Dr Bikash Raj Adhikari

19/08/2025

सिउँदो विषाक्तता (Lead Poisoning) सम्बन्धी जनचेतना :

- सिउँदो विषाक्तता नेपालमा विशेष गरी बालबालिकामा धेरै ठूलो समस्या बनिरहेको छ। काठमाडौँ लगायत उपत्यका, बिरगंज, धरान-जङ्गकुटा जस्ता औद्योगिक क्षेत्रमा बच्चाहरूको रगतमा सिउँदोको स्तर धेरै उच्च पाइन्छ, जसले उनीहरूको मानसिक विकासमा नकारात्मक प्रभाव पार्छ।

- सिउँदो विषाक्तता mostly घरमा प्रयोग हुने रंग, केहि परम्परागत सौन्दर्य सामग्रीहरू (जस्तै काजल), भाँडा पकाउने बर्तन, औद्योगिक प्रदूषण तथा ठूला शहरका ठूला फोहोर व्यवस्थापनमा संलग्न कामदारहरूमा देखिन्छ। औद्योगिक चोखलाबाट रङमा प्रयोग हुने सिउँदो र चिनी रुपमा प्रयोग हुने केहि रंगहरूले यो समस्या झन् बढाउँछन्।

- यसले बालबालिकामा बुद्धि कम्जोरी, रोग प्रतिरोधात्मक कमजोरी, किड्नी र स्नायुतन्त्रमा असर जस्ता गम्भीर स्वास्थ्य समस्या निम्त्याउन सक्छ। खास गरेर बच्चाहरू र गर्भवती महिलाहरू बढी संवेदनशील छन्।

- नेपाल सरकारले सिउँदो समावेश गर्ने औद्योगिक रङ तथा अन्य उत्पादनहरूमा कडा नियमहरू लागू गर्दैछ। हाल ५५% नमूनाहरूमा सरकारले तोकेको सिउँदोको मापदण्ड मापन भएको छ भने केही रंगहरूमा अत्याधिक सिउँदो भेटिएको छ जुन गम्भीर चिन्ताको विषय हो।

- सिउँदो विषाक्तता रोकथामका लागि २०२४ मा अन्तर्राष्ट्रिय सिउँदो विषाक्तता रोकथाम साप्ताहिक कार्यक्रम समेत मनाइएको छ, जसमा विभिन्न सरोकारवाला निकायहरू, स्वास्थ्यकर्मीहरू, शिक्षाविद्, र सञ्चारकर्मीहरू सहभागी छन्। यी कार्यक्रमहरूले जनतालाई सचेत बनाउँदै सिउँदोको स्रोतहरू नियन्त्रण र सुरक्षित विकल्पहरूको उपयोगमा जोड दिइरहेका छन्।

- हामी सबैले जनचेतना अभिवृद्धि गर्न, सिउँदोयुक्त रंग तथा वस्तुहरूको प्रयोगबाट बच्न, र सरकारी उपायहरूलाई समर्थन गर्न जरुरी छ।

त्यसैले, नेपालमा सिउँदो विषाक्तता एक गम्भीर तर धेरैले अनदेखा गर्ने समस्या हो, जसको समाधानका लागि जनचेतना अभिवृद्धि, कडा नियमहरू कार्यान्वयन, र अध्ययन तथा अनुगमन आवश्यक छ। विशेषगरी बालबालिका र गर्भवती महिलाहरूलाई यसबाट सुरक्षीत राख्नु अत्यावश्यक छ।

11/08/2025

ADHD (Attention Deficit Hyperactivity Disorder) लाई नेपालीमा सामान्यतया "ध्यान अभाव र अतिसक्रियता विकार" भनेर चिनिन्छ। यो एक प्रकारको न्यूरो-डेभलपमेण्टल विकार हो, जसले बच्चाहरुमा ध्यान केन्द्रित गर्न, आत्मनियन्त्रण गर्न र शान्त बस्न कठिनाइ गराउँछ। ADHD भएका बालबालिकाहरूमा तीन मुख्य लक्षण देखिन्छन्:

- ध्यान दिन नसक्ने समस्या
- अत्यधिक सक्रियता (फोकटमा हल्लिनु, शान्त बस्न नसक्नु)
- आवेगशील व्यवहार (धेरै चाँडो प्रतिक्रिया दिनु, कुरा काट्नु)

