03/11/2025
NGƯỜI NHÀ TÔI YẾU LẮM, TÔI SỢ KHÔNG HÓA CHẤT ĐƯỢC
Đây là câu trả lời rất thường gặp khi bác sĩ giải thích cho bệnh nhân ung thư phổi về việc điều trị hóa chất, đặc biệt là ở người già yếu.
Thể trạng là yếu tố cực kỳ quan trọng để bác sĩ quyết định phương án điều trị.
Bác sĩ Cường thường căn cứ vào:
🔹 Nguyên nhân khiến thể trạng yếu là gì?
Do bệnh ung thư tiến triển hay do các bệnh kèm theo?
• Nếu do bệnh ung thư tiến triển, thì chỉ khi kiểm soát được khối u, bệnh nhân mới có thể khỏe lên. Nếu không điều trị, khối u cứ tiếp tục phát triển, dù có ăn uống hay bồi bổ tốt thì sức khỏe cũng khó cải thiện, vì chưa có phương tiện kiểm soát bệnh.
→ Trường hợp này cần điều trị hóa chất.
• Ngược lại, nếu bệnh nhân yếu do bệnh nền (suy tim, suy thận...), thì cần hết sức thận trọng, vì hóa chất chỉ tác động lên ung thư chứ không giúp cải thiện bệnh kèm theo — thậm chí có thể làm nặng thêm.
🔹 Nếu yếu do bệnh ung thư tiến triển, bác sĩ lại xem xét thêm:
• Thể mô bệnh học: Loại ung thư đó có đáp ứng tốt và nhanh với hóa chất không?
Ví dụ: ung thư phổi tế bào nhỏ (thần kinh nội tiết) thường đáp ứng rất nhanh, có khi sau vài ngày truyền triệu chứng đã giảm rõ.
Ngược lại, những thể như ung thư biểu mô dạng sarcomatoid hay ung thư biểu mô tế bào lớn thường đáp ứng kém hơn, cần thận trọng xem xét. Nhiều bác sĩ chỉ mới nhìn giải phẫu bệnh đã lắc đầu cũng vì thế.
• Thể trạng yếu đến mức nào?
Hóa chất được chứng minh có thể cải thiện chất lượng sống và kéo dài thời gian sống thêm ở bệnh nhân có thể trạng PS 2 (người bệnh vẫn đi lại, tự chăm sóc được nhưng không làm việc được, cần nghỉ ngơi hơn 50% thời gian ban ngày).
Ở bệnh nhân yếu hơn (PS 3 – chỉ tự chăm sóc hạn chế, nằm hoặc ngồi >50% thời gian thức), các nghiên cứu còn ít, nên hiệu quả hóa chất chưa rõ ràng, phải cân nhắc từng trường hợp cụ thể.
• Sự quyết tâm của gia đình và bệnh nhân:
Điều trị là chuyện khó nói chắc. Có người đáp ứng, sức khỏe tốt lên; có người không đáp ứng, bệnh vẫn tiến triển nặng hơn, thậm chí tử vong.
Dù bác sĩ luôn chọn phác đồ ít tác dụng phụ nhất, nhưng không thể tránh hoàn toàn tác dụng phụ.
Nếu gia đình quyết tâm, tin tưởng bác sĩ, chăm sóc tốt hàng ngày, bác sĩ sẽ mạnh dạn điều trị hơn; còn nếu không, cũng phải cân nhắc thận trọng.
• Bệnh nhân đã điều trị bao nhiêu phác đồ hóa chất trước đó?
Thông thường, tỷ lệ đáp ứng cao nhất ở phác đồ đầu tiên, sau đó giảm dần.
Nếu bệnh nhân yếu nhưng chưa từng điều trị hóa chất, thì cơ hội thành công sẽ cao hơn.
Còn bệnh nhân đã qua nhiều phác đồ, bệnh tiến triển nặng, thì chăm sóc giảm nhẹ là lựa chọn hợp lý hơn.
🔹 Điều kiện điều trị
Nếu quyết định hóa chất cho bệnh nhân yếu, nên điều trị ở cơ sở có thể nằm nội trú dài ngày, phối hợp chăm sóc nâng đỡ thật tốt, có các chuyên khoa khác (như nội, tim mạch...) hỗ trợ.
Điều trị một bệnh nhân nặng, già yếu, công sức có khi bằng vài chục bệnh nhân trẻ, khỏe.
Bệnh nhân trẻ khỏe có thể truyền hóa chất trong ngày rồi ra viện, ít phải chăm sóc hỗ trợ, bác sĩ khỏe.
Nhưng bệnh nhân già yếu thì khác — điều trị giảm nhẹ phối hợp là vô cùng quan trọng.
Cần điều trị các triệu chứng đi kèm (khó thở, đau, tràn dịch màng phổi, huyết khối...), kiểm soát bệnh nền (đái tháo đường, tăng huyết áp, COPD...), và xử trí tác dụng phụ của hóa chất (nôn, tiêu chảy, hạ bạch cầu, ăn kém...).
Những cơ sở đông bệnh nhân, ít giường nội trú thường khó chăm sóc kỹ cho nhóm này.
Vì vậy, khi bác sĩ điều trị giải thích cho bệnh nhân về tuyến tỉnh điều trị giảm nhẹ, không có nghĩa là “hết cách”, mà là để bệnh nhân được chăm sóc tốt hơn.
Khi ra viện, nên xin bác sĩ ghi rõ hướng điều trị tiếp theo trong giấy ra viện.
Tóm lại:
Điều trị cho bệnh nhân ung thư phổi già yếu là một quá trình cần kiên nhẫn, đồng lòng giữa bác sĩ – bệnh nhân – gia đình.
Không chỉ là chữa bệnh, mà còn là chăm sóc để người bệnh đi qua hành trình này nhẹ nhàng nhất có thể.
(BS Cường)