03/04/2025
การอพยพผู้ใช้วีลแชร์จากอาคารสูง / Evacuating Wheelchair Users from High-Rise Buildings
1. แนวทางการอพยพผู้ใช้วีลแชร์อย่างปลอดภัย / Safe Evacuation Guidelines
•วางแผนล่วงหน้าและฝึกซ้อม (Plan & Practice): จัดทำแผนอพยพฉุกเฉินเฉพาะบุคคลสำหรับผู้ใช้วีลแชร์แต่ละคน กำหนดผู้ช่วยเหลือ (buddy system) และฝึกซ้อมการอพยพเป็นประจำ เพื่อให้ทุกคนทราบหน้าที่และวิธีช่วยเหลือเมื่อเกิดเหตุฉุกเฉิน  
Prepare personal emergency evacuation plans (PEEPs) for each wheelchair user. Designate assistants in advance and practice evacuation drills regularly so that everyone knows their role and how to help in an emergency 
•ใช้บันไดหรือพื้นที่ปลอดภัย (Use Stairs or Refuge Areas): อพยพออกทางบันไดที่ใกล้ที่สุดเสมอ โดยให้ผู้ช่วยเหลือช่วยพาผู้ใช้วีลแชร์ลงบันไดอย่างระมัดระวังด้วยอุปกรณ์ที่เหมาะสม หากผู้ใช้วีลแชร์ไม่สามารถลงบันไดได้ ให้เคลื่อนย้ายไปยัง พื้นที่ปลอดภัย/จุดรอความช่วยเหลือ (Area of Refuge) ซึ่งเป็นชานพักบันไดหรือห้องนิรภัยที่ทนไฟ เพื่อรอการช่วยเหลือจากเจ้าหน้าที่ 
Always move toward the nearest stairwell for evacuation. Caregivers or colleagues should assist wheelchair users down the stairs using proper equipment or techniques. If descending the stairs is not possible, move the person to an Area of Refuge (a fire-protected landing or safe waiting area in the stairwell) to await rescue by emergency personnel
• ห้ามใช้ลิฟต์ทั่วไป (Do Not Use Standard Elevators): ในสถานการณ์ไฟไหม้หรือเหตุฉุกเฉิน ห้ามใช้ลิฟต์ปกติในการอพยพ เนื่องจากอาจเกิดไฟฟ้าขัดข้องหรือติดค้างได้ ควรใช้ลิฟต์ฉุกเฉินเฉพาะทาง (ถ้ามีในอาคาร) ที่ออกแบบสำหรับการอพยพและควบคุมโดยเจ้าหน้าที่ดับเพลิงเท่านั้น 
Do not use ordinary elevators to evacuate during a fire or emergency, as they may lose power or malfunction. Only use dedicated evacuation elevators if the building is equipped with them, and then only under the direction of fire safety officials
• คำนึงถึงความต้องการพิเศษ (Account for Special Needs): ระหว่างการวางแผนอพยพ ให้พิจารณาความต้องการพิเศษของผู้ใช้วีลแชร์แต่ละคน เช่น หากบุคคลนั้นต้องใช้เครื่องช่วยหายใจหรืออุปกรณ์การแพทย์อื่นๆ หรือมีสัตว์ช่วยเหลือ ต้องเตรียมวิธีขนย้ายอุปกรณ์เหล่านั้นอย่างปลอดภัย รวมถึงวางแผนล่วงหน้าว่าหากไม่สามารถยกวีลแชร์ลงมาด้วยได้ เมื่อออกสู่อาคารชั้นล่างจะมีวีลแชร์สำรองหรือวิธีการเดินทางที่เหมาะสมรองรับอย่างไร 
Plan for any special requirements the individual might have. For example, if the person uses a ventilator or other medical devices, or has a service animal, prepare safe methods to evacuate those items as well. Also plan for mobility after evacuation – if the primary wheelchair cannot be carried downstairs, ensure there is a contingency (such as a spare wheelchair or other mobility aid) available at ground level.