यो समस्या प्रायः बच्चाको उमेर ६ देखि १२ वर्षसम्म देखिन्छ र उनीहरूको सामाजिक, शैक्षिक तथा भावनात्मक विकासमा प्रभाव पार्न सक्छ।

नेपालमा पनि ADHD को प्रकोप उच्च छ। ADHD को निदान गर्नुपर्छ र उपचारमा औषधि, व्यवहारिक थेरेपी लगायतका उपायहरू समावेश हुन्छन्।

नेपालमा ADHD के हो भन्ने बारे जनचेतना बिस्तारै बढ्दैछ, तर यस विषयमा अझै धेरै गलतफहमी र कलंक छन्।

यस विकारले बच्चाको बौद्धिक, सामाजिक तथा मानसिक स्वास्थ्यलाई असर पुर्याउन सक्ने भएकाले समयमै पहिचान र उचित व्यवस्थापन जरूरी मानिन्छ।

संक्षेपमा, ADHD भनेको ध्यान अभाव, अत्यधिक सक्रियता र आवेगपूर्ण व्यवहारसम्बन्धी विकार हो जुन बाल्यकालमा प्रकट हुन्छ र त्यसले बच्चाको दैनिक जीवन र विकासमा असर पुर्याउँछ। नेपालमा यसको उपस्थिति र असर बढ्दो छ र यसका लागि आवश्यक उपचार र समर्थन महत्वपूर्ण छ।

What is Attention-Deficit/ Hyperactivity Disorder? What is the cause and how does it affect children? How to help children with AD/ HD? What is their outlook...

06/08/2025

हामीभन्दा फरक भएका अरूलाई स्वीकार गर्ने, माया गर्ने र साथ दिने कुरा अत्यन्तै महत्वपूर्ण छ... अटिज्म भएका बालबालिका हाम्रै वरिपरि हुन्छन्

03/08/2025

"हाम्रो आहार कस्तो देखिन्छ? यो सामान्य नेपाली परिकार भन्दा अलि फरक देखिन सक्छ तर राम्रो विभिन्नता भएको आहार हुनु महत्वपूर्ण छ जसमा भरपूर मात्रामा हरियो तरकारी र फलफूलहरू समावेश हुन्छन्।"

27/07/2025

"हाम्रा बच्चाहरूका लागि स्मार्टफोन र सामाजिक सञ्जालको उपस्थितिका थप हानिकारक प्रभावहरू"

📱 १३ वर्षभन्दा अगाडि स्मार्टफोन पाउने बच्चाहरूमा मानसिक स्वास्थ्य समस्या बढ्ने: अध्ययनको चेतावनी

एउटा ठूलो नयाँ अध्ययनले सानो उमेरमा स्मार्टफोन प्रयोग गर्ने बालबालिकामा आगामी वर्षहरूमा मानसिक स्वास्थ्यसम्बन्धी गम्भीर समस्या देखा पर्ने जोखिम हुने बताएको छ।

यो अनुसन्धान **Journal of Human Development and Capabilities** मा प्रकाशित भएको हो, जसमा १८ देखि २४ वर्ष उमेरका १ लाखभन्दा बढी व्यक्तिहरूलाई सर्वेक्षण गरिएको थियो। अध्ययनले १३ वर्षभन्दा अघि स्मार्टफोन पाउने किशोरकिशोरीहरूमा आक्रोश, अलगाव (detachment), आत्ममूल्यमा कमी, र आत्महत्या गर्ने सोचसम्म आउने खतरा बढ्ने देखाएको छ।

👧 छोरीहरू बढी संवेदनशील

अध्ययन अनुसार छोरीहरूमा यसको असर झनै गहिरो देखिएको छ।

* जसले ५ वा ६ वर्षकै उमेरमा स्मार्टफोन पाएका थिए, उनीहरूमा प्रायः ५०% ले आत्महत्या गर्ने सोच आएको बताएका छन्।
* जबकि १३ वर्षपछि फोन पाउने समूहमा यो संख्या २८% मात्र थियो।

त्यसैगरी, छोरीहरूले निम्न समस्या रिपोर्ट गरेका छन्:

* भावनात्मक रूपले कमजोर हुनु
* आत्मविश्वासको अभाव
* मनस्थितिमा अस्थिरता

👦 केटाहरू पनि असरबाट अछुतो छैनन्

केटाहरूले पनि:

* शान्त महसुस नगर्ने
* कम सहानुभूतिशील हुने
* वास्तविकता र भावना सँग सम्बन्ध टुट्ने जस्ता समस्याहरू अनुभव गरेको बताएका छन्।

❓ किन बिग्रिरहेको छ मानसिक स्वास्थ्य?

