28/09/2025
(ultrasonography)
در معاینه التراسوند از امواج صوتی برای تولید تصاویر داخل بدن استفاده میشود. از این معاینه برای تشخیص سبب درد، تورم، انتان، و معاینه وضعیت جنین خانم حامله استفاده میشود. در نزد جنین برای ارزیابی دماغ، مفاصل ران و ستون فقرات استفاده میشود. همچنان برای اجرای بایوپسی، تشخیص امراض قلبی و معاینه تخریب ناشی از حمله قلبی استفاده میشود. التراسوند یک معاینه مصؤون و غیر تهاجمی است و در آن از شعاع (radiation) استفاده نمی‌شود.
اجرای التراسونوگرافی بعضاً به آماده سازی قبلی نیاز دارد، اما در اکثریت موارد نیاز به آمادگی خاص وجود ندارد.
در صورت نیاز داکتر به مریض معلومات را در مورد چگونگی آماده شدن برای التراسونوگرافی ارائه خواهد داد. بعضاً نیاز است که قبل از انجام معاینه التراسوند از خوردن و نوشیدن پرهیز شود. مریض زیورات خود را دور ساخته و لباس های راحت و وسیع بپوشد. بعضاً از مریض خواسته خواهد شد که لباس مخصوص بپوشد.
#معاینه التراسوند عمومی چیست؟
التراسونوگرافی یک پروسیجر بی خطر و بدون درد است که با کمک امواج صوتی انجام میشود و بالآخره تصاویر دقیق از اعضای داخلی ایجاد میشود. در التراسونوگرافی از یک پروب کوچک به نام ترانسدیوسر (transducer) و ژل مخصوص که بالای جلد قرار می‌گیرد استفاده میشود.
امواج صوتی با فریکونسی بلند از پروب به داخل بدن وارد می‌شوند. پروب صداهایی که از عظام منعکس میشود را جمع میکند. یک کمپیوتر هم از این امواج صوتی برای تولید تصویر استفاده خواهد کرد.
چون تصاویر در لحظه قابل دید هستند، امکان نمایش ساختمان و حرکت اعضای داخلی بدن وجود دارد. از جانب دیگر التراسونوگرافی قادر به نمایش جریان خون در اوعیه است. التراسونوگرافی یک معاینه طبی غیر تهاجمی است که به داکتر در تشخیص و تداوی امراض کمک می کند.
التراسونوگرافی معمول(Conventional ultrasound) تصاویر بخش‌های ظریف و هموار را از بدن نشان می‌دهد. پیشرفت‌های به وجود آمده در تکنالوژی التراسونوگرافی شامل التراسونوگرافی سه بعدی (three-dimensional (3-D) ultrasound) است که منجر به تبدیل امواج صوتی به تصاویر سه بعدی میشود.
التراسوند داپلر (Doppler ultrasound) هم ممکن بخشی از پروسه معاینه التراسوند باشد. در این پروسیجر حرکات مواد انساج بدن معاینه میشود. این معاینه به داکتر اجازه می‌دهد که حرکت خون را در شرایین و وریدها ارزیابی کند.
التراسونوگرافی داپلر سه نوع مختلف دارد:
• داپلر رنگه(Color Doppler) : در این نوع التراسوند از یک کمپیوتر برای تبدیل ارقام به دست آماده از ترتیب های رنگ برای نشان دادن سرعت و استقامت جریان خون در اوعیه خونی استفاده میشود.
• داپلر پاور(Power Doppler) : این یک تخنیک التراسونوگرافی جدیدتر است و نسبت به color Doppler حساس‌تر بوده و قادر است که جزئیات بیشتر از جریان خون، مخصوصاً زمانی که جریان خون کم و یا محدود شده است را به داکتر نشان دهد. از طرف دیگر این تخنیک قادر به نمایش مسیر جریان خون است که در تشخیص بسیاری از امراض نقش بسیار مهم را ایفا میکند.
• داپلر طیفی (Spectral Doppler): در این تخنیک اندازه‌گیری‌های مربوط به جریان خون به صورت گرافیک نشان داده میشود. به جای تصاویر رنگه در این نوع التراسونوگرافی می‌توان دید که خون در یک واحد زمانی مشخص هر بار چه مسیری را طی میکند. همچنان این معاینه قادر به تبدیل معلومات مربوط به جریان خون به یک صدای مشخص است که با هر ضربان قلب شنیده خواهد شد.
#موارد استفاده معمول التراسوند کدام ها اند؟
التراسونوگرافی برای تشخیص مشکلات زیاد و معاینه تخریبات وارد شده بالای اعضای بدن از سبب امراض استفاده میشود.
