30/07/2025
ĐỪNG ĐỂ "THẰNG THIẾU IOD" QUAY LẠI.
Nếu anh chị, cô chú nào ở Việt Nam những năm 1990 sẽ biết đến cụm từ trẻ em cuối những năm 9x sẽ thường hay trêu nhau “thằng thiếu iod” để trêu nhau khi có 1 bạn nào đó có hành động hơi “ngốc nghếch”. Đây là do tình trạng thiếu iod trong chế độ ăn, dẫn đến rất nhiều trường hợp tuyến giáp bị kích thích, tăng kích thước thái quá, gọi là bướu cổ đơn thuần.
Sau đó, nhờ chương trình phòng chống bướu cổ của bộ y tế vào giữa và cuối những năm 90, tình trạng bướu cổ đơn thuần đã giảm rất mạnh. Khoảng từ những năm 2010 đến nay, bs gặp rất ít ca bướu cổ đơn thuần, do chế độ ăn của người VN đã được bổ sung đủ lượng iod cần thiết.
Tuy nhiên, trong khoảng vài tháng trở lại đây, bs có gặp khá nhiều trường hợp đang bắt đầu trong giai đoạn sớm của bướu cổ đơn thuần. Hầu hết chỉ phát hiện được bằng khám thấy tuyến giáp có vẻ to, siêu âm có những hình ảnh gợi ý bướu cổ đơn thuần.
Đặc biệt hôm nay bs khám cho 1 bệnh nhân rất trẻ, nam giới, mới 16 tuổi, nhưng lại có bướu cổ đơn thuần. Hỏi ra, mẹ của bạn ấy mới bảo "thấy có thông tin iod gây K giáp nên từ 5 năm nay chị không cho con ăn muối iod." Haizzzz, vậy là chị không biết rồi, thiếu iod không chỉ gây bướu cổ, mà còn liên quan đến K thể kém biệt hoá và K thể tuỷ, những thể nguy hiểm hơn nhiều trong ung thư giáp. Bướu cổ đơn thuần này thể hiện tình trạng thiếu hụt hormone tuyến giáp, dẫn đến chậm phát triển thể chất và trí tuệ của bạn nhỏ này. Hơi đáng tiếc cả nhà ạ, trong giai đoạn hình thành thể chất và nhân cách, bạn này lại "thiếu iod", sẽ ảnh hưởng rất nhiều đến bạn ấy sau này. Vậy iod thế nào là đủ?
1. Iod, nhu cầu iod và thiếu iod:
Iod là một hợp chất hết sức quan trọng với cơ thể con người. Nó là chất thiết yếu trong tổng hợp hormone giáp, và chỉ có giá trị với tuyến giáp. Tất nhiên, vì thế nên nếu bạn ko còn tuyến giáp để tổng hợp hormone thì chẳng cần iod để làm gì cả.
Ở người khoẻ mạnh, Iod chỉ được hấp thu bằng đường tiêu hoá, cơ thể không tự tổng hợp được iod. Còn 1 cách khác iod có thể đi vào cơ thể chúng ta là các loại thuốc có chứa iod như thuốc cản quang, aminodarone, iod dạng uống hoặc thuốc sát khuẩn từ iod - những thứ người khoẻ mạnh ko cần đến.
Nhu cầu iod của mỗi nhóm tuổi, hoàn cảnh là khác nhau, theo khuyến nghị hiện nay có thể chia ra:
- Trẻ dưới 6 tháng tuổi: 110 mcg/ngày
- Trẻ từ 7-12 tháng tuổi: 130 mcg/ngày
- Trẻ từ 1-8 tuổi: 90 mcg/ngày
- Trẻ em từ 9-13 tuổi: 120 mcg/ngày
- Trên 14 tuổi: 150 mcg/ngày
- Phụ nữ có thai: 220 mcg/ngày
- Phụ nữ cho con bú: 290 mcg/ngày.
Thiếu iod được xác định bằng đo nồng độ iod ở nước tiểu, với các mức nhẹ, vừa và trầm trọng là dưới 100 mcg, 50 mcg và 20 mcg. Thiếu iod nghiêm trọng ở thai nhi và trẻ sơ sinh sẽ dẫn đến chậm phát triển trí tuệ và chậm phát triển vận động nghiêm trọng. Thiếu iod ở tất cả các nhóm tuổi có thể gây phì đại tuyến giáp (bướu cổ đơn thuần) và gây giảm khả năng tập trung và nhận thức trầm trọng ở trẻ em.
2. Bổ sung iod ở những nguồn nào?
Vì sự quan trọng của iod như vậy, do đó nên việc bổ sung iod là cực kỳ quan trọng, đặc biệt là ở trẻ em. Những thực phầm giàu iod bao gồm:
- Các loại tảo biển, rong biển
- Các loại cá biển, hải sản, động vật có vỏ (hàu, tôm, sò…)
- Các sản phẩm từ sữa tươi (sữa tươi, phô mai, sữa chua)
- Trứng
- Các loại gan, đặc biệt là gan bò
- Muối iod
- Các thực phẩm có thêm iod.
Mặc dù vậy, để đảm bảo iod không bị phân huỷ trong quá trình nấu nướng, mọi người sẽ cần lưu ý đến việc chế biến các thực phẩm này, không chế biến ở nhiệt độ quá cao sẽ dễ làm mất iod.
3. Những ai có thể thiếu iod ?
Những người có nguy cơ bị thiếu iốt bao gồm những người không sử dụng muối iốt hoặc các chất bổ sung có chứa iốt, phụ nữ mang thai và cho con bú, người ăn chay không ăn bất kỳ thực phẩm động vật nào và những người sống ở vùng có hàm lượng iốt trong đất thấp (ví dụ: vùng núi cao, núi đá).
Hiện nay, có rất nhiều sản phẩm thay thế muối được sử dụng trong bữa ăn, ví dụ như các loại hạt nêm. Nhưng hôm trước khi được vợ cho đi siêu thị cùng, bs đã tranh thủ nhìn nhãn sản phẩm của 7-8 loại hạt nêm và thấy chỉ có 1-2 loại được sử dụng muối iod.
4. Nên làm gì để không thiếu iod?
Với vai trò rất lớn của iod với cơ thể mọi người, nếu còn tuyến giáp và mong muốn có 1 tuyến giáp khoẻ mạnh, việc ăn uống khoa học và đầy đủ iod là rất cần thiết. Lời khuyên của bs để đảm bảo không thiếu iod như sau:
- Nên bổ sung muối iod trong bữa ăn (nếu bạn quen ăn hạt nêm không chứa iod, hãy thêm 1 bát muối chấm hoặc sử dụng muối để cho thêm vào nước luộc sau khi tắt bếp).
- Sử dụng hài hoà các nhóm thức ăn, đặc biệt lưu ý với những thực phẩm chứa iod.
- Không nấu các thực phẩm có thể bổ sung iod ở nhiệt độ cao.
- Trẻ em, phụ nữ có thai và cho con bú nên được cân nhắc chế độ ăn đặc biệt để tránh thiếu hụt iod trong thời gian dài.
Cuối cùng, chúc cả nhà luôn vui và nhiều sức khoẻ!
Bác sỹ Hiệp.
