13/09/2025
Załamania (ang. meltdown) u małych dzieci z ADHD lub w spektrum autyzmu wynikają z trudności z regulacją emocjonalną, chociaż przyczyny i konkretne czynniki wyzwalające różnią się
➡️ załamania przy ADHD są często spowodowane słabą kontrolą impulsów, frustracją i trudnościami w sytuacjach niestymulujących,
➡️ podczas gdy załamania autystyczne są często związane z przeciążeniem sensorycznym, wyzwaniami komunikacyjnymi i lękiem związanym z nieoczekiwanymi zmianami.
Przy czym wiele dzieci z ADHD ma także wrażliwości sensoryczne (związane ze spektrum autyzmu lub nie). Podłoże, które predysponuje do załamań najczęściej nie ustępuje z wiekiem a może jedynie zmienić formę na ukrytą lub odroczoną.
Aby poradzić sobie z załamaniem malucha, zachowaj spokój, odłóż na później logiczne rozumowanie i związane z nim zachowania (np. instrukcje), a plan stwórz, gdy dziecko jest spokojne. Ważne by znaleźć to, co pomaga mu wyregulować emocje - jak np. cicha przestrzeń / użycie słuchawek wygłuszających, przytulenie, odejście na ten czas w spokojne miejsce. Kiedy dziecko (nastolatek czy dorosły) jest już w fazie krytycznej intensywności emocji - najczęściej potrzeba zaczekać i uważnie być przy dziecku, i dbać o jego bezpieczeństwo.
Załamania u małych dzieci z ADHD ⬇️
Podłoże:
Słaba kontrola impulsów, trudności z tolerowaniem nudy, niezdolność do opóźniania satysfakcji i frustracja z powodu zadań wymagających samokontroli lub intensywnego skupienia.
Wyzwalacze:
Bycie proszonym o przerwanie przyjemnej aktywności lub rozpoczęcie awersyjnej, długie okresy bezczynności (jak przejażdżki samochodem lub czekanie) lub sytuacje, które nie są wystarczająco stymulujące.
Charakterystyka:
Intensywne, nieproporcjonalne i nadmierne reakcje emocjonalne, takie jak krzyki, wściekłość lub destrukcyjne zachowania, które może wydawać się, że pojawiają się "znikąd".
Załamania u małych dzieci w spektrum autyzmu ⬇️
Podłoże:
Problemy z przetwarzaniem sensorycznym (przeciążenie lub niedostateczna stymulacja), trudności z komunikacją i językiem oraz niepokój związany z nieoczekiwanymi zmianami w rutynie.
Wyzwalacze:
Nieoczekiwane zmiany, wymagania dotyczące interakcji społecznych, wyzwania komunikacyjne, które uniemożliwiają wyrażanie potrzeb lub ogólne poczucie przytłoczenia otoczeniem.
Charakterystyka:
Pełna utrata regulacji emocjonalnej skutkująca intensywnymi, niekontrolowanymi wybuchami emocjonalnymi, w tym płaczem, krzykiem, wycofaniem się lub powtarzającymi się zachowaniami w celu samouspokojenia.
Strategie radzenia sobie ✅
1. Zachowaj spokój:
Twoja frustracja może pogorszyć sytuację, więc utrzymanie spokojnej, neutralnej postawy jest kluczowe.
2. Zapewnij bezpieczną przestrzeń:
Stwórz ciche, przewidywalne środowisko, do którego Twoje dziecko może się wycofać, gdy jest przytłoczone.
3. Planuj, kiedy dziecko jest spokojne:
Omów i uzgodnij plan radzenia sobie z załamaniami, gdy twoje dziecko jest spokojne, ponieważ komunikacja podczas danego wydarzenia jest często niemożliwa i nieefektywna, wręcz eskaluje trudne emocje.
4. Usuń lub zmniejsz wyzwalacze (ang. triggers):
Jeśli to możliwe zminimalizuj bodźce sensoryczne poprzez zmniejszenie natężenia światła, zapachu, smaku, dotyku lub hałasu, lub odejdź z dzieckiem od przytłaczającej sytuacji.
5. Oferuj wsparcie, odsuń na bok myślenie logiczne:
Podczas załamania unikaj udzielania instrukcji, zadawania pytań lub prób rozumowania / dyskutowania ze swoim dzieckiem, ponieważ może to pogorszyć sytuację.
6. Poszukaj profesjonalnego wsparcia:
W przypadku uporczywych lub gwałtownych wybuchów skonsultuj się z lekarzem lub specjalistą w celu zbadania potencjalnych podstawowych problemów i skutecznej strategii radzenia sobie, co najważniejsze lepszego poznania swojego dziecka. Rodzicu zadbaj o swój rozwój, odpoczynek i przepracowanie swoich tematów na psychoterapii, gdyż to także może być ważny czynnik wpływający na Twoje dziecko i jego poczucie bezpieczeństwa, poziom napięcia i uczenie radzenia sobie.
Kluczowa jest koregulacja, poznanie stylu doświadczania i przeżywania swojego dziecka (może być potrzebne wsparcia profesjonalne by rozważyć różne opcje), dostosowanie swoich zachowań do stanu psychicznego/fizycznego dziecka (w fazie krytycznej pobudzenia emocjonalnego nie da się już zawrócić - potrzeba zaczekać zapewniając bezpieczeństwo fizyczne i emocjonalne, które nie eskaluje emocji dziecka). Dodatkowo podatność na rozregulowanie wzrasta, gdy dziecko czuje głód, jest zmęczone, sfrustrowane - to akurat dotyczy wszystkich dzieci, zarówno rozwijających się neuroatypowo, jak i neurotypowo.
Czym różnią się opisane zachowania dzieci rozwijających się neuroatypowo od tych, które rozwijają się neuroatypowo? 👀
Różnią się często powtarzającą się konkretną przyczyną, są częstsze i intensywniejsze, wymagają odpowiedniego wsparcia inaczej będą narastać a ludzie zaangażowani bardziej cierpieć (w krótkiej i długiej perspektywie czasowej). Zachowania te, a przynajmniej doświadczanie danych sytuacji przez dziecko, raczej nie zmieni się w czasie i dziecko z niego nie wyrośnie. Obserwowane złagodzenie lub ustąpienie zachowania dziecka może być pozorne i a ów żywioł zostanie zamkniętym wewnątrz dziecka/pozniej nastolatka, co generalnie przynosi więcej złego niż dobrego.