• แจ้งตำแหน่งและขอความช่วยเหลือ (Communication): หากต้องพักอยู่ในพื้นที่ปลอดภัยระหว่างรอการช่วยเหลือ ให้ผู้ใช้วีลแชร์หรือตัวผู้ช่วยเหลือ ติดต่อสื่อสารกับเจ้าหน้าที่กู้ภัย ทันที – ผ่านอุปกรณ์สื่อสารสองทางที่ติดตั้งไว้ในพื้นที่ปลอดภัยหรือใช้โทรศัพท์มือถือแจ้งตำแหน่งชั้นและจุดที่รออยู่ เพื่อให้เจ้าหน้าที่เข้าช่วยเหลือได้อย่างรวดเร็ว  
If sheltering in an Area of Refuge while awaiting assistance, make sure to communicate your location to rescue personnel. Use the two-way emergency communication system provided at the refuge area or a phone to inform first responders which floor and refuge point you are at, so they can reach you quickly  .
2. มาตรฐานและแนวทางสากล / International Standards & Guidelines
• กฎหมาย ADA (สหรัฐอเมริกา): Americans with Disabilities Act (ADA) กำหนดให้สถานที่สาธารณะต้องมี “เส้นทางหนีภัยที่ผู้พิการเข้าถึงได้” (accessible means of egress) จากทุกชั้นของอาคาร เช่น มีพื้นที่ปลอดภัยในชั้นสูงหรือมีลิฟต์สำรองกรณีฉุกเฉิน เพื่อให้ผู้ใช้วีลแชร์สามารถหนีออกจากอาคารได้อย่างปลอดภัยเทียบเท่าคนทั่วไป  . นอกจากนี้ ADA และกฎหมายที่เกี่ยวข้องยังกำหนดให้มีระบบเตือนภัยที่ได้ยินและเห็นได้ (สัญญาณเสียงและไฟกระพริบ) และป้ายทางออกฉุกเฉินที่มีสัญลักษณ์รถเข็นเพื่อชี้ทางหนีไฟสำหรับผู้พิการ
Americans with Disabilities Act (ADA) regulations require public buildings to provide an accessible means of egress from each floor for people with disabilities. This can include protected refuge areas on upper floors or backup-powered evacuation elevators, so that wheelchair users have a safe way out equivalent to others  . The ADA and related standards also mandate accessible alarm systems (with both audible and visual alerts) and emergency exit signage with the wheelchair symbol to mark evacuation routes for disabled persons.
• NFPA 101 (Life Safety Code): NFPA 101 ซึ่งเป็นรหัสความปลอดภัยด้านอัคคีภัยที่ใช้ในหลายประเทศ กำหนดมาตรฐานการหนีไฟในอาคารที่ครอบคลุมถึงการอพยพผู้พิการด้วย เช่น กำหนดให้มี พื้นที่สำหรับการช่วยเหลือผู้พิการ (Areas of Refuge) ในอาคารที่ไม่มีทางออกชั้นล่างที่เข้าถึงได้ กำหนดความกว้างของบันไดหนีไฟที่เพียงพอสำหรับการขนย้ายเก้าอี้รถเข็น และสนับสนุนการใช้ลิฟต์อพยพฉุกเฉินในอาคารสูงบางประเภท  . NFPA 101 ยังอ้างอิงมาตรฐานอุปกรณ์ฉุกเฉินต่างๆ เช่น ANSI/RESNA ED-1 สำหรับเก้าอี้และอุปกรณ์ขึ้นลงบันไดกรณีฉุกเฉิน เพื่อให้มั่นใจว่าอุปกรณ์เหล่านี้มีประสิทธิภาพและปลอดภัยในการใช้งาน
NFPA 101 (Life Safety Code) – a widely adopted fire safety code – includes provisions for evacuating people with disabilities. For instance, it requires areas of refuge or rescue assistance on floors above ground in buildings where direct accessible exits are not available, and specifies that stairwells be wide enough to accommodate evacuation of wheelchair users. It also permits the use of evacuation elevators in certain high-rises, under strict safeguards  . NFPA 101 references standards like ANSI/RESNA ED-1 for emergency stair travel devices (evacuation chairs, etc.) to ensure such equipment meets safety and performance criteria.
