08/12/2023
๐ ๐๐ง๐๐ข๐ฅ๐ ๐๐ก
๐๐ฎ๐๐ผ ๐ ๐๐ฐ๐ท๐ถ๐๐ผ ๐๐ต ๐ ๐ฎ ๐ง๐ฎ๐ต๐ฎ๐?
Metformin, waa dawo ka mid ah, dawooyinka xanuunka macaanka, ee afka la ga qaatto, inta badanna, loo isticmaallo daweynta nooca 2aad ee xanuunka macaanka, si loo xakameeyyo sonkorta dhiigga. Dawadani, marka macaan la soo hadal qaado, waa midda koowaad, ee maskaxda ku soo dhacda, wakhti aad u dheerna, loo isticmaalayey, daweynta macaanka.
Metformin, marka la ga tago, isticmaalkeeda baahsan, ee daweynta nooca 2aad ee macaanka; sidoo kale, mararka qaar, daweynta xaallado kale, sida polycystic o***y syndrome (PCOS), iyana waa loo isticmaallaa. Dawadani, guud ahaan, waa mid kharash yar, isticmaalkeedu fudud yahay, bukaanku na xammili karo.
๐ ๐ฒ๐ธ๐ฎ๐ฎ๐ป๐ถ๐ถ๐๐ฎ๐บ๐ธ๐ฎ ๐ฆ๐ต๐ฎ๐พ๐ฎ๐ฑ๐ฒ๐ฒ๐ฑ๐ฎ
Dhibaattooyinka caaffimaad, ee diabetes, prediabetes, sonkorta qarsoon, iska-caabbinta insulin ta (insulin resistance); mushkiladda u gu weynni, ma aha insulin soo-saaris la'aanta pancreas ka, balse waa jidhka oo iska-caabbin ka la hor-taga insulin ta.
Metformin, waxa ay hoos u dhigtaa sonkorta dhiigga, iyada oo yareysa soo-saarista guluukoosta ee beerka; unugyada jidhku, guluukoosta iyo insulin ta, qaab qumman oo sax ah, in ay u isticmaallaanna, way caawisaa. Sidoo kale na, waxa ay kordhisaa sensitivity ga insulin ta, iska-caabbinta insulin ta na (insulin resistance), hoos ayey u dhigtaa.
๐ซ๐ฎ๐ฎ๐น๐น๐ฎ๐ฑ๐ฎ๐ต๐ฎ ๐๐๐๐ถ๐ฐ๐บ๐ฎ๐ฎ๐น๐ธ๐ฎ ๐ ๐ฒ๐๐ณ๐ผ๐ฟ๐บ๐ถ๐ป
Isticmaalka dawadan metformin, waxa uu u baahsan yahay, sida isticmaalka xanuun baabi'iyayaasha oo kale. Saaxadda caaffimaadka na, xaalladadan hoose, ayaa loo isticmaallaa:
โข ๐ ๐ฎ๐ฐ๐ฎ๐ฎ๐ป๐ธ๐ฎ ๐ก๐ผ๐ผ๐ฐ๐ฎ ๐ฎ๐ฎ๐ฎ๐ฑ: Metformin, inta badan, daweynta nooca 2aad ee macaanka, waa dawada koowaad, ee la door-bido. Macaanku, waa xaallad, awoodda jidhka ee xakamaynta sonkorta dhiigga, uu khalkhal ku dhaco. Metformin, waxa ay hoos u riddaa sonkorta dhiigga, yareysaa soo-saarista guluukoosta ee beerka, sidoo kale na, waxa ay sababtaa, unugyada jidhku, guluukoosta, qaab qumman oo sax ah, in ay u isticmaallaan; sidaas na, sonkorta dhiiggu, ay ku kontoroollanto. Deraassado la ga sameeyyey isticmaalka metformin; in ay kordhiso, saammaynta dawooyinka loo isticmaallo daweynta kansarka midhicirka weyn (colon), yareyso na khattarta dib u soo laabashada ee kansarkan, ayaa la gu sheegay. Sidoo kale, waxa jira, deraassado kale, oo iyagu na sheegaya, in ay hoos u dhigto khattarta asaassaqqa (dementia), ee bukaannada u isticmaalla macaanka.
