05/07/2025
Trochę historii.
Rozkwit terapii hiperbarycznej miał miejsce w XIX–wiecznej Europie.
Komory hiperbaryczne powstawały między innymi we Francji, Holandii, Belgii, Anglii, Szwajcarii i Włoszech. I tak, w roku 1834, francuski lekarz Junod zbudował komorę hiperbaryczną działającą pod ciśnieniem o zakresie od 2 do 4 ATA z myślą o pacjentach ze schorzeniami układu oddechowego. W 1877 roku chirurg Fontaine skonstruował pierwszą przenośną komorę, a dwa lata później opracował komorę będącą jednocześnie salą operacyjną. Wykonano w niej ponad 20 operacji znieczulając pacjentów podtlenkiem azotu. Głębokie znieczulenie możliwe było dzięki wzrostowi ciśnienia parcjalnego tego gazu we krwi tętniczej pacjentów na skutek wysokiego ciśnienia panującego w atmosferze komory. DLatego tak ważna jest jakość podawanych gazów oddechowych bo ich wchłanialność rośnie.
Pierwsza połowa XX wieku, sprzyjała rozwojowi terapii hiperbarycznej w Stanach Zjednoczonych.Amerykański profesor anestezjologii, Orville J. Cunningham obserwował stan zdrowia osób chorych na zapalenie płuc i grypę przebywających nad morzem i w górach. Dostrzegł on, iż samopoczucie chorych jest lepsze na poziomie morza, gdzie ciśnienie atmosferyczne jest wyższe. To stwierdzenie przyczyniło się do skonstruowania w 1921 roku komory ciśnieniowej o długości ponad 9 metrów i szerokości 3 metrów.
Sukcesy Cunninghama zainspirowały go do budowy wieloprzedziałowej komory ciśnieniowej o długości 25 metrów, gdzie w jednym czasie mogło przebywać do 36 pacjentów, a także kulistej komory- szpitala o średnicy 20 metrów, z pięcioma piętrami oraz 36 dwuosobowymi pokojami z pełnym wyposażeniem. Budowlę tę wraz z kryzysem gospodarczym Stanów Zjednoczonych oraz pogarszaniem się stanu zdrowia profesora (zakończonym zgonem w 1937 roku), ostatecznie zezłomowano w takcie II Wojny Światowej.
Za początek nowoczesnej terapii hiperbarycznej można uznać rok 1959.
Prekursorem był holenderski kardiochirurg, Ide Boerema. Prowadził on eksperymenty na zwierzętach. Udowodnił, iż przeżycie możliwe jest nawet w przypadku pozbawienia zwierzęcia krwinek czerwonych. Było to osiągalne w warunkach hiperbarii tlenowej poprzez fizyczne rozpuszczenie tlenu w surowicy (osoczu) krwi w ciśnieniu na okres trzech lat. Boerema przeprowadzał liczne operacje kardiochirurgiczne wad serca w komorach hiperbarycznych. Ich skuteczność wzmocniła pozycję roli terapii hiperbarycznej w ówczesnym świecie.
Wraz z fenomenalnymi odkryciami zwołano Pierwszy Międzynarodowy Kongres Medycyny Hiperbarycznej, który odbył się w 1963 roku w Amsterdamie.
Dalszy rozwój i obserwacje pozytywnych oddziaływań hiperbarycznego tlenu na ludzki organizm skutkował założeniem w 1989 roku europejskiej organizacji o nazwie European Committee for Hyperbaric Medicine (Europejski Komitet Medycyny Hiperbarycznej). Wyżej wymieniona organizacja zajmuje się wytyczaniem bezpiecznych dróg do stosowania leczenia tlenem hiperbarycznym, zgodnie z zasadami Evidence Based Medicine, przez personel wykształcony według wyznaczonych kryteriów.
Medycyna hiperbaryczna jest wciąż dynamicznie rozwijającą się dyscypliną medyczną w związku z powstawaniem nowych, wyspecjalizowanych ośrodków oferujących dany rodzaj terapii. Staranność oraz bezpieczeństwo realizacji hiperbarycznej terapii tlenowej sprawia, że jest ona coraz częściej stosowana w celu wspomagania tradycyjnych metod terapeutycznych, a jej skuteczność niejednokrotnie zaskakuje pacjentów oraz ich lekarzy.
Czy wiesz, że...
Według przekazu historycznego pierwszą osobą poddaną świadomie działaniu podwyższonego ciśnienia był Aleksander Wielki.
320 r p.n.e
Według przekazu historycznego pierwszą osobą poddaną działaniu podwyższonego ciśnienia był Aleksander Wielki. Prawdopodobnie w roku 320 p.n.e. opuszczono go w specjalnie skonstruowanej szklanej beczce na dno cieśniny Bosfor. Ile w tym prawdy – nie wiadomo.