• มาตรฐานสากลอื่นๆ (ISO, UN, WHO): ในระดับสากล มีมาตรฐานอย่างเช่น ISO 21542 (มาตรฐานการออกแบบเพื่อการเข้าถึงในอาคาร) ที่ครอบคลุมเรื่องเส้นทางหนีไฟสำหรับผู้ใช้รถเข็น รวมถึงการติดตั้งสัญลักษณ์ทางออกฉุกเฉินแบบสากล (รูปคนวิ่งและรถเข็น) เพื่อระบุเส้นทางอพยพที่เข้าถึงได้สำหรับทุกคน . องค์การสหประชาชาติได้เน้นย้ำเรื่องนี้ในกรอบ Sendai Framework for Disaster Risk Reduction 2015-2030 ซึ่งเรียกร้องให้ทุกประเทศวางแผนรับมือภัยพิบัติที่ครอบคลุมผู้พิการ ตั้งแต่ระบบเตือนภัยไปจนถึงการอพยพที่เข้าถึงได้สำหรับทุกคน . นอกจากนี้ องค์การอนามัยโลก (WHO) ก็ได้ออกคู่มือแนวทางเพื่อส่งเสริมการจัดการภาวะฉุกเฉินที่คำนึงถึงคนพิการ เช่น Guidance Note on Disability and Emergency Risk Management for Health ที่เน้นให้หน่วยงานต่างๆ รวมประเด็นผู้พิการไว้ในแผนภาวะฉุกเฉินและมีรายการตรวจสอบเพื่อประเมินความพร้อม 
International standards and initiatives also guide inclusive evacuation. ISO 21542, for example, addresses accessible building design and requires features like the international accessible exit sign (with the running man and wheelchair symbols) to mark wheelchair-accessible escape routes . The United Nations emphasizes disability-inclusive disaster planning in the Sendai Framework for Disaster Risk Reduction 2015–2030, which calls on countries to ensure no one is left behind, from early warning systems to accessible evacuation procedures . Similarly, the World Health Organization (WHO) has issued guidance (e.g. Guidance Note on Disability and Emergency Risk Management for Health) urging authorities to integrate disability considerations into emergency plans, and providing checklists to evaluate readiness .
3. อุปกรณ์และสัญลักษณ์ช่วยอพยพ / Evacuation Aids & Signage
ตัวอย่างเก้าอี้อพยพฉุกเฉินสำหรับช่วยเหลือผู้ใช้วีลแชร์ลงบันได (Example: an evacuation chair allows a wheelchair user to be carried down stairs safely) .
• เก้าอี้อพยพและอุปกรณ์ลงบันได (Evacuation Chairs & Stair Descent Devices): อุปกรณ์เหล่านี้ถูกออกแบบมาเพื่อช่วยนำผู้ที่เคลื่อนที่เองไม่ได้ลงบันไดอย่างปลอดภัยในสถานการณ์ฉุกเฉิน เก้าอี้อพยพฉุกเฉิน มักมีล้อและรางเลื่อนพิเศษที่สามารถไถลตามขอบขั้นบันไดอย่างนุ่มนวล ผู้ใช้วีลแชร์ต้องย้ายมาตัวเก้าอี้นี้และมีผู้ช่วยหนึ่งคน (หรือมากกว่า) เป็นผู้ควบคุมเก้าอี้ลงบันได . เก้าอี้บางรุ่นสามารถใช้งานได้โดยผู้ช่วยเพียงคนเดียวและมีระบบเบรกควบคุมความเร็ว บางรุ่นเป็นแบบไฟฟ้าที่สามารถเลื่อนขึ้น-ลงบันไดได้เอง เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพในการอพยพ
 
These devices are designed to help evacuate individuals who cannot use stairs independently. Emergency evacuation chairs typically have special wheels or caterpillar tracks that allow a person to be glided down staircases smoothly. A wheelchair user transfers into the evacuation chair, and an assistant (one or more people) guides it down the stairs . Some chair models require only a single operator and include brakes to control descent speed, while others may need two operators for stability. There are even powered stair-climbing chairs that can move up or down stairs under power, further aiding efficient evacuation 
