Dhyani Buddha

08/31/2025

08/29/2025

08/29/2025

१) समुत्पाद (सम्प्रत्ययोत्पाद / Pratītya-samutpāda)

अर्थ: परस्पर निर्भर उत्पत्ति, अर्थात् "यसको कारण त्यो हुन्छ" भन्ने नियम।

कुनै पनि वस्तु वा घटना स्वतन्त्र भएर नउत्पन्न हुन्छ; अनेक कारण–परिस्थितिहरू मिल्दा मात्रै उत्पन्न हुन्छ।

उदाहरण: बीउ, पानी, माटो, घाम आदि मिल्दा मात्र बिरुवा उम्रिन्छ।

बुद्धले बताउनुभएको १२ अङ्गको प्रतित्यसमुत्पाद यही सिद्धान्त हो।

👉 मुख्य बुँदा: कारण–परिणामको शृङ्खला, "यसबाट त्यो" उत्पन्न हुन्छ भन्ने सार्वभौमिक नियम।

२) समुदय (Samudaya)

अर्थ: "उत्पत्ति" वा "उदय"।

बुद्धले चार आर्यसत्यमा दोस्रो सत्यलाई दुःखसमुदय भन्नुभएको छ।

यहाँ समुदय भन्नाले दुःख उत्पन्न हुने मूल कारण (तृष्णा/लोभ) लाई जनाउँछ।

दुःख समुदय भनेको दुःख किन उत्पन्न हुन्छ? यसको कारण के हो? भन्ने प्रश्नको उत्तर हो।

👉 मुख्य बुँदा: विशेष गरी दुःख उत्पन्न गर्ने मूल कारण (तृष्णा, लोभ, मोह) लाई जनाउँछ।

३) सहजात (Sahajāta)

अर्थ: "एकै समयमा जन्मने" वा "सह–उत्पन्न"।

विशेषत: अभिधम्ममा प्रयोग हुने शब्द।

कुनै चित्त (mind-moment) उत्पन्न हुँदा त्यससँगै अनेक चैतसिक धर्महरू (जस्तै वेदना, सञ्ज्ञा, चित्तशक्ति आदि) पनि एकै क्षणमा जन्मिन्छन्।

यी धर्महरू परस्पर निर्भर भएरै हुन्छन्, तर एउटै समयमा प्रकट हुन्छन्।

👉 मुख्य बुँदा: एउटै क्षणमा, एउटै आधारमा जन्मिने घटनाहरू।

संक्षेपमा भिन्नता:

समुत्पाद → सार्वभौमिक कारण–परिणामको नियम (यसको कारण त्यो हुन्छ)।

समुदय → दुःख उत्पन्न गर्ने विशेष कारण (चार आर्यसत्यमा "तृष्णा")।

सहजात → एउटै समयमा, एउटै चित्तसँगै उत्पन्न हुने धर्महरू (अभिधम्म सन्दर्भमा)।

08/29/2025

"वेरमणी (विरति/विरमणि)" भन्ने शब्द बौद्ध धर्ममा धेरै प्रयोग हुन्छ।

📖 पाली/संस्कृत अर्थ

Vēramanī (पाली) वा Vairamaṇī (संस्कृत) को अर्थ हुन्छ:
👉 त्याग गर्नु, पराङ्गमुख हुनु, बच्नु, रोक्नु, विरति लिनु

यसको भावार्थ:
कुनै दुष्कर्म (पाप, अकुशल कर्म) जानाजान नगर्ने संकल्प गर्नु।

बौद्ध धर्ममा प्रयोग

बुद्ध धर्ममा पाँच शील, आठ शील, दश शील आदि लिनुहुँदा यस्तो वाक्य आउँछ :

"Pāṇātipātā veramaṇī sikkhāpadaṃ samādiyāmi."
👉 प्राणीहत्याबाट विरमण गर्ने शिक्षा पदलाई मैले स्वीकार गर्छु।

यहाँ वेरमणी भन्नाले — "हत्या नगर्ने", "हिंसा त्याग्ने", "त्यो कर्मबाट टाढा रहने" भन्ने प्रतिज्ञा जनाउँछ।

🌿 सरल नेपाली अर्थ

वेरमणी = ‘त्यस कर्मबाट टाढा रहने, नगर्ने’ भन्ने संकल्प।

जस्तै :

झूट नबोल्ने (मिथ्यावादाबाट वेरमणी)