التراسونوگرافی به داکتر کمک میکند تا حالات ذیل را ارزیابی کند:
• درد
• تورم
• انتان
التراسوند یک راه موثر و مفید برای معاینه بسیاری از اعضای داخلی بدن است، این اعضای بدن عبارتند از:
• قلب و اوعیه، شامل ابهر بطنی و شعبات آن
• کبد
• کیسه صفرا
• طحال
• پانکریاس
• کلیه
• مثانه
• رحم
• تخمدان‌ها
• جنین در رحم مادر
• چشم‌ها
• غده تایراید و پاراتایراید
• سکروتم و خصیه ها
• دماغ نوزاد
• حوصله و مفصل ران نوزاد
• نخاع نوزاد
همچنان التراسونوگرافی در موارد ذیل هم کاربرد دارد:
• رهنمای اجرای معاینات تشخیصی دیگر مانند بایوپسی سوزنی (needle biopsies) که در آن با استفاده از سوزن نمونه حجرات ساحات غیر نارمل بدن برای معاینات لابراتواری اخذ می‌شوند.
• تصویر برداری از ثدیه و به عنوان یک پروسیجر رهنما برای بایوپسی ثدی.
• تشخیص تعداد زیاد امراض قلبی، شامل مشکلات دسامات قلب و اختلالات ولادی قلبی و ارزیابی میزان تخریب بعد از حمله قلبی. التراسوند قلب بنام ایکوکاردیوگرافی (echocardiogram) و یا ایکوی قلبی یاد میشود.
التراسوند داپلر به داکتر کمک میکند که موارد ذیل را مشاهده و ارزیابی کند:
• انسداد جریان خون مثلاً به سبب لخته (ترومبوز) خون
• تضیق اوعیه
• تومورها و اختلالات ولادی اوعیه
• کاهش و یا از بین رفتن جریان خون در اعضای مثلاً خصیه ها یا تخمدان‌ها
• افزایش جریان خون که می‌تواند علامه انتان باشد
التراسونوگرافی داپلر در مورد سرعت و حجم خون به داکتر معلومات خوب می‌دهد. این معلومات به داکتر کمک میکند تا تشخیص دهد که آیا مریض برای اجرای انجیوگرافی مناسب است یا خیر؟
#چگونه برای این معاینه آماده شویم؟
لباس‌های راحت و وسیع بپوشید، بعضاً لازم است که مریض همه لباس‌ها و زیورات خود را از تن خود خارج کند. بعضاً از فرد خواسته میشود که در هنگام التراسونوگرافی لباس مخصوص بپوشد.
آماده سازی برای انجام التراسونوگرافی به نوع التراسونوگرافی ارتباط دارد. بعضاً، داکتر از مریض می‌خواهد که ۱۲ ساعت قبل از معاینه گرسنه باشد. در این مدت نباید غذا خورده شود و یا مایعات نوشیده شود.
در موارد دیگر از مریض خواسته میشود که تا ۲ ساعت قبل از التراسونوگرافی تا ۶ گیلاس آب بنوشد و در این مدت از رفتن به تشناب خودداری کند. در این شرایط تا زمانی که التراسونوگرافی اجرا میشود، مثانه باید پر باشد.
التراسوند چگونه وسیله است؟
ماشین التراسونوگرافی شامل یک کمپیوتر، مونیتور و یک transducerمتصل به آن است. transducerیک وسیله کوچک دستی مشابه microphone است. بعضاً در جریان یک معاینه از چندین transducer با چندین قدرت مختلف استفاده میشود. transducer امواج صوتی با فریکونسی بلند غیر قابل شنیدن را به داخل بدن می‌فرستد و بعداً صداهای ایکو شده در برگشت از بدن شنیده خواهند شد. اساساً التراسونوگرافی مشابه تکنالوژی خاص است که در قایق‌ها و تحت البحری ها از آنها استفاده میشود.
تکنیشن التراسونوگرافی یک مقدار ژل را بالای ساحه مورد نظر ریخته و بعداً transducer را بالای ژل حرکت می‌دهد. ژل اجازه می‌دهد که امواج صوتی بین transducer و ساحه مورد معاینه در رفت و آمد باشد. تصاویر التراسونوگرافی بلافاصله در مونیتور که مشابه مانیتور کمپیوتر است، قابل نمایش خواهد بود.
کمپیوتر بر اساس دامنه و فریکونسی و زمانی که صرف بازگشت سگنل‌های التراسونوگرافی به transducer میشود، اقدام به تولید تصویر میکند. همچنان برای اجرای التراسونوگرافی به این نکته توجه میشود که صدا امکان جا به جایی در کدام بخش از بدن و یا نسج بدن را دارد.
