10/06/2023
Felsefe Yoga
Pancha Kosha: Varlığın Kılıfları
İdil Naz Erler28 Eylül 20205 minute read
Yoga felsefesinde yaratılışın 5 katmanlı bir yapısı olduğu ifade edilir. İnsan bu 5 katmanın her birini algılamaya ve deneyimlemeye muktedirdir. Bu katmanlar “Kosha” yani kılıf olarak isimlendirilir. İçten başlandığında tamamen fiziksel olarak algılanabilen bir katmanla karşılaşılmasına rağmen, katmanlar aynı bir soğanın kabukları gibi dışarı doğru soyuldukça, giderek daha saydam ve fiziksel olarak algılanması güç katmanlara dönüşür. Bu katmanlar içten dışa şu şekilde sıralanır; Annamaya Kosha, Pranamaya Kosha, Manomaya Kosha, Vijnanamaya Kosha ve Anandamaya Kosha.
Pancha Kosha (Varlığın 5 Kılıfı)
Kosha (Türkçe okunuşuyla “koşa”) için zaten katman yahut kılıf kelimesini kullanabileceğimizden bahsettiğimize göre, sıra Maya kısmında… Hindistan’da verdiğim derslerden birinde tam da bu noktada öğrencilerden biri şu soruyu sormuştu ve cevabı bulmak için tüm kitapları karıştırmıştım, en sonunda da kendi öğretmenime gitmem gerekmişti; “Maya kelimesi için illüzyon anlamına geliyor demiştiniz, bu kılıfların adında da aynı kelime geçiyor. Bu kılıflar da bir illüzyon mu?”
Bu katmanlar gerçekte var olan tekliğin, katmanlar halinde zihnen anlaşılabilmesi için oluşturulmuş isimlerdir. Bu katmanların içeriğindeki her şey gerçek olmakla beraber, bunların katmanlar halinde, birbirlerinden ayrı var olmaları mümkün değildir ve bu isimlendirmede illüzyon olarak adlandırılan budur. Zira eğer bu katmanlar arasında uyum, beraberlik ve denge olmazsa duyusal ve hazsal dünyanın sahte ve karanlık bir kopyası haline gelirler. Bu durum kaçınılmaz bir yabancılaşma ve bölünmeyle sonuçlanır. Teklik içerisinden dualiteye; tamlık ve bütünlüğün huzuru içerisinden kargaşa, kafa karışıklığı ve rahatsızlığa doğru sürüklenmeye sebep olur. 5 katmanın hizaya gelmesi ve dengede olması ise bölünmeyi ortadan kaldırarak kişiyi tekrar bütünlük haline geri döndürür. Dıştan içe, içten dışa iletişimi tekrar kurarak, bağlantıyı sağlar. İçsel uyum halinin sağlanmasıyla kişi doğasındaki huzur, özgürlük, mutluluk, sevgi ve bilgelik kaynaklarına ulaşabilir hale gelir.
1- Annamaya Kosha:
Annamaya Kosha, varoluşun en kaba formudur. Fiziksel bir formun bulunmasını sağlayan bu katmandır. Anna kelimesi besin olarak çevrilebilir zira bedenimizi oluşturan hücreler nasıl tükettiğimiz besinlerle yapılanıyorsa, varoluşun bu katmanının da besine ihtiyacı vardır. Fiziksel boyuttaki gözlemlenebilir tüm değişiklikler, diğer katmanları da doğrudan etkiler.
Katmanları insan üzerinden anlatacak olursak; bu katman etiyle, kemiğiyle, organlarıyla, dokularıyla bedenin fiziksel kısmının tamamını kapsar. Aynı mantıkla bedenin nasıl beslendiği ve ona nasıl bakıldığı da enerjiyi, zihni, aklı ve saadeti direkt olarak etkiler. Burada dikkat edilmesi gereken önemli noktalardan biri besin dendiğinde sadece yiyecek değil, su ve nefesin de akla gelmesi olmalıdır. Bunların hepsi Annamaya Kosha’yı besleyen birer Prana kaynağıdır. Beden yiyecek olmadan 6 haftaya kadar hayatta kalabilirken, susuz bu süre 6 güne, nefessiz ise dakikalara inmektedir. Bu nedenle en hayati Prana kaynağı yani besin, nefeste yatar.
2- Pranamaya Kosha:
Pranamaya Kosha, varoluşun enerji alanını içeren katmandır. Daha önceki yazılarda da ayrıntılı anlattığımız üzere Prana, çok daha derin anlamlar taşımakla beraber en basit şekilde enerji olarak çevrilebilir. Pranayama ve Prana Vidya çalışmaları için temeli oluşturan, bu katmandır.
Annamaya katmanı ile aynı alanı kaplayıp ve onu destekler. Durugörü sahibi kişilerce bedenle aynı alanda, çeşitli renklerde, beden etrafında parıldayan bir bulut yahut aura şeklinde tarif edilir. Kirlian fotoğrafçılığı ile uğraşanlar tarafından bu ışımanın kaydedildiği örnekler de mevcuttur.
Annamaya ve Pranamaya katmanları birlikte varoluşun temel yapısını oluşturur, bu yapıya “Atmapuri” adı verilir, yani Ruhun Şehri. Daha üst katmanları deneyimlemek için bir araç oluştururlar. Bu nedenle Pranamaya Kosha bazı kaynaklarda fiziksel bedenin astral ve eterik tarafı olarak da anılmaktadır. Bu katman fiziksel olandan daha hafif bir yapıda olduğundan, dağılması da daha fazla zaman alır. Yaralanan bölgelerin eski formuna uygun iyileşmesi de buna bağlıdır. Fiziksel boyutta hasar görmüş bölgenin enerjisi bir süre daha orada sağlıklı formda kalır ve bölgenin eski formuna uygun iyileşmesine yardım eder.
