12/04/2025
Zaburzenia opozycyjno-buntownicze (ODD) u dzieci – kiedy bunt to coś więcej niż „trudny charakter”
👧🏻🧠👦🏽
Zaburzenie opozycyjno-buntownicze (ang. Oppositional Defiant Disorder, ODD) to jedno z najczęstszych zaburzeń zachowania u dzieci i młodzieży. Wbrew pozorom, nie chodzi tu tylko o „niegrzeczne” dziecko – to rozpoznawalna jednostka diagnostyczna wymagająca profesjonalnej pomocy.
Czym jest ODD i czym się charakteryzuje?
📍trwałym, wzorcowym zachowaniem sprzeciwu, buntu, złośliwości, prowokacji wobec autorytetów
📍nadmierną drażliwością i wybuchami złości
📍tendencją do obwiniania innych i nieprzyjmowania winy
📍zachowaniem utrzymującym się przez co najmniej 6 miesięcy, pojawiającym się w różnych środowiskach (np. dom, szkoła)
Objawy, które powinny niepokoić: ❗️
📍Ciągłe kłócenie się z dorosłymi
📍Odmawianie wykonywania poleceń
📍Łamanie zasad
📍Prowokacyjne zachowania wobec rówieśników
📍Drażliwość, wybuchy gniewu
📍Zemsta lub celowe denerwowanie innych
➡️ Objawy muszą wykraczać poza normy rozwojowe i znacząco wpływać na funkcjonowanie społeczne, edukacyjne lub rodzinne.
Przyczyny ODD – skąd się bierze?
ODD ma wieloczynnikowe podłoże:
🧬 Biologiczne – m.in. zaburzenia neuroprzekaźnictwa (dopamina, serotonina), trudności z regulacją emocji
🏠 Środowiskowe – niewłaściwe metody wychowawcze (np. przemoc, zaniedbanie, chaos), brak granic, nadmierna surowość lub pobłażliwość
🧠 Psychologiczne – deficyty w zakresie funkcji wykonawczych, impulsywność, niski próg frustracji
🤝 Społeczne – trudności w relacjach z rówieśnikami, odrzucenie, etykietowanie dziecka jako „złego”
Z czym często współwystępuje?
📍Zaburzenie to często towarzyszy lub poprzedza inne problemy:
📍ADHD (ok. 40–60% współchorobowość)
📍Zaburzenia nastroju (np. depresja dziecięca)
📍Zaburzenia lękowe
📍Zaburzenia zachowania (CD – Conduct Disorder)
Diagnoza ODD – jak wygląda?
✅ Wymaga oceny klinicznej – najlepiej przez psychologa lub psychiatrę dziecięcego
✅ Opiera się na kryteriach DSM-5 i obserwacji dziecka w różnych kontekstach
✅ Wskazana jest ocena funkcjonowania rodziny i kontekstu wychowawczego
Jak można pomóc? – Interwencje terapeutyczne.
Najlepsze efekty przynosi podejście wielopoziomowe:
👨👩👧 Terapia rodzinna / trening rodzicielski (PMT) – nauka konsekwentnego stawiania granic, komunikacji bez przemocy, wzmacniania pozytywnych zachowań
🧒 Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) – praca nad regulacją emocji, rozpoznawaniem impulsów, radzeniem sobie ze stresem
🏫 Współpraca ze szkołą – jasne zasady, przewidywalność, wsparcie nauczycieli
💊 Farmakoterapia? – stosowana tylko w przypadku współistniejących zaburzeń (np. ADHD), ODD samo w sobie nie wymaga leków.
Co może zrobić rodzic / nauczyciel?
📍Zwracać uwagę na wzorce pozytywnego zachowania
📍Unikać karania i krzyczenia – zamiast tego: konsekwencja, rutyna i spokój
📍Szukać wsparcia – nie czekać, aż dziecko „z tego wyrośnie”
📍Współpracować z terapeutą i szkołą
📍Przestać traktować zachowanie jako „złośliwość” – to sygnał o problemie
Rokowanie – czy da się z tego wyjść?❗️
Tak, ODD jest zaburzeniem, które można skutecznie leczyć, szczególnie jeśli zostanie wcześnie rozpoznane i wdrożona zostanie terapia. Bez interwencji może prowadzić do poważniejszych problemów emocjonalnych i społecznych w dorosłości.
Pamiętaj: dziecko z ODD to nie „złe” dziecko – to dziecko, które potrzebuje pomocy, granic i zrozumienia.
Zamiast pytać: „Co jest z nim nie tak?”, zapytaj: „Co się z nim dzieje?”
