эдгэрэх шийдвэр гаргасан тань “Маш Том Зориг”
