06/04/2023
CHẮP & LẸO MẮT
Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị
Chắp và lẹo là những ổ sưng đột ngột khu trú ở mi mắt. Nguyên nhân của chắp là tắc nghẽn tuyến meibomius không nhiễm trùng, trong khi lẹo thường là do nhiễm trùng.
Cả hai tình trạng đều gây cương tụ, sưng phù và đau mi mắt.
1. Lẹo là gì?
– Lẹo là chứng viêm cấp tính do nhiễm trùng ở mi mắt gây nên bởi tụ cầu khuẩn. Lẹo thường xuất hiện sát bờ mi khiến mi mắt sưng đỏ, ngứa và đau nhức. Tại chỗ đau có khối mủ đỏ sưng lên giống như mụn nhọt hay u nhỏ.
– Lẹo sẽ xẹp sau khi vỡ mủ nhưng về sau có thể tái xuất hiện ở vị trí khác trên mắt.
– Có hai loại lẹo:
+ Lẹo ngoài mi mắt: Lẹo mọc bên ngoài bờ mi, hầu hết do nhiễm trùng từ tuyến bã quanh chân lông mi (tuyến Zeis)
+ Lẹo trong mi mắt: Lẹo mọc bên trong bờ mi. Hầu hết do nhiễm trùng từ tuyến tiết bã nhờn ra mi mắt (tuyến Meibomian).
2. Chắp là gì?
Chắp là chứng sưng phù trên mi mắt. Khác với lẹo hình thành do viêm nhiễm, chắp hình thành do tắc nghẽn tuyến dầu trên mi mắt. Chỗ bị chắp nếu sưng quá to có thể khiến mắt bị mờ. Thông thường, chắp sưng trên mắt từ 2 – 8 tuần, ít khi có trường hợp lâu hơn.
Chắp dễ bị nhầm với lẹo, nhưng chắp thường sưng to hơn lẹo và ít đau hơn nhiều, thậm chí không đau.
3. Các triệu chứng thường gặp khi bị lẹo là gì?
– Thường tạo thành nốt sưng đỏ và đau vừa phải ở giữa mi mắt.
– Có cảm giác cộm như có sạn trong mắt.
– Nhạy cảm với ánh sáng.
– Chảy nước mắt và rỉ dịch.
4. Các triệu chứng thường gặp khi bị chắp là gì?
– Chắp sưng to hơn lẹo nhưng thường ít đau và có thể là không đau.
– Đôi khi chắp có thể sưng to đến mức trông như một khối u lớn che hết tầm nhìn của mắt.
5. Nếu không điều trị chắp và lẹo sẽ để lại các biến chứng gì?
Chắp và lẹo khi vỡ mủ sẽ gây sẹo xấu trên mi mắt và gây viêm sang mi mắt và hốc mắt.
Chắp mắt và lẹo mắt có đặc điểm chung là gây phù nề, đau nhức ở mi mắt, điều này kiến bệnh nhân khó chịu khi nhìn, ảnh hưởng không nhỏ đến lao động và sinh hoạt hàng ngày.
6. Cách PHÂN BIỆT bệnh chắp, lẹo mắt
6.1: LẸO MẮT
Khi lẹo mới mọc, mi mắt của người bệnh sẽ hơi sưng, hơi đỏ, kèm theo ngứa và đau. Tiếp đó, chỗ đau nổi lên một khối rắn to như hạt gạo. Lẹo thường mọc ở ngay bờ mi, dính chặt vào da mi.
Sau khoảng 3-4 ngày, lẹo sẽ mưng mủ và vỡ. Lẹo có đặc điểm là rất hay tái phát, có thể bị ở một hoặc 2 mi mắt, có khi sưng to cả mi mắt và gây ứ phù màng tiếp hợp.
*Các dạng lẹo mắt:
- Lẹo trong do nhiễm trùng tuyến nhày của mi mắt: nằm ở mặt trong của mi mắt, bên trong đĩa sụn.
Khi lật mi, bác sĩ có thể nhìn thấy được lẹo.
