
31/07/2024
Khổ qua(mướp đắng): điều trị đái tháo đường
Khổ qua hay còn gọi là mướp đắng, thuộc họ bầu bí, là loài cây sống ở vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới, có quả ăn được và vị của nó thuộc loại đắng nhất trong các loại rau quả. Chính vì điều đó đã khiến cho nhiều người e ngại đến nỗi không ăn được, nhưng cũng từ vị đắng ấy mà tạo nên sự đặc biệt cho loài cây này.
Trong quan niệm của y học cổ truyền, khổ qua vừa là thức ăn bổ dưỡng vừa là loại thuốc có tính hàn, vị đắng, công dụng thanh nhiệt, giải độc. Hiện nay, khổ qua được các nhà y học trên thế giới ghi nhận tác dụng điều trị bệnh và tiến hành nhiều công trình nghiên cứu để làm sáng tỏ vị thuốc này. Trước đây, khổ qua chỉ được chú trọng qua các lợi ích như giải cảm, tăng cường sức đề kháng, an thần, giảm mỡ máu... Tuy nhiên, gần đây, nhiều kết quả nghiên cứu đã chứng minh được công dụng điều trị đái tháo đường của vị thuốc này khá hiệu quả.
NHỮNG LỢI ÍCH TUYỆT VỜI
Với đặc tính là vị thuốc thanh nhiệt, các nhà lương y thời xưa và nay đã sử dụng khổ qua để điều trị chứng tiêu khát khá hiệu quả, đây là một chứng bệnh có triệu chứng mang nhiều nét tương đồng với căn bệnh mà nền y học hiện đại gọi là đái tháo đường. Để hiểu rõ hơn vấn đề này, các nhà khoa học trên thế giới đã tiến hành nhiều thử nghiệm lâm sàng cho thấy khổ qua có tác động ý nghĩa thực sự đối với căn bệnh thế kỷ này.
Tế bào beta tuyến tụy là bộ phận đảm nhận chính công việc sản xuất insulin, một loại nội tiết tố có vai trò quan trọng giúp cân bằng lượng đường trong máu, đây chính là yếu tố mà bệnh nhân đái tháo đường thường khiếm khuyết. Các công trình nghiên cứu nhiều năm gần đây tại Hoa Kỳ đã khẳng định được vai trò của khổ qua trong việc sửa chữa tế bào beta tuyến tụy, giúp ổn định hơn trong sản xuất và phóng thích insulin vào trong máu, giúp tăng cường độ nhạy của insulin đối với tế bào, cải thiện khả năng hấp thu glucose của tế bào và cản trở tình trạng đường huyết giao động bất thường.
Một nghiên cứu vào năm 2017 tại châu Phi cũng cho thấy sử dụng khổ qua dạng nước ép có tác dụng giảm đáng kể tình trạng tăng đường huyết khi tiến hành trên chuột bị đái tháo đường tuýp 1 tự miễn.
Vị đắng của khổ qua cũng có vai trò kích thích đường ruột tiết ra một số chất ức chế sự hấp thu đường tại ruột, ngăn chặn đường huyết tăng cao sau ăn. Đặc biệt ở những đối tượng rối loạn dung nạp glucose, đồng thời điều này có ý nghĩa đối với người bệnh cần kiểm soát HbA1c cao do bị tăng đường huyết sau ăn.
Một số chất có trong khổ qua đã chứng tỏ giúp ích cho người bệnh trong việc điều trị hội chứng chuyển hóa, cải thiện tình trạng béo phì và cholesterol bất lợi tăng cao trong máu. Sử dụng trà hay nước ép khổ qua hằng ngày có thể đạt hiệu quả trong việc giảm cân, làm giảm các loại mỡ máu không có lợi, ổn định huyết áp và ngăn ngừa các biến cố về tim mà không gây ra các bất lợi khác như dùng thuốc tân dược.
Theo khuyến cáo của các hiệp hội đái tháo đường quốc tế và Việt Nam, người bị đái tháo đường cần phải kiểm soát chặt chẽ tình trạng rối loạn mỡ máu để làm chậm nguy cơ dẫn đến các biến chứng về tim mạch. Do đó, ngoài việc điều trị thuốc, người bệnh cần điều chỉnh chế độ tập luyện và ăn uống để khống chế sự tiến triển của bệnh cũng như sự xuất hiện của một vài bệnh lý khác thường đi kèm.
Ngoài những tác động trên, người ta còn tìm thấy trong trái khổ qua có chứa hàm lượng vitamin C phong phú thuộc loại hàng đầu trong các loại rau. Sử dụng hằng ngày có thể giúp cơ thể tăng cường sức đề kháng, tiêu diệt các loại vi khuẩn và virus, chống lại tế bào ung thư, hỗ trợ hiệu quả cho bệnh nhân ung thư đang điều trị bằng tia xạ. Đồng thời nó giúp cơ thể ngăn chặn quá trình oxy hóa, làm chậm sự lão hóa, hạn chế các nguy cơ bệnh lý về tim mạch, tăng huyết áp, tổn thương thần kinh...
Bên cạnh đó, trẻ em bị chứng rôm sảy hoặc nhọt lâu ngày không vỡ, khi lấy khổ qua thái miếng mỏng xoa nhẹ và đều lên vùng da bị bệnh sẽ cho hiệu quả khá tốt. Nấu nước uống hoặc chế biến dạng canh dùng trong các bữa ăn hoặc sử dụng dạng trà uống hằng ngày có công dụng tán nhiệt, giải nắng, giảm sốt, giải cảm và tăng cường sức đề kháng. Sử dụng khổ qua thường xuyên cũng có tác dụng an thần, dễ ngủ.
NHỮNG TRƯỜNG HỢP KHÔNG NÊN DÙNG KHỔ QUA
Tuy khổ qua có nhiều tính năng hữu ích nhưng do nó có tính hàn nên những người tỳ vị hư hàn, lạnh bụng không nên dùng, thường sẽ có các biểu hiện như ăn uống khó tiêu, đầy bụng, tiêu phân lỏng.
Vì khổ qua có tính hạ đường huyết nên cần lưu ý không nên sử dụng trong các trường hợp người bệnh đang có biểu hiện đường huyết xuống thấp.
Phụ nữ có thai không nên dùng vì có thể gây co thắt cơ tử cung và xuất huyết dẫn đến hư thai hoặc sinh non. Phụ nữ đang cho con bú cũng không được khuyến khích dùng vì một số thành phần trong khổ qua có thể truyền qua sữa mẹ đang cần làm rõ.
Việc sử dụng khổ qua thường xuyên cũng có tác dụng ức chế sự thụ thai ở tử cung, cho nên tác động này có lợi hay có hại thì còn tùy vào việc sử dụng và mong muốn của người phụ nữ đang trong độ tuổi sinh đẻ.
Một số thử nghiệm trên chuột cũng cho thấy tác dụng gây độc của khổ qua ở liều cao và kéo dài. Cho nên liều khuyên dùng trong ngày khoảng 200 - 300g khổ qua tươi hoặc 30 - 60g khổ qua khô.
Hạt khổ qua có chứa một số độc chất có thể gây nhức đầu, đau bụng và hôn mê.