โข ๐๐๐ธ๐ฎ-๐ฐ๐ฎ๐ฎ๐ฏ๐ฏ๐ถ๐ป๐๐ฎ ๐๐ป๐๐๐น๐ถ๐ป ๐๐ฎ (๐๐ป๐๐๐น๐ถ๐ป ๐ฅ๐ฒ๐๐ถ๐๐๐ฎ๐ป๐ฐ๐ฒ): Iska-caabbinta insulin tu, waa caqqabad weyn, oo hor-taaggan shaqsiyaadka raba, in ay miisaan is ka dhimaan. Sidaa awgeed, dadka ay ku adkaattay culays ridistu, iska-caabbinta insulin ta, waxa u wehelliya jirrooyin badan oo kale, oo dhiig-karku u gu horreeyo, kaas oo saarid la'aanta iyo dib-u-ceshashada biyaha iyo milixda dheeraadka ah ee jidhka, ka dhashay. Xaaladdan iska-caabbinta insulin ta, metformin, waxa ay kordhisaa sensitivity ga insulin ta, sidaas baynna saarista biyaha iyo milixda ee jidhka, u caawisaa. U gu dambeynna, xakamaynta sonkorta dhiigga iyo hoos-u-dhaca qayb ahaan cadaaddiska dhiigga, ayey nettiijadu noqottaa.
โข ๐ฆ๐ผ๐ป๐ธ๐ผ๐ฟ๐๐ฎ ๐ค๐ฎ๐ฟ๐๐ผ๐ผ๐ป (๐ฃ๐ฟ๐ฒ๐ฑ๐ถ๐ฎ๐ฏ๐ฒ๐๐ฒ๐): Deraassado badan oo la sameeyyey, isticmaalka metformin, ee bukaannada ku jira xaaladda sonkorta qarsoon (prediabetes), muddada ay is ku gu beddelayso xanuunka macaanka, in ay dheerayso, ayaa la gu shaaciyey. Yacni, macnaha xaddi insulin ah, oo is ku mid ah, ayaa qabanaya shaqo ka badan, ta marka aan metformin la isticmaallin; tani na, waxa ay keennaysaa, pancreas ku in aannu aad u daallin, wakhtiga uu cudurka macaanku ku samaysmi lahaanna, uu dheeraaddo.
โข ๐ ๐ฎ๐ฐ๐ฎ๐ฎ๐ป๐ธ๐ฎ ๐จ๐๐ฟ๐ธ๐ฎ (๐๐ฒ๐๐๐ฎ๐๐ถ๐ผ๐ป๐ฎ๐น ๐๐ถ๐ฎ๐ฏ๐ฒ๐๐ฒ๐): Dumarka qaar, xilliga uurka, waxa la gu arkaa, nooc macaanka ka mid ah, oo macaanka uurka, la dhaho. Metformin, xakamaynta macaanka, ee wakhtiga uurka na, waa loo isticmaallaa.
โข ๐ฃ๐ผ๐น๐๐ฐ๐๐๐๐ถ๐ฐ ๐ข๐๐ฎ๐ฟ๐ ๐ฆ๐๐ป๐ฑ๐ฟ๐ผ๐บ๐ฒ (๐ฃ๐๐ข๐ฆ): PCOS, waa xaallad la gu arko dumarka, taas oo ka dhalatta, dheelli-tirnaan la'aan dhanka hormoonnada jidhka ah. Metformin, waa dookh kale, oo loo isticmaalli karo, daweynta xaaladdan. Xaaladdani, waxa ay la xidhiidhaa, dhibaattooyin ka dhasha, iska-caabbinta insulin ta iyo sonkorta dhiigga oo sarreysa. Metformin na, waxa ay dib u saxdaa, dheelli-tirnaan la'aanta hormoonnada, iyada oo yareysa iska-caabbinta insulin ta, sidoo kale na, astaamaha iyo calaamadaha xanuunkanna, wax bay ka tartaa.
โข ๐๐ฎ-๐ต๐ผ๐ฟ๐๐ฎ๐ด๐ด๐ฎ ๐ฆ๐ฎ๐ฎ๐บ๐บ๐ฎ๐๐ป๐๐ฎ ๐ง๐ฎ๐ฏ๐ฎ๐ป ๐๐ฒ ๐๐ฎ๐๐ผ๐ผ๐๐ถ๐ป๐ธ๐ฎ ๐๐ป๐๐ถ๐ฝ๐๐๐ฐ๐ต๐ผ๐๐ถ๐ฐ๐ ๐๐ฎ: Dawooyinka qaar, sida antipsychotics ka, waxa ay leeyihiin, saammayn taban, oo cayyil iyo culayska oo kordhaa, ay ka mid tahay. Isticmaalka metformin, waxa uu ka-hor-tag u noqon karaa, oo uu yareyn karaa saammaynta taban ee miisaan korodhka, ee ay dawooyinkani sababaan, culayska na wuu xakameeyaa.
