12/09/2025
🫁 Уушгины хавдрын ерөнхий ойлголтууд: Жижиг-эсийн-бус уушгины хавдар
Жижиг-эсийн-бус уушгины хавдар нь уушгины хорт хавдрын хоёр үндсэн хэлбэрийн нэг бөгөөд аденокарцинома, хавтгай эст карцинома, том эст карцинома гэсэн дэд хэв шинжүүдийг агуулдаг. Тамхи таталт нь уг хавдрын гол эрсдэлт хүчин зүйл ба тамхинаас гаргах нь урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээний тулгын багана юм.
🗣️ Хавдар үүсэх механизм:
Жижиг-эсийн-бус уушгины хавдар нь эрсдэлт хүчин зүйлсийн нөлөөгөөр эсийн хяналт, апоптоз, пролифераци, ялгаран хөгжилд оролцдог дохиоллын замуудын зохицуулгыг алдагдуулдаг нарийн төвөгтэй генетик ба эпигенетик өөрчлөлтүүдийн суурин дээр үүсдэг. Түүнчлэн уг хавдрыг өвөрмөцөөр идэвхижүүлэгч онкогенүүд буюу хавдар идэвхжүүлэгч генүүдийн экспресс (EGFR, KRAS, BRAF, ERBB2, ALK, ROS1, RET, MET) болон ба TP53, RB1 зэрэг хавдар дарангуйлагч генүүдийн үйл ажиллагаа алдагдсанаар хавдрын эсийн зохицуулагагүй өсөлт, нэвчилт, үсэрхийлэл явагддаг. Эдгээр хавдар үүсгэгч генүүдийн зарим нь тирозин киназыг кодлодог тул тирозин киназаг дарангуйлдаг өвөрмөц бай эмчилгээгээр эмчлэх боломжтой юм. Зарим өвчтнүүдэд хавдрын гетероген төлөв илрэх ба салаалсан мутаци үүсгэснээр эмийн дасал, клоны хувьсал бий болдог. Аденокарцинома нь голчлон цулцангийн хучуур эдээс үүсдэг бол хавтгай эст карцинома нь төвийн гуурсан хоолойн хучуур эдийн метаплазиас үүсдэг.
☼ Оношилгоо:
Уушгины хорт хавдрыг таамаглах шинжүүдэд: архаг явцтай ханиалга, цустай цэр гарах, жин буурах, амьсгаадах зэрэг орно. Оношилгоо нь өвчний түүх, лабораторийн шинжилгээ, үйл ажиллагааны үнэлгээ, дүрс оношилгоо (ихэвчлэн цээж, хэвлийн тодосгогчтой компьютер томографи), эдийн шинжилгээ (бронхоскопи, дэд хэв шинжийг тодорхойлох, ПЭТ-КТ болон дурангийн эсвэл мэс заслын аргаар TNM үе шат тогтоох) болон эмчилгээний шийдвэрт нөлөөлөх молекул биомаркерын шинжилгээг хослуулан хийдэг. Жижиг-эсийн-бус уушгины хавдрын ихэнх тохиолдол нь хожуу үе шатандаа оношлогддог тул КТ-д суурилсан илрүүлэг нь урьдчилан сэргийлэлтэд чухал ач холбогдолтой гэж үздэг. Нэмэлтээр эмнэлзүйн зааврын мөрдөлтийг сайжруулах, эрүүл мэндийн тогтолцооны зардлыг бууруулах, өвчтөний ачааллыг багасгах (жишээлбэл, инвазив бус эрт илрүүлгийн аргачлал боловсруулах) чиглэлд нэмэлт судалгаа шаардлагатай байсаар байна.
💊 Эмчилгээний менежмент:
Эмчилгээний менежмент нь хавдрын дэд хэв шинж, үе шат, молекул онцлог, мөн өвчтөний биеийн ерөнхий байдал, хавсарсан эмгэг, уушгины үйл ажиллагаа, хавдрын байршил зэрэг олон зүйлээс хамаардаг. Эрт үе шатан дээр буй хавдрын хувьд мэс заслын тайралт нь стандарт эмчилгээ хэвээр байгаа ч, мэс засал хийх боломжгүй өвчтөнүүдэд стереотактик туяа эмчилгээг түлхүү хийдэг болж байна. Мэс заслын өмнөх ба дараах эмчилгээнд дархлааны хориглогчид эсвэл хими эмчилгээ (мэс засал хийх боломжтой үе шатанд), хими-цацраг туяа хавсарсан эмчилгээ, эсвэл тодорхой генетикийн өөрчлөлттэй үед тирокин-киназа-хориглогч өвөрмөц бай эмчилгээг хэрэглэдэг. Хожуу үе шатанд цацраг туяа эмчилгээ, эсвэл цацраг туяа эмчилгээний дараах адъювант дархлаа өвөрмөцөөр дарангуйлагч эмчилгээ, эсвэл тусгай бай эмчилгээг хийнэ. Бай эмчилгээг молекулын ялгаралаас хамааран сонгох ба онкоген хамааралт хавдрын үед тирозинкиназа хориглогч зэрэг бай эмчилгээг эхний ээлжинд, эсвэл онкоген хамааралгүй үед дархлааны өвөрмөц хориглогчийг хими эмчилгээтэй эсвэл дангаар нь хэрэглэнэ.
Ирээдүйн төлөв:
Жижиг-эсийн-бус уушгины хавдрын эмчилгээний орчин үеийн чиглэл нь хувь хүнд тохирсон (personalized medicine/precision medicine) оношилгоо, эмчилгээг боловсруулах явдал юм. Хавдрын геномыг гүнзгийрүүлэн судалж, одоогийн эмчилгээнд дасал үүсгэдэг механизмыг олох, шинэ эмчилгээний аргуудыг хөгжүүлэх, дархлаа эмчилгээний хэрэглээг өргөжүүлэх зэрэгт улам хөгжиж байна. Эцэст нь, уушгины хорт хавдрын эрт илрүүлгийн хөтөлбөр болон эмчилгээний хүртээмжийг дэлхий даяар сайжруулах нь эрүүл мэндийн тэгш байдлыг хангах, өвчний дарамтыг бууруулахад чухал ач холбогдолтой.
Эх сурвалж: Nature Disease Primes, 2025