• แคร่หรือเสื่อเลื่อนฉุกเฉิน (Rescue Evacuation Sleds): แคร่เลื่อนฉุกเฉิน เป็นอุปกรณ์อีกประเภทสำหรับเคลื่อนย้ายผู้พิการหรือผู้ป่วยลงบันไดหรือผ่านทางแคบที่เก้าอี้ใช้ไม่ได้ ลักษณะคล้ายแผ่นรองหรือเปลนิ่มที่มีสายรัด สามารถนำผู้ที่นั่งบนแคร่นี้ “เลื่อน” ลงมาตามบันไดหรือพื้นเอียงได้อย่างรวดเร็ว โดยใช้แรงคนลากหรือลดลง ผู้ช่วยมักต้องทำงานร่วมกันอย่างน้อยสองคนในการควบคุมแคร่เลื่อนเพื่อให้ผู้ถูกอพยพลงมาอย่างนุ่มนวลและปลอดภัย . ข้อดีคือแคร่เลื่อนพับเก็บง่าย น้ำหนักเบา และสามารถใช้ในสถานที่ที่พื้นที่จำกัดที่เก้าอี้อพยพอาจกางออกไม่สะดวก
A rescue sled (evacuation sled) is another device used to evacuate people with mobility impairments down stairs or through tight spaces where a chair might not be practical. It is essentially a flexible pad or stretcher with straps, allowing the person to be secured and slid down stairways or slopes, guided by rescuers. Typically, at least two assistants are needed to control the descent of a sled, to ensure the individual is lowered smoothly and safely . The advantage of evacuation sleds is that they are lightweight, can be quickly deployed or stored, and work in confined areas where a rigid evacuation chair might be difficult to maneuver.
• ป้ายและระบบสัญลักษณ์ทางออกฉุกเฉิน (Accessible Evacuation Signage): ป้ายทางออกฉุกเฉินที่มีสัญลักษณ์รถเข็น เป็นส่วนสำคัญของการอพยพในอาคารสูง สัญลักษณ์สากลที่รวมรูป “คนวิ่ง” และ “รถเข็น” แสดงถึงทางออกหรือเส้นทางหนีไฟที่สามารถเข้าถึงได้สำหรับผู้ใช้วีลแชร์และผู้พิการอื่นๆ . ป้ายเหล่านี้มักติดตั้งบริเวณประตูหนีไฟ บันได หรือทางไปยังลิฟต์อพยพ/พื้นที่ปลอดภัย พร้อมด้วยลูกศรชี้ทิศทางที่ชัดเจน นอกจากนี้ยังมี ป้ายพื้นที่ปลอดภัย (Area of Refuge sign) ที่แสดงตำแหน่งจุดรอความช่วยเหลือสำหรับผู้พิการโดยเฉพาะ (มักเป็นสัญลักษณ์รูปโทรศัพท์หรือเครื่องหมาย “🅿” ร่วมกับสัญลักษณ์รถเข็น) เพื่อให้ทั้งผู้ใช้งานและเจ้าหน้าที่ทราบตำแหน่งพื้นที่ดังกล่าว. การจัดให้มีป้ายและสัญลักษณ์ที่ชัดเจนและเป็นมาตรฐานเหล่านี้เป็นไปตามข้อกำหนดของกฎหมายและมาตรฐานสากล (เช่น ISO 21542 และ ADAAG) ซึ่งช่วยให้การอพยพเป็นระบบและทุกคนรับรู้เส้นทางหนีภัยของตนเองได้อย่างรวดเร็ว 
Accessible emergency exit signs (featuring the wheelchair symbol) are crucial in high-rise evacuations. The international “Accessible Exit” pictogram – often showing a running man accompanied by the wheelchair graphic – indicates an exit route that is safe for wheelchair users and others with disabilities . These signs are posted at stairwell doors, along escape routes, or pointing toward evacuation elevators and refuge areas, often with arrows to guide direction. There are also specific “Area of Refuge” signs marking the designated safe waiting areas for persons with disabilities (commonly including the wheelchair icon and sometimes an emergency phone symbol), so that both occupants and first responders can locate these areas quickly. Providing clear, standardized signage is required by accessibility codes and standards (such as ISO 21542 and ADA guidelines) and ensures that everyone – including those with disabilities – can identify their evacuation routes quickly and confidently during an emergency.
