27/09/2025
พื้นฐานที่สำคัญสุดในการฝึกโยคะ
ภาพ: ความคิดเห็นและข้อแนะนำจากนักเรียนที่เข้าร่วมworkshopที่ผ่านมา ในหัวข้อ adjustment, alignment, technique and การเคลื่อนไหวกับลมหายใจที่ถูกต้อง ได้เขียนขออนุญาตครูสาวและนักเรียนในการนำเอารีวิวนี้มาลงเพราะถือว่าเป็นเคารพสิทธิของนักเรียนด้วย ก็ขอขอบคุณที่อนุญาตให้ผมสามารถนำมาลงให้ท่านอื่นๆได้อ่านด้วย และขอขอบคุณสำหรับทุกๆความคิดเห็น ซึ่งสำคัญมากครับที่ผมจะได้นำไปพัฒนาการถ่ายทอดของตัวเองในอนาคต บางหัวข้อในครั้งนี้จริงแท้แล้วเราก็ได้จากคำแนะนำจากนักเรียนในรอบแรก คำชมคือแรงบันดาลใจ ส่วนคำแนะนำ ติเตียนคือการพัฒนาตัวเราเอง ส่วนตัวก็ปลื้มใจกับความคิดเห็นของนักเรียนเพราะสุดท้ายแล้วการเป็นครูโยคะเราคงไม่มีอะไรเท่ากับการที่นักเรียนได้ประโยชน์สูงสุดจากการถ่ายทอดของเรา
หลายๆท่านอาจคิดว่าพื้นฐานสำคัญในการเริ่มฝึกโยคะหรือกำลังฝึกอยู่คือร่างกายต้องพร้อม หลายท่านเลยลืมพื้นฐานแรกที่สำคัญสุดคือเรื่องของจิตใจ น้อยคนนักที่จะฝึกโยคะเพื่อนำไปพัฒนาตัวเราเอง
ทำไมจิตสำคัญและเป็นพื้นฐานในการฝึกโยคะ? ถ้าใครศึกษาทางด้านปรัชญาจะเห็นชัดและเข้าใจ ปรัชญาของฝั่งอินเดียถือว่ามีอิทธิพลมากในเอเชียเรา ระบบปรัชญาทางฝั่งอินเดียสำคัญมีอยู่หกสาขาหรือ The six systems of Hindu philosophy เรียกง่ายๆว่าปรัชญาคู่คือมีอยู่สามคู่ โยคะอยู่คู่แรกซึ่งคู่กับสางขยะ บทความนี้ขอพูดเฉพาะคู่แรกนี้พอนะครับ จริงๆแล้วผมก็ศึกษาคู่ที่สองด้วยเพราะชอบส่วนตัว
สางขยะปรัชญาปฏิเสธการมีอยู่ของพระเป็นเจ้า ส่วนโยคะอิงทฤษฎีของสางขยะแต่เป็นระบบยอมรับพระเป็นเจ้า เน้นการปฏิบัติในการฝึกจิตครับ สางขยะและโยคะนี้มีมาก่อนพุทธศาสนาอย่างแน่นอน ส่วนสี่อันหลังเกิดทีหลังนะครับ ข้อปฏิบัติบางอย่างของโยคะมีอยู่ในยุคสมัยอารยธรรมลุ่มแม่น้ำสินธุ อีกทั้งโยคะถ้าเข้าใจอีกด้านหนึ่งคือหลักปฏิบัติของปรัชญาสางขยะก็ไม่ผิด เพราะสางขยะเป็นอภิปรัชญา ส่วนโยคะเป็นภาคปฏิบัติ
ท่าของโยคะนั้นตามทฤษฎีบอกว่ามีมากกว่าแปดล้านท่า (คนที่ไล่ล่าอาสนะคงเหนื่อยหน่อยหรืออาจตายก่อน) แต่… ท่าที่นิยมและมีประโยชน์สุดคือท่าดอกบัวหรือท่าปัทมาสนะนั่นเอง
โยคะมีหลายแบบแต่ท่านปตัญชลียกให้ราชโยคะคือโยคะอย่างเลิศ เป็นโยคะที่แท้จริงและสูงสุด มุ่งการฝึกจิตเป็นสำคัญ จากนั้นก็มีอยู่เกิดตามมาอีก7อย่าง เอาไว้รายละเอียดจะเล่าให้ฟังในโอกาสต่อไป สรุปคือ โยคะสามอย่างแรกมีส่วนสำคัญแห่งหลักธรรมในภควัคคีตาส่วนสี่อย่างที่เหลือเป็นหลักใหญ่ในลัทธิตันตระ ในการฝึกโยคะแต่ละแบบก็จะมีขั้นตอนของการปฏิบัติที่เรียกว่าภูมิ ที่คุ้นเคยกันคือ 8 ภูมิ เริ่มด้วย
ยามะ: การสำรวมตน
นิยามะ: การฝึกนิสัย
อาสนะ: การดำรงร่างกายในท่าที่เอื้อต่อสุขภาพและเกื้อกูลแก่สมาธิ ท่าที่สำคัญสุดคือท่า ดอกบัวหรือปัทมาสนะ ในการฝึกโยคะจริงแท้แล้วตามหลักปรัชญาโยคะการฝึกเริ่มต้นคือนั่งท่าโลตัสและนั่งไปเรื่อยๆฝึกแค่นี้ให้นานที่สุด
ปราณยมะ: การควบคุมลมหายใจ เพื่อทำให้กายและใจมั่นคง มีหลักการปฏิบัติไปอีกสามอย่าง
ปรัตยาหาร: การเหนี่ยวรั้งอินทรีย์
ธารณา: การเพ่งหรือตั้งจิตให้แน่วแน่อยู่กับอารมณ์เดียวกัน
ธยาน: ภาวะแห่งฌาน
สมาธิ: ภาสะจิตที่แน่วแน่อยู่กับอารมณ์ที่เพ่งโดยสมบูรณ์
ตรงนี้จะไม่อธิบายมากนะครับเดี๋ยวจะงง แต่บทความนี้อยากบอกว่าการฝึกโยคะที่แท้จริงแล้วเป็นเรื่องของจิต จิตจึงเป็นพื้นฐานที่สำคัญไม่ใช่ร่างกายที่พร้อมหรือไม่พร้อม อีกทั้งส่วนตัวเป็นคนชอบศึกษาเรื่องปรัชญา ตรรกะการใช้เหตุผล จึงทำให้เชื่อว่าโยคะเป็นปรัชญาที่สำคัญมากกว่าเรื่องภายนอกครับ
อีกอย่างบทความนี้อยากให้ทุกคนเตรียมตัวในการฝึกโยคะให้เป็น และการเตรียมตัวนี้จะช่วยเราในอนาคตบนเส้นทางโยคะครับ
