18/04/2023
ความปวดกล้ามเนื้อเรื้อรังกับเรื่องพังผืดเป็นอะไรที่มีความเกี่ยวข้องกันมากๆๆ ปวดอะไรเรื้อรังอย่าคิดว่าเป็นเรื่องปกติ หาสาเหตุด้วยนะจ้า✌🏻
Episode 171 แผ่นพังผืดกับการเคลื่อนไหว
หยุดสงกรานต์ที่ผ่านมา ปลีกตัวไปอยู่เงียบ ๆ ที่อำเภอธาตุพนม
อยู่กับลมหายใจ ทั้งกลางวันและกลางคืน อยู่กับความคิดสะสมมากมายเกรอะกรังในสมอง
จนกลับมาวันนี้เหมือนได้แบตเตอรี่ใหม่มา ก็เลยแวะมาเขียนอะไรสนุก ๆ ให้นะคะ ไม่ได้เจอกันนานเลย คิดถึงมาก วันนี้เราจะมาคุยกันเรื่องแผ่นพังผืด
ปัจจุบันนี้ในวงการสุขภาพต้องยอมรับว่า น้อยคนนักไม่รู้จักแผ่นพังผืดหรือ Fascia เขาเป็นโครงสร้างที่เปรียบเสมือนแผ่นหุ้มกล้ามเนื้อทั้งร่างกาย การเชื่อมต่อของกล้ามเนื้อและพังผืดจึงมีคำเฉพาะเรียกว่า myofascial unit หากมีอาการปวดจึงเรียก myofascial pain นั่นเอง
แผ่นพังผืดได้ซ่อนความลับทางธรรมชาติไว้มากมาย เขาไม่เพียงแต่จะเป็นโครงสร้างค้ำจุนให้กล้ามเนื้อเท่านั้น แต่เขายังเป็นโครงสร้างที่ช่วยให้กล้ามเนื้อทุกมัดในร่างกายพูดคุยกันได้ว่า จะต้องออกแรงเท่าใดเพื่อให้เกิดการเคลื่อนไหวที่เหมาะสม
การเคลื่อนไหวของมนุษย์เกิดจากการประสานงานหลายระบบ แต่ในระบบกล้ามเนื้อและกระดูก ไม่ว่าจะเป็นกล้ามเนื้อ เอ็นกล้ามเนื้อ เอ็นยึดกระดูก หรือข้อต่อ เขาต้องสื่อสารกับแผ่นพังผืด เปรียบได้ว่า เมื่อร่างกายมีการเคลื่อนไหวย่อมต้องเกิดการเคลื่อนไหวของแผ่นพังผืดเสมอ หากแผ่นพังผืดเกิดการจำกัดหรือมีอาการปวดย่อมรบกวนการเคลื่อนไหวได้เช่นกัน และนี่อาจเป็นอีกเหตุผลหนึ่งในการพัฒนาเทคนิคการคลายกล้ามเนื้อและพังผืด (myofascial release) ขึ้นมาในการรักษาผู้ป่วยในระบบกล้ามเนื้อและกระดูก
จากการศึกษาของ Bonica ในปี ค.ศ. 1990 ได้สร้างความตื่นตะลึงในวงการวิชาการไม่น้อย นั่นคือ เขาชี้ให้เห็นว่าภายในแผ่นพังผืดของเรามีตัวรับรู้การเคลื่อนไหวหรือ proprioceptor แทรกอยู่ภายในเต็มไปหมด ดังนั้น แผ่นพังผืดจึงเป็นส่วนสำคัญส่วนหนึ่งของการควบคุมการทรงท่า (postural control) เพราะสัญญาณประสาทจากแผ่นพังผืดต้องผ่านไขสันหลังขึ้นไปประมวลในสมอง งานวิจัยดังกล่าวยังได้รับการสนับสนุนจาก Staubesand ในปี ค.ศ.1996 มากขึ้นอีกว่า ในแผ่นพังผืดยังมีตัวรับความเจ็บปวด (nociceptor) อยู่มากมายเช่นกัน หรือนี่จะเป็นสิ่งที่ปรมาจารย์หลายท่านที่คิดค้นวิธีการรักษาผู้ป่วยกลุ่มอาการปวดกล้ามเนื้อและพังผืด (myofascial pain syndrome)