1662 r
Faktem jest, że początki terapii hiperbarycznej sięgają 1662 roku. Wtedy to brytyjski lekarz Henshaw wykorzystał domicilium – prototyp komory hiperbarycznej – do leczenia uzdrowiskowego.
XIX w
Zainteresowanie terapią hiperbaryczną od tego momentu ucichło aż na dwa stulecia, by odżyć na nowo w XIX wieku. Komory ciśnieniowe działały wówczas w większości europejskich miast, takich jak Berlin, Londyn, Amsterdam, Wiedeń, Bruksela czy Mediolan. Z kolei na kontynencie amerykańskim najbardziej znanym ośrodkiem hiperbarycznym była Komora Cunninghama. Mimo, że pierwsze dwie komory powstały tam już w 1860 i 1861 roku, to właśnie wynalazek stworzony w Kansas City w 1920 roku robił największe wrażenie.
1907 r
Fenomen terapii hiperbarycznej polega na możliwości wykorzystania w warunkach nadciśnienia tlenu rozpuszczonego w surowicy krwi w ilości pokrywającej bieżące zapotrzebowanie metaboliczne organizmu. Terapia nadciśnieniowa była ciągle ulepszana dla nurków, od 1907 roku do oddychania w komorze ciśnieniowej zastosowany został czysty tlen.
1920 r
Komora powstała z myślą o leczeniu tlenem ofiar pandemii grypy hiszpanki. Entuzjazm doktora Cunninghama sprawił, że już osiem lat później powstała największa na świecie komora hiperbaryczna w kształcie kuli o średnicy 20 metrów – z pięcioma kondygnacjami wewnątrz! Leczono w niej chorych z nadciśnieniem, cukrzycą, kiłą, a nawet z nowotworami.
1959 r
Za ojca nowoczesnej terapii hiperbarycznej uważa się holenderskiego chirurga Ide Boeremę, który w 1959 roku udowodnił, że do życia w warunkach hiperbarii tlenowej wystarcza tlen rozpuszczony w surowicy (osoczu) krwi.
W ten sposób rozpoczęła się era hiperbarycznej terapii tlenowej, która w drugiej połowie XX wieku zyskiwała coraz większą popularność.
1963 r
Pierwszy Międzynarodowy Kongres Medycyny Hiperbarycznej
1989 r
Założenie europejskiej organizacji o nazwie European Committee for Hyperbaric Medicine (Europejski Komitet Medycyny Hiperbarycznej)
1994 r
Obył się pierwszy European Consensus Congress on Hyperbaric Medicine, na którym ustalono i opublikowano pierwszą listę wskazań do stosowania tlenowej terapii hiperbarycznej
2002 r
Powstaje European Baromedical Association for Nurses, Operators and Technicians - EBAss (Europejskie Stowarzyszenie Medycyny Hiperbaryczej dla Pielęgniarek, Operatorów i Techników)
1996,1998, 2001, 2003, 2004 r
Kolejne kongresy medycyny hiperbarycznej, na których rozszerzano listę potwierdzonych badaniami wskazań do terapii hiperbarycznej
2018 r
Baltic International Symposium on Diving & Hyperbaric Medicine w Gdyni, na której z zaproszenia miałem przyjemność brać udział
W tej chwili kongresy medycyny hiperbarycznej odbywają się systematycznie praktycznie co roku, na których omawiane są osięgnięcia terapii hiperbarycznej, bezpieczeństwo, badania, wskazania...
Źródła:
„ZARYS MEDYCYNY HIPERBARYCZNEJ”, pod redakcją prof. dr hab. n. med. Dr h. c. Aleksandra Sieronia i innych;
Europejskie Towarzystwo Medycyny Hiperbarycznej, http://www.eubs.org/
ODDZIAŁ KLINICZNY MEDYCYNY HIPERBARYCZNEJ Wojskowego Instytutu Medycznego, https://wim.mil.pl/
Centrum Medyczne KRAJMED, https://krajmed.pl
"Aktualne wskazania i możliwości zastosowania hiperbarycznej terapii tlenowej", Kawecki M., Knefel G., Szymańska B., Nowak M., Sieroń A.
"Podstawy hiperbarycznej terapii tlenowej", Knefel G. i wsp.
"Możliwości i ograniczenia stosowania tlenu hiperbarycznego w medycynie", Narożny W, Siebert J.: Możliwości i ograniczenia stosowania
Polskie Towarzystwo Medycyny i Techniki Hiperbarycznej http://www.ptmith.net.pl.
"Kliniczne aspekty hiperbarii tlenowej", Szymańska B., Kawecki M., Knefel G:
The Oxygen Revolution, Third Edition: Hyperbaric Oxygen Therapy (HBOT)”, Paul G. Harch M.D., Virginia McCullough „Hyperbaric Oxygen Therapy: The Ultimate Beginner's Guide to Understanding the Hyperbaric Chamber (Hyperbaric Medicine, HBOT)”, Brad Durant