๐ค๐ฎ๐ฎ๐ฏ ๐๐๐๐ถ๐ฐ๐บ๐ฎ๐ฎ๐น๐ธ๐ฒ๐ฒ๐ฑ๐ฎ
Metformin, walloow sannado badan, daweynta macaanka loo isticmaallayey, haddana, ma aha dawo mucjiso ah, waxa na habboon, dhakhtar in uu qoro, marwalba na uu kontoroollo. Doses ka maallinlaha ahi, waa uu is beddeli karaa, waxa uu na ku xidhan yahay qofka, 500 illaa 1000 mg inta u dhaxeysa, ayaa na la gu qiyaassaa.
Qodob kale, oo muhiim ah, aynna habboon tahay, in aan la hilmaammin, ayaa waxa uu isna yahay; metformin, kelligeed ma aha waddadda keliya, ee daweynta macaanka. Is-beddel qaab nololeed iyo dhaayatka, ayaa iyagu na, ahmiyad aad u weyn ku leh, daweynta iyo maarraynta xanuunkan. Sidaa darteed, metformin, ka hor inta aan la isticmaallin, qaab nololeedka iyo dhaayatka, in la saxo, oo dib loo qiimmeeyaa, waa la-ma-huraan. Qof walba, oo la gu sheeggo xanuunka macaanka; u gu horreyn, kaarboonhidraatka waa in uu yareeyyaa, jimicsiga kordhiyaa, culayska xakameeyyaa, istereeska na maarreeyaa. Dawo kelligeed mucjiso ah ma jirto, metformin na, talooyinka dhakhtarka iyo is-beddel qaab nololeed, iyada oo la dhinac wado, waa in la isticmaallaa.
๐๐ฎ๐๐ฒ๐๐ป๐๐ฎ ๐ ๐ฎ๐ฐ๐ฎ๐ฎ๐ป๐ธ๐ฎ ๐ก๐ผ๐ผ๐ฐ๐ฎ ๐ญ๐ฎ๐ฎ๐ฑ ๐ ๐ฒ๐๐ณ๐ผ๐ฟ๐บ๐ถ๐ป ๐ ๐ฒ๐ฒ๐น ๐ ๐ฎ ๐๐ฎ ๐ฆ๐ผ๐ผ ๐๐ฎ๐๐ต๐ฎ๐ฎ?
Nooca 1aad ee macaanka, dhibtu, pancreas ka iyo maqnaanshaha insulin ta, ayey ka dhalattaa. Metformin, saammaynta soo-saarista insulin ta oo toos ah, ma leh; sidaa darteed, daweynta nooca 1aad ee macaanka, loo ma isticmaallo. Daweynta noocan 1aad, waxa toos loo isticmaallaa insulin keliya.
๐ฆ๐ฎ๐ฎ๐บ๐บ๐ฎ๐๐ป๐ฎ๐ต๐ฎ ๐ง๐ฎ๐ฏ๐ฎ๐ป ๐๐ฒ ๐ ๐ฒ๐๐ณ๐ผ๐ฟ๐บ๐ถ๐ป
Metformin, sida dawooyinka kale, waxa ay leedahay saammayno taban. Waxa ay beddeli kartaa, dheelli-tirnaanta pH ka jidhka. Xaallad halis badan, oo lactic acidosis la dhaho, ayey na sababi kartaa.
Saammaynaheeda kale ee taban, waxa ka mid ah:
โข Madax xanuun
โข Calool xanuun
โข Yalaallugo (lalabo)
โข Shuban
โข Matag
โข Amatteed yari/la'aan
โข Daal iyo tabcaannimo
โข Dhadhanka oo is beddela
Sababahan sare awgood, waxa la-ga-ma-maarmaan ah, metformin isticmaalkeeda, dhakhtar in uu go'aammiyo. Waxa iyana xusuus mudan, oo habboon in la ga taxaddaro; metformin, ma aha dawo miisaan ridis loo isticmaallo
R-Abdifatah A Dool