चोरी नगर्ने (अदत्तादनबाट वेरमणी)

व्यभिचार नगर्ने (काममिश्रित दुराचारबाट वेरमणी)

नशा नगर्ने (सुरा-मेरय-मज्ज-पमादठानबाट वेरमणी)

निष्कर्ष

बौद्ध धर्ममा वेरमणी भन्नाले अकुशल कर्म वा अशुद्ध आचरण नगर्ने अटल प्रतिज्ञा जनाउँछ।

08/29/2025

१) स्वप्न (स्वप्नः / सपनाः)

अर्थ: निद्रामा देखिने दृश्य, भाव वा अनुभवलाई स्वप्न भनिन्छ।

बौद्ध दृष्टिले स्वप्न मनको अवचेतन गतिविधि हो। अतीतका संस्कार, चिन्ता, इच्छा वा भयले स्वप्न देखाउँछन्।

गौतम बुद्धले सपनामा पूर्ण सत्य देखिन्छ भन्ने कुरा अस्वीकार गर्नुभएको छ, तर कति स्वप्नलाई "संकेतात्मक" वा "मनको प्रतिबिम्ब" भनेर व्याख्या गरिन्छ।

साधना कसरी गर्ने?

निद्रामा ध्यान–स्मृति कायम गर्न सकिन्छ (यो स्वप्न योग वा लुसिड ड्रीमिङ भनिन्छ)।

निद्राअघि मेट्टा भावना (मंगल कामना ध्यान) गर्दा स्वप्न पवित्र र शान्त हुन्छ।

अष्टाङ्ग मार्गमा साधना बढ्दै जाँदा स्वप्नमा पनि असार्मिक इच्छा वा हिंसा कम हुन्छ।

२) कल्पना (कल्पना / Imagination)

अर्थ: जाग्राम अवस्थामा मनले सिर्जना गर्ने "चित्र" वा "विचार" हो।

बौद्ध दृष्टिमा कल्पना प्रायः विकल्पना (Conceptualization) भनिन्छ।

कल्पना सकारात्मक (ध्यानको आधार, करुणा, मेट्टा) वा नकारात्मक (काम, द्वेष, मोह) हुन सक्छ।

साधना कसरी गर्ने?

ध्यानमा बुद्ध, धर्म, सङ्घ, मेट्टा, करुणा को कल्पना गर्दा पुण्य सञ्चय हुन्छ।

अनावश्यक कल्पना (विकारयुक्त विकल्पना) रोक्न अनापानसति ध्यान (सासमा स्मृति राख्ने) अभ्यास गर्नुपर्छ।

३) दिवा स्वप्न (Daydreaming)

अर्थ: जाग्राम अवस्थामा मन स्वतः कल्पना वा सपना देखिरहनु।

यो "मनको भटकाव" हो, जुन सामान्यतः भविष्य वा विगतसँग सम्बन्धित हुन्छ।

बौद्ध धर्ममा यसलाई वितर्क–विचार वा चित्तविक्षेप भनिन्छ, जुन साधनाको बाधा हो।

साधना कसरी गर्ने?

दिवा स्वप्नलाई रोक्ने उपाय हो — सति (Mindfulness)।

उदाहरण: हिँड्दा–खाँदा–काम गर्दा "मै यो गर्दैछु" भन्ने सतर्कता राख्नु।

दिवा स्वप्नलाई नदबाई, सजग भएर सास वा वर्तमान अनुभवतर्फ मन फर्काउनु।

🌿 संक्षेप

स्वप्न – निद्रामा देखिने मनका प्रतिबिम्ब।

कल्पना – जाग्राममा सिर्जना हुने मानसिक चित्र।

दिवा स्वप्न – वर्तमान चेतनामा भए पनि भूत–भविष्यतर्फ भटकिएको मन।

साधना – सतर्कता (सति), ध्यान (भावना), र करुणा–मेट्टा अभ्यासले यी सबैलाई शुद्ध बनाउन सक्छ।

08/20/2025

The Tripitaka (meaning "Three Baskets") is the earliest and most authentic collection of Buddhist scriptures, containing the teachings of the Buddha. Studying it is important because it preserves the Buddha’s wisdom in its purest form, guiding practitioners on the path to liberation.