#التراسوند چگونه فعالیت میکند؟
التراسونوگرافی بر اساس تکنالوژی ردیاب صوتی در خفاش‌ها، کشتی‌ها و ماهیگیران عمل میکند. زمانی که یک موج صوتی به یک جسم برخورد میکند برمی‌گردد و یا اینکه ایکو ایجاد میکند. با اندازه گیری این امواج ایکو شده، می‌توان فهمید که جسم مورد نظر در چه فاصله قرار دارد، اندازه و شکل و قوام آن چه قدر است. این شرایط زمانی که جسم مورد نظر جامد و یا پر از مایع باشد، کاربرد دارد.
در طبابت از التراسونوگرافی برای تشخیص تغییرات ظاهری اعضای بدن، انساج و اوعیه خونی و برای تشخیص ساختمان های غیر نارمل مانند تومورها استفاده میشود.
در التراسونوگرافی، transducer هم امواج صوتی را می‌فرستد و هم ایکوی حاصله از آنها را ثبت میکند. transducer زمانی که به جلد فشار داده میشود، پلس‌های کوچک غیر قابل شنیدن با فریکونسی بالا وارد بدن میکند. صوت داخل بدن، اعضای داخلی، انساج و مایعات حرکت میکند و بعداً بخش دریافت کننده حساس در transducer امواج منعکسه و مسیر طی شده توسط آنها را ثبت میکند.
این امواج توسط کمپیوتر تجزیه و تحلیل شده و بالآخره در همان لحظه تصویری از انساج داخلی بدن در مونیتور به تصویر کشیده خواهد شد. امکان ذخیره ویدیو و چاپ عکس از تصاویر التراسونوگرافی وجود دارد.
در التراسونوگرافی داپلر می‌توان مسیر و یا سرعت جریان خون در اوعیه را اندازه گرفت. حرکت حجرات خون منجر به تغییر دامنه امواج صوتی منعکسه خواهد شد. یک کمپیوتر صداها را جمع آوری و تجزیه و تحلیل کرده و گراف ها یا تصاویر رنگه خاص ایجاد میکند که نمایانگر جریان خون در اوعیه خون است.
#این پروسیجر چگونه اجرا میشود؟
در اکثر التراسونوگرافی‌ها از مریض خواسته میشود که در حالیکه که رویش بطرف بالا قرار دارد بالای بستر دراز بکشد. بعضاً از مریض خواسته میشود که برای بالارفتن کیفیت تصاویر به جنب دراز بکشد.
بعد از قرار گرفتن مریض بالای بستر، متخصص رادیولوژی ژل را بالای ساحه مورد نظر بدن قرار می‌دهد. این ژل کمک میکند تا transducer تماس خوب با بدن برقرار کرده و هوای بین transducer و جلد که توان مسدود کردن امواج صوتی را دارد از بین برود. این transducer بالای جلد حرکت داده میشود تا بالآخره تصویر دقیق و درست از ساحه مورد نظر به دست بیاید.
معمولاً فشار دادن توسط transducer باعث ناراحتی خاص در نزد مریض نخواهد شد. اما اگر ساحه که التهابی است و تحریک شده است، فشار ترانسدیوسر می‌تواند باعث ایجاد درد شود. التراسونوگرافی داپلر هم توسط ترانسدیوسر مشابه انجام میشود.
در حالات نادر، برای انجام التراسونوگرافی اطفال کوچک‌تر باید به آنها آرام بخش داده شود. بعد از انجام التراسونوگرافی به راحتی ژل با دستمال پاک میشود. ژل در صورت پاک نشدن هم به سرعت از بین می‌رود و باعث ایجاد لکه روی لباس فرد هم نخواهد شد.
در بعضی از انواع التراسوند ترانسدیوسر به پروب وصل شده و پروب (ترانسدیوسر) به صورت مستقیم به بدن داخل میشود، این ها عبارتند از:
• ایکوکاردیوگرافی از طریق مری(Transesophageal echocardiogram): ترانسدیوسر برای تهیه تصاویر از قلب داخل مری میشود.
• التراسونوگرافی از طریق رکتم(Transrectal ultrasound) : برای معاینه پروستات مردان پروب از طریق مقعد وارد بدن میشود.
• التراسونوگرافی از طریق مهبل(Transvaginal ultrasound) : برای معاینه تخمدان‌ها و رحم، ترانسدیوسر از طریق مهبل وارد بدن میشود.
#مریض هنگام معاینه التراسوند چه تجربه میکند؟
• بیشتر التراسوند‌ها بدون درد و سریع بوده و به راحتی می‌توان آنها را تحمل کرد.
• انواعی مختلف التراسونوگرافی ها که مستلزم دخول ترانسدیوسر به داخل بدن است، ممکن با ایجاد ناراحتی در فرد مریض همراه باشد.
• در زمان اجرای التراسوند داپلر، فرد ممکن صداهای پلس مانند یا ضربان مانند را بشنود که دامنه آنها در حال تغییر باشد. این امواج برای مونیتور کردن و اندازه گیری جریان خون استفاده میشود.
