22/08/2025
Chụp CT dự kiến sẽ dẫn đến 100.000 ca ung thư mới trên khắp nước Mỹ⬇️👇
Nhiều người Mỹ đang được chụp cắt lớp vi tính (CT) hơn bao giờ hết, và trong khi công nghệ này có thể cứu sống, một số nhà khoa học lo ngại rằng bức xạ ion hóa liều thấp có thể làm tăng nguy cơ ung thư.
Điều quan trọng là, ở cấp độ cá nhân, nguy cơ phát triển ung thư theo lý thuyết từ chụp CT được cho là rất thấp, nếu nó tồn tại. Bệnh nhân không nên ngần ngại trải qua các xét nghiệm này nếu chúng được coi là cần thiết về mặt y tế.
Tuy nhiên, số lần kiểm tra CT được thực hiện hàng năm ở Mỹ đã tăng hơn 30% kể từ năm 2007 và các nhà nghiên cứu cho rằng các xét nghiệm không chính đáng đang khiến dân số tiếp xúc với bức xạ không cần thiết.
Trong một nghiên cứu được công bố vào tháng Tư, một nhóm nghiên cứu ở Mỹ và Anh dự đoán rằng mức độ bức xạ ion hóa thấp từ chụp CT về mặt lý thuyết có thể chiếm 5% tất cả các chẩn đoán ung thư mới ở Mỹ. Chụp CT được thực hiện vào năm 2023 có thể là nguyên nhân gây ra khoảng 103.000 trường hợp ung thư trong tương lai.
Điều đó dựa trên một số giả định và dữ liệu lịch sử từ các sự kiện bức xạ cao, nhưng nếu đúng, nó sẽ đưa chụp CT ngang hàng với các yếu tố nguy cơ ung thư quan trọng khác, như tiêu thụ rượu, ít nhất là ở cấp độ dân số.
Nhóm các nhà phân tích quốc tế, dẫn đầu bởi nhà dịch tễ học Rebecca Smith-Bindman từ Đại học California, San Francisco, cho biết: "CT thường cứu sống, nhưng những tác hại tiềm tàng của nó thường bị bỏ qua, và thậm chí nguy cơ ung thư rất nhỏ cũng sẽ dẫn đến một số lượng đáng kể các trường hợp ung thư trong tương lai do khối lượng lớn sử dụng CT ở Hoa Kỳ".
Hiện tại, đây chỉ là những rủi ro lý thuyết, nhưng điều đó không có nghĩa là chúng không đáng để xem xét. Mặc dù các nhà khoa học biết rằng bức xạ liều cao gây ung thư, nhưng vẫn còn thiếu bằng chứng thuyết phục để liên kết bức xạ mức độ thấp với ung thư.
Mối liên hệ tiềm năng chủ yếu dựa trên các nghiên cứu dài hạn về những người sống sót sau bom nguyên tử và những người tiếp xúc với sự sụp đổ của nhà máy điện hạt nhân. Ví dụ, trong một nhóm 25.000 người sống sót ở Hiroshima, những người đã nhận được một liều bức xạ ion hóa ngang bằng với ba lần chụp CT trở lên, có sự gia tăng nhẹ nhưng đáng kể về nguy cơ ung thư trong suốt cuộc đời.
Liệu những kết quả đó có mở rộng đến chụp CT hay không vẫn còn đang được tranh luận sôi nổi, và những rủi ro lý thuyết phải được cân nhắc so với lợi ích của công nghệ này, giờ đây có thể cảnh báo bệnh nhân và bác sĩ về nhiều loại bệnh và chấn thương tiềm ẩn với liều bức xạ rất thấp (tương đương với lượng bạn hấp thụ từ môi trường của mình trong ba năm).
Cynthia McCollough, chuyên gia hình ảnh CT và cựu chủ tịch Hiệp hội các nhà vật lý y học Hoa Kỳ cho biết: "Bất kỳ rủi ro nào từ chụp CT của một bệnh nhân bị bệnh có thể ít hơn nhiều so với nguy cơ mắc bệnh tiềm ẩn".
Ví dụ, trong một thử nghiệm quốc gia lớn, số ca tử vong do ung thư phổi đã giảm 20% ở những người hút thuốc và những người từng hút thuốc được chụp CT liều thấp so với những người chỉ chụp X-quang ngực.
Các dự đoán gần đây về nguy cơ ung thư một lần nữa dựa trên các bi kịch lịch sử, nhưng so với các phân tích trước đó, chúng xem xét chi tiết hơn về mức độ phơi nhiễm bức xạ thực tế, có thể phụ thuộc vào loại thiết bị CT, thời gian quét, kích thước của bệnh nhân và độ nhạy của bộ phận cơ thể mục tiêu của họ.
Dữ liệu ẩn danh đến từ 143 bệnh viện và cơ sở ngoại trú trên khắp Hoa Kỳ, được liệt kê trong Cơ quan đăng ký liều CT quốc tế UCSF. Sử dụng số liệu thống kê từ năm 2016 đến năm 2022, các nhà nghiên cứu dự đoán 93 triệu lần khám CT đã được thực hiện vào năm 2023, trên khoảng 62 triệu bệnh nhân.
Dựa trên các rủi ro bức xạ liên quan, nhóm nghiên cứu ước tính rằng chụp CT vào năm 2023 có thể liên quan đến 103.000 bệnh ung thư trong tương lai.
Các tác giả thừa nhận: "Để định lượng theo kinh nghiệm rủi ro suốt đời sẽ đòi hỏi các nghiên cứu tiếp theo kéo dài hàng thập kỷ đối với các quần thể rất lớn".
Tuy nhiên, kết quả của họ cho thấy một số người có thể dễ bị ung thư hơn từ bức xạ ion hóa liều thấp so với những người khác. Người lớn nhận được phần lớn các lần chụp CT, nhưng ước tính nguy cơ ung thư do bức xạ cao hơn ở trẻ em và thanh thiếu niên.
Ví dụ, những người được chụp CT dưới một tuổi dường như có nguy cơ mắc ung thư tuyến giáp cao hơn trong suốt cuộc đời và điều này dường như phổ biến hơn ở những bệnh nhân nữ.
Cần nhiều nghiên cứu hơn nữa để xác nhận liệu bức xạ ion hóa liều thấp có thực sự ảnh hưởng đến nguy cơ ung thư của một người hay không và như thế nào.
Chuyên gia bức xạ y tế Pradip Deb từ Đại học RMIT cho biết: "Nguy cơ ung thư tổng thể ước tính từ liều bức xạ CT cũng cao tương tự trong các nghiên cứu của Úc". Cô lập luận rằng điều quan trọng là phải tránh chụp CT không cần thiết nếu các thủ tục không phóng xạ có thể thực hiện công việc tương tự.
Bác sĩ X quang Naomi Gibson, Chủ tịch Hiệp hội Hình ảnh Y khoa và Xạ trị Úc, đã đồng ý.
Gibson giải thích: "Mặc dù những phát hiện này nhấn mạnh sự cần thiết phải cảnh giác xung quanh việc tiếp xúc với bức xạ lâu dài, nhưng điều này không nên ngăn cản việc sử dụng hình ảnh CT khi được chứng minh về mặt lâm sàng".
Trong các trường hợp được lựa chọn phù hợp, giá trị chẩn đoán và điều trị của chụp CT lớn hơn đáng kể so với các rủi ro tiềm ẩn liên quan đến bức xạ."
Nghiên cứu đã được công bố trên tạp chí JAMA Internal Medicine. BsKhang dịch.