3- Manomaya Kosha:
Manomaya Kosha, varoluşun zihinsel boyutunu ifade eder. Var olan her şeyin, bizim cansız olarak nitelendirdiklerimizin bile, kendine ait bir bilinci vardır. Şamanik öğretiler sayesinde, canlı-cansız doğada var olan her varlığın bilinci ile iletişime geçilebilmektedir. İşte bu bilinç, varoluşun bu katmanına işaret eder.
Bu katman, kendinden önce gelen ve kendine oranla daha kolay algılanabilir katmanları (Annamaya ve Pranamaya’yı) bir bütün olarak tutmaktan sorumludur. Aynı şekilde kendinden önce gelen 2 katmanla, kendinden sonra gelen 2 katman arasında denge kuran bir köprü görevi görür. Alt katmanlardan gelen deneyim ve hisleri üst katmanlara iletirken, üst katmandan gelen bilgileri ve bilgeliği de alt katmanlara iletir. Bu şekilde iç dünya ve dış dünya arasında bağ kurar.
4- Vijnanamaya Kosha:
Vijnanamaya Kosha, varoluşun bilgilerinin bulunduğu katmandır. Jnana kelime anlamı olarak bilgiyi ifade ederken, Vijnana yüksek bilgiyi yani bilgeliği işaret eder. Bu nedenle bazı kaynaklarda bu katman, iki alt katmandan oluşur şeklinde bahsedilir. Bu bağlamda Jnana katmanında varoluşun bilgileri yer alırken, Vijnana katmanında bilgilerin ötesindeki bilgeliği bulunur. Psikolojide sıkça kullanılan bilinçaltı ve bilinçdışı kavramları bu katmanda yer alır; ancak bu katman bu iki kavramdan çok daha fazlasıdır.
Manomaya’yı sararak, bireysel zihinle evrensel bilinç arasındaki bağı kurar. İçsel bilişlerin bilinçli zihne çıktığı katman burasıdır. Bu katmanın uyanmaya başladığı kişilerde hayatı daha sezgisel algılama ve yaşama eğilimi görülür. Bu katmandan gelen bilgiler sayesinde fiziksel boyutta görünenin ardında yatan sırlara erişmek mümkündür.
5- Anandamaya Kosha:
Son olarak Anandamaya Kosha, sonsuz mutluluk ve kutluluğun katmanıdır. Bu nedenle nedensel ve transandantal katman olarak anılır. Aydınlanma olarak isimlendirilen hal, bu katmanın tamamen algılanması ve diğer katmanlarla dengeye gelmesiyle mümkün olur. Patanjali’nin çizdiği 8 uzuvlu yoga yolundaki son basamak yani Samadhi, bu durumu ifade eder. Burada sonsuz mutluluk hissedilmez, sonsuz mutluluğun kendisi olunur.
Bu katman bazı anlatılara göre son katman olarak adlandırılsa da, ardında bulunan başka bir sırdan bahsedilir. Tüm bu katmanların ardındaki ise; Atman yani var olan her şeyin özüdür, kutsal birlikle bağlantıda olan saf bilinçtir. Bu noktaya varıldığında, 5 katmanın da aslında bir olduğu anlaşılır.
Prana ve Kosha İlişkisi
Bütün katmanlar bir anlamda Prana etkisi altındadır. Prana, hareketliliğin doğasını oluşturduğu için katmanlar arasındaki tüm etkileşimler Prana sayesinde gerçekleşir. Katmanların beslenmesi, desteklenmesi, sürdürülmesi ve aralarındaki etkileşimin sağlıklı devam etmesi, Prana’ya bağlıdır. Bu nedenle Pranayama (nefes) ve Prana Vidya (enerji) çalışmaları, katmanların dengede ve sağlıklı olması için hayati önem taşır.
Yogi’nin Yolu
Yoga yolunda yürümeye niyet eden herkesin amacı, adım adım daha yüksek bilinçlere çıkmak olmalıdır. Bu, katmanlarda yukarı doğru tırmanmakla mümkündür. Yogik çalışmaların tümü bu amaca hizmet eder.
Örneğin Shatkarmalar yani 8 Yogik temizlik ritüeli ile Annamaya Kosha arındırılarak, Pranamaya Kosha’ya geçiş kolaylaştırılır. Asanaların (pozların) da benzer bir yolla, bedendeki enerji blokajlarını açarak Pranamaya’ya geçişi kolaylaştırdığını söyleyebiliriz. Pranayama yani nefes egzersizleri ile Pranamaya Kosha arındırılır ve güçlendirilir, bu yolla Manomaya Kosha’ya geçişin yolu açılır. Meditasyon çalışmaları ile Manomaya Kosha’dan, Vijnanamaya Kosha’ya geçiş sağlanabilir ancak buradan Anandamaya Kosha’ya geçişin nasıl olduğu tam olarak açıklanamamaktadır. Katmanlarda yükseldikçe, nedensel zihin akışı sezgisele dönüşmekte, açıklamalar sona ermektedir. Bu nedenle Vijnanamaya sonrasında olanlar, ancak deneyimleme yoluyla anlaşılabilir.
Kaynak:
Iyengar, B. K. S. Hayata Işık. İstanbul: Omega Yayınları, 2019
Saraswati, Swami Niranjanananda. Prana and Pranayama. Bihar India: Yoga Publications Trust Munger, 2016