अनुसन्धानकर्ताहरूले केही प्रमुख कारणहरू उल्लेख गरेका छन्:

*सोशल मिडियाको दबाब
* साइबर दुर्व्यवहार (cyberbullying)
* निद्रामा अवरोध (disrupted sleep)
* परिवारसँगको सम्बन्धमा तनाव

✅ समाधान के हो?

टेक्नोलोजीबाट पूर्ण रूपमा टाढा रहनु होइन, तर:

* स्मार्टफोनको पहुँच ढिलो गराउनु
* डिजिटल साक्षरताको विकास गराउनु
* सुरक्षित अनलाइन बानीको प्रवर्द्धन गर्नु

विशेषज्ञहरूको सल्लाह:

कम्तीमा १४ वर्ष नपुग्दासम्म स्मार्टफोन र सोशल मिडिया नदिनु उपयुक्त हुन्छ।
त्यसअघिका वर्षहरूमा flip phone जस्ता सीमित फोनहरू प्रयोग गरिनु राम्रो हुन्छ।

👨‍👩‍👧‍👦 अभिभावकहरूका लागि सुझाव

सबैभन्दा बलियो उपाय भनेको संवाद (conversation) हो।

* बच्चासँग खुला कुराकानी गर्नु,
* सीमा तोक्नु,
* र उनीहरूलाई डिजिटल संसारमा सुरक्षित रूपमा अघि बढ्न मार्गदर्शन गर्नु आजको आवश्यकताको मुख्य कुरा हो।

Send a message to learn more

22/07/2025

१३ वर्ष पूरा नभएसम्म बच्चाहरूलाई आफ्नै स्मार्टफोन नदिनु राम्रो हुन्छ र १६ वर्ष पूरा नभएसम्म सामाजिक सञ्जालबाट टाढा राख्नु राम्रो हो। यसले हाम्रा बच्चाहरूको राम्रो मानसिक स्वास्थ्यका लागि सहयोग हुन्छ।
जब बच्चाहरू हाम्रा फोन प्रयोग गर्छन् तब तिनीहरूले प्रयोग गर्ने मोबाइलको समय सीमा उमेर अनुसार निर्धारण गर्नु र हेर्नु कि तिनीहरूले हेरेका भिडियो, सामग्री, खेलहरू उपयुक्त छन् कि छैनन् भन्ने निगरानी गर्नु महत्वपूर्ण छ।

Good not to let kids have their own smartphones till they are 13 and to keep them away from social media till they are 16. This is helpful for good mental health for our kids.
Also when kids use our phones we need to have age appropriate time limit for using mobile and monitor the videos/content/ games they are using is important.

https://edition.cnn.com/2025/07/21/health/smartphones-not-safe-preteens-wellness?Date=20250721&Profile=CNN,CNN+International&utm_content=1753115393&utm_medium=social&utm_source=facebook&fbclid=IwY2xjawLsFxtleHRuA2FlbQIxMQABHsz3spu6V1zYT5AQ3mPZ8UT52oqwi88Lzs8BRLxtrOM3ZFOBIlX1rmIauSB9_aem_0nOuNW5-f5-DlJ3BLQG9kQ&sfnsn=wa

Using smartphones before age 13 could damage kids’ mental health, according to a new study based on self-reports in a survey of nearly 2 million people in 163 countries.

15/07/2025

Diarrheal illnesses during the monsoon season, what to do and when to seek healthcare

10/07/2025

Few tips to keep your kids safe during monsoon season

06/07/2025

https://edition.cnn.com/2025/07/02/health/processed-meats-sweet-drinks-disease-wellness?Date=20250702&Profile=CNN&utm_content=1751475727&utm_medium=social&utm_source=facebook&fbclid=IwY2xjawLSuDpleHRuA2FlbQIxMQABHp6xQcrt_Skk9tmCsrgZWEv457TU1ObiRlNLa7GiXMpxuxTMNsNoJUmLECyM_aem_CSwmzz2Oe5DAxyt8Y7Q7cw&sfnsn=wa

It's good to decrease consumption of processed meat and sugary drinks for our own health!

A new study investigates the link between processed meat, sugar-sweetened beverages, and trans fatty acids, to diseases such as cancer, heart disease and type 2 diabetes.

04/07/2025