Why We Need to Study the Tripitaka

1.Authentic Source of Dhamma – It records the original teachings of the Buddha without later distortions.
2. Practical Guidance – The Tripitaka provides instructions on meditation, morality, mindfulness, compassion, and wisdom.
3. Holistic Development – It addresses every aspect of life: ethics, mental cultivation, and higher wisdom.
4. Foundation for Buddhism – All schools of Buddhism trace their practices back to these texts.

Benefits of Studying the Tripitaka

Moral Purity (Sīla): Learning the discipline of right speech, action, and livelihood.
Mental Clarity (Samādhi): Training in meditation for concentration, peace, and awareness.
Wisdom (Paññā): Developing insight into impermanence, suffering, and non-self.
Freedom from Suffering: Gradually reducing ignorance, greed, and hatred.
Compassionate Living: Becoming more kind, mindful, and peaceful in daily life.

Path to Nibbāna Through Tripitaka Study

Studying alone is not enough; practice is essential. The Tripitaka gives the roadmap:

1. Sīla (Morality) – By following the Vinaya rules and ethical conduct, one purifies behavior.
2. Samādhi (Meditation) – Through the Sutta Pitaka’s guidance on mindfulness and meditation, one develops calm and focus.
3. Paññā (Wisdom) – With the Abhidhamma’s deep analysis of mind and reality, one realizes the true nature of existence.

By integrating these three pillars, a practitioner gradually weakens ignorance and attains Nibbāna, the state of ultimate peace and liberation.

08/18/2025

यदि पुण्य धर्म गरेमा चित्त को हिसाब गरेरै देवलोक मा यान / आसन / लोक निर्माण भइसकेको हुन्छ l तर - पुण्य के हो ? कुशल के हो ?
"पुण्य" र "कुशल" भन्ने शब्दहरू प्रायः बौद्ध दर्शन र नेपाली/संस्कृत परम्परामा प्रयोग हुन्छन्।

१) पुण्य (Puñña / पुण्य)

"पुण्य" भन्नाले शुद्ध मन, वचन र कर्मद्वारा प्राप्त हुने सकारात्मक ऊर्जा वा आध्यात्मिक फल जनाउँछ।

पुण्य संचित गर्दा जन्म–जन्मान्तरमा राम्रो परिणाम (सुख, स्वास्थ्य, दीर्घायु, राम्रो स्थान, स्वर्ग आदि) प्राप्त हुन्छ भन्ने विश्वास छ।

पुण्य कर्म भन्नाले – दान, शील (नैतिक आचरण), ध्यान, दूसराको हितमा काम गर्ने, करुणा र दया जगाउने कामहरूलाई बुझिन्छ।

👉 सरल भाषामा: पुण्य भनेको अच्छा कामको फल वा ऊर्जा हो।

२) कुशल (Kusala / कुशल)

"कुशल" भनेको अशुद्धि र क्लेश (लोभ, द्वेष, मोह) रहित, शुद्ध र कल्याणकारी कर्म, भावना वा स्थिति हो।

बौद्ध धर्ममा "कुशल" भन्ने शब्दले "पुण्य" भन्दा अझ गहिरो अर्थ राख्छ।

कुशल भन्नाले कर्म मात्र होइन, शुद्ध चित्त, सही ज्ञान र मुक्ति–मार्गतर्फ लैजाने अभ्यास जनाउँछ।

👉 सरल भाषामा: कुशल भनेको शुद्ध, सही र मोक्षदायी कर्म/चित्त हो।

मुख्य फरक

पुण्य → शुभ कर्मको परिणाम (फल), जसले सांसारिक सुखसमेत दिन्छ।

कुशल → शुद्ध कर्म/चित्तको गुण, जसले निर्वाणतर्फ डोर्याउँछ।

👉 छोटकरीमा:

पुण्य = राम्रो कर्मको सकारात्मक फल

कुशल = राम्रो कर्म गर्ने शुद्ध चित्तको अवस्था

08/16/2025

https://youtu.be/NPki2cwvJMI?feature=shared

आर.के शाक्य वाट "विदेश जान अगाडि आफ्ना बाल बच्चा लाई आफ्नो धर्म र संस्कार को ज्ञान राम्ररी दिएर मात्रै पठाउनु पर्छ "...

06/26/2024

स्वस्थ जीवन,
सुखी जीवन र
समबृद्वि
को
लागि ध्यान गराै 🧘🧘‍♀️🧘‍♂️🙏
Sakya Bodhi / Dhyani Buddha