สิ่งที่น่าสนใจมาก ๆ คือ เวลาคนเรามีอาการปวดกล้ามเนื้อหรือกล้ามเนื้อเกร็ง ทำไมจึงกระตุ้นอาการปวดแผ่นพังผืดด้วย นั่นเป็นเพราะว่าเมื่อกล้ามเนื้อเกร็งแผ่นพังผืดจะรับรู้และหดรัดกล้ามเนื้อแน่น ความแน่นนี้ทำให้การไหลเวียนเลือดลดน้อยลง ร่วมกับออกซิเจนผ่านเข้าไปในกล้ามเนื้อและพังผืดได้ยาก จึงกระตุ้นตัวรับความเจ็บปวดทั้งที่อยู่ในกล้ามเนื้อและแผ่นพังผืดในเวลาเดียวกัน
แผ่นพังผืดมีองค์ประกอบหลักเป็นเส้นใยคอลลาเจน เขาจึงมีทั้งความแข็งแรงและความเหนียว นอกจากเขาจะหุ้มรอบกล้ามเนื้อแล้ว ยังมีอีกหลายส่วนที่หุ้มอวัยวะภายในร่างกายที่สำคัญมากมาย และสื่อสารกับกล้ามเนื้อขณะที่มีการเคลื่อนไหวด้วย ยกตัวอย่างให้เห็นชัดเจน
เมื่อราว 50 ปีก่อน Dr. Leon Page เคยกล่าวไว้ราวปี ค.ศ.1952 ว่า แผ่นพังผืดบริเวณคอ (cervical fascia) เกาะจากฐานของกะโหลกศีรษะลงไปยังช่องอกและมีหลายส่วนพันรอบหลอดอาหาร หลอดลม เส้นเลือดขนาดใหญ่ แต่สิ่งที่มหัศจรรย์กว่านั้นคือ แผ่นพังผืดที่กล่าวมามีการเชื่อมต่อให้กะบังลมและศีรษะรับรู้แรงกระทำจากการเคลื่อนไหวร่วมกันด้วย คงไม่แปลกว่าทำไมเวลาเราเดิน วิ่งหรือทำกิจกรรมใด ๆ และเรามีการหายใจ กะบังลมไม่สะบัดตีอวัยวะในช่องอกหรือช่องท้องจนได้รับบาดเจ็บ
ดังนั้นศาสตร์การเคลื่อนไหวบำบัดหรือ Movement therapy เช่น animal flow, พิลาทิส โยคะ หรือการออกกำลังกายชนิดอื่นๆ Fascia มีบทบาทในการรับและส่งแรงกระทำผ่านกล้ามเนื้อและโครงสร้างอื่น ๆ ร่วมด้วยเสมอ หรือมองในมุมของ manual therapy หากมีแรงกระทำใดส่งลงบนกล้ามเนื้อ แผ่นพังผืดย่อมต้องได้รับแรงกระทำเช่นกัน
การออกแบบร่างกายจากธรรมชาติเขามีเหตุผลของเขา เราอาจต้องใช้เวลาทำความรู้จักและเข้าใจธรรมชาติเหล่านั้นสักนิด ความเข้าใจธรรมชาติจึงนำไปสู่การรักษา
การรักษาที่ดีที่สุดคือ การรักษาธรรมชาติดั้งเดิมของเขาให้เป็นปกติ
แล้วต่อไปจะเล่าให้ฟังถึงการเชื่อมต่อของกล้ามเนื้อและพังผืดในแนวอนุกรมจนเกิดเป็น เมอริเดียนให้อ่านนะคะ
ด้วยความรักยิ่ง
วีเรศวร
17 เมษายน 2566
บรรณานุกรม
Chaitow L and DeLany J. Clinical application of neuromuscular techniques. Churchill livingstone, London, 2008.