• اکثراً معاینات التراسونوگرافی تا 30 دقیقه تکمیل می‌شوند، ولی در بعضی دیگر از التراسونوگرافی‌های پیشرفته تا یکساعت طول خواهد کشید.
• بعد از اینکه التراسونوگرافی اجرا شد، از فرد خواسته میشود که لباس پوشیده و منتظر نتیجه التراسونوگرافی بماند.
• بعد از انجام التراسونوگرافی فرد باید بلافاصله قادر به انجام فعالیت‌های معمول روزانه خود باشد.
#چه کسی نتایج التراسوند را تفسیر میکند؟
رادیولوژست نتیجه تفسیر تصویر التراسونوگرافی را برای داکتر که این معاینه تشخیصی را توصیه کرده ارسال میکند. بعد از آن داکتر نتایج این معاینات را با مریض در جریان می‌گذارد. در مواردی هم رادیولوژست خود بعد از انجام التراسونوگرافی با مریض در مورد نتایج صحبت خواهد کرد.
بعضاً بعد از معاینه ابتدائی لازم است که التراسونوگرافی تکرار شود. داکتر دلیل این کار را توضیح خواهد داد ولی در مواردی احتمال هرگونه تغییری در یک اختلال در طول زمان وجود دارد.
تکرار دوباره التراسونوگرافی در موارد زیادی بهترین راه برای فهمیدن این است که آیا تداوی به درستی عمل کرده است یا اینکه اختلال مورد نظر همچنان ثابت است یا اینکه تغییر کرده است.
#فواید و خطرات التراسوند چیست؟
التراسونوگرافی فواید و نواقص نیز دارد.
فواید
• اکثر روش‌های التراسونوگرافی غیر تهاجمی بوده و برای اجرای آنها از سوزن یا زرق دوا استفاده نمی‌شود.
• بعضاً التراسونوگرافی ممکن باعث ناراحتی بعضی از افراد شود، اما انجام آن نباید باعث ایجاد درد در نزد مریض شود.
• التراسونوگرافی بسیار بی خطر بوده و در آن از شعاع ها استفاده نمی‌شود. تصاویر ناشی از التراسونوگرافی، تصویر شفاف از انساج بدن هستند که به خوبی در تصاویر اشعه ایکس قابل مشاهده نیستند.
• از التراسونوگرافی به خوبی و راحتی می‌توان برای زیر نظر داشتن وضعیت خانم حامله و جنین استفاده کرد.
• التراسونوگرافی تصاویر زنده دقیق از وضعیت داخلی بدن ارائه می‌دهد، بنابراین به راحتی می‌توان از آن برای انجام بایوپسی و یا aspiration استفاده کرد.
نواقص
تاکنون هیچ خطری ناشی از اجرای یک التراسونوگرافی تشخیصی ستندرد، گزارش نشده است.
#محدودیت های التراسوند چه هستند؟
هوا یا گاز امواج التراسونوگرافی را مختل میکند. بنابراین این معاینه یک معاینه آیدیل برای بطن پر از گاز و یا اعضای اطراف امعا و بطن نیست. التراسونوگرافی برای تصویربرداری از ریه‌های پر از هوا مناسب نیست، اما می‌توان از آن برای تشخیص مایع اطراف و یا داخل ریه‌ها استفاده کرد. معمولاً امواج التراسونوگرافی به داخل استخوان‌ها نفوذ نمی‌کنند، اما می‌توان از آنها برای تصویربرداری کسر عظم و یا تشخیص انتان اطراف استخوان استفاده کرد.
التراسونوگرافی برای مریضان چاق یک روش تشخیصی سخت به شمار می‌رود، زیرا این گونه افراد نسج بیشتر داشته و این امر دخول امواج صوتی به بدن و برگشت مجدد آنها را به ترانسدیوستر سخت‌تر میکند. بالآخره تحلیل و تجزیه معلومات به دست آمده هم سخت‌تر خواهد بود.
امواج التراسونوگرافی به سختی به داخل استخوان‌ها نفوذ میکند، بنابراین تنها می‌توان سطح خارجی ساختمان استخوانی را مشاهده کرد و امکان دیدن فضای داخلی آنها وجود ندارد. اما در نوزادان به سبب بیشتر بودن غضروف نسبت به کاهلان این امکان راحت‌تر فراهم میشود. برای معاینه ساختمان داخلی استخوان‌ها باید روش‌های دیگر تصویربرداری مثلاً MRI اجرا شود.
#منبع: https://www.radiologyinfo.org/en/info/genus
نویسنده : داکتر منورشاه حیدری 🌿
Current and accurate information for patients about ultrasound imaging (sonography). Learn what you might experience, how to prepare for the exam, benefits, risks and much more.