Trong một số trường hợp còn có thể thấy đầu mủ trắng của lẹo.
-Lẹo ngoài do nhiễm trùn nang lông mi: Lẹo ngoài là một nốt đỏ, đau ở bờ mi với kích thước và độ rắn giống như hạt đậu.
- Đa lẹo: có rất nhiều đầu lẹo trên một mi hay cả hai mi, thậm chí ở cả hai mắt.
*Triệu chứng thường gặp khi bị lẹo
- Bệnh nhân bị lẹo thường sưng đỏ vùng mi mắt, ấn thấy đau bờ mi, sau hóa cứng, đồng thời bệnh nhân chảy nước mắt, sợ ánh sáng, cảm giác như có dị vật ở mắt; mưng mủ ở trung tâm chỗ hóa cứng, ít lâu sau áp-xe vỡ ra, chảy mủ rồi hết đau.
Lẹo ở trong mi mắt diễn biến nặng hơn, áp-xe hiện ra ổ, thường tái phát.
6.2 CHẮP MẮT
- Chắp mắt do tắc nghẽn tuyền nhày của mi mắt, biểu hiện như một khối tròn nhỏ, sưng đỏ.
- Vị trí thường ở xa bờ tự do của mi hơn so với lẹo.
*Các dạng của chắp mắt
- Chắp nằm ở trong đĩa sụn và thường ở mặt trong của mi mắt; khi lật mi, bác sĩ có thể nhìn thấy được chắp, thậm chí là nhìn thấy đầu mủ trắng của chắp.
Nhiều trường hợp đa chắp, tức là có rất nhiều đầu chắp trên một mi hay cả hai mi, thậm chí ở cả hai mắt.
*Triệu chứng của chắp mắt
-Khi bị chắp, người bệnh thường gặp các triệu chứng như: sưng mắt, đau, đỏ mắt, khó chịu ở bề mặt kết mạc của mi mắt.
Sau vài ngày, chắp xẹp xuống chỉ còn khối tròn không đau, lớn dần trên mi mắt thành một khối màu đỏ – xám dưới kết mạc.
7. Điều trị CHẮP & LẸO MẮT
– Nội khoa: Kháng sinh, kháng viêm toàn thân và tại chỗ khi đang trong tình trạng viêm cấp, ít mủ hoặc tình trạng viêm lan tỏa.
– Ngoại khoa: Tiến hành xẻ chắp lẹo khi giảm hoặc hết viêm, tụ mủ nhiều.
Thời gian điều trị chắp/ lẹo là bao lâu?
– Nội khoa: Từ 7 – 10 ngày.
– Ngoại khoa: Từ 3 – 5 ngày.
8. Những điều cần biết trước khi điều trị là gì?
Chắp và lẹo là các chứng viêm sưng không lây nhiễm thường gặp ở mi mắt, nếu không điều trị sẽ để lại những biến chứng nặng nề.
9. Những điều cần biết trong khi điều trị là gì?
Điều trị chắp/ lẹo cần phải tuân thủ theo dặn dò của bác sĩ, dùng thuốc theo đơn và tái khám đúng hẹn.
10. Những điều cần biết sau khi điều trị là gì?
Chắp/ lẹo điều trị xong có thể tái phát lại nhưng ở vị trí khác do ở mắt có hơn 40 tuyến bờ mi, nếu bít tắc ở vị trí nào sẽ gây lẹo ở vị trí đó.
Vì vậy để phòng ngừa bệnh cần phải vệ sinh mi mắt sạch sẽ, không dụi mắt, chườm ấm mi mắt buổi tối trước khi đi ngủ.
Đặc biệt giai đoạn đầu khi mới xuất hiện triệu chứng của chắp/ lẹo nên tích cực chườm ấm.
11. Thủ thuật xẻ chắp/ lẹo được thực hiện như thế nào?
Bệnh nhân cần lưu ý gì trước trong và sau xẻ chắp/ lẹo?
– Trước thủ thuật:
+ Bệnh nhân được nhỏ tê và trước khi xẻ bác sĩ sẽ tiêm tê tại chỗ nên không có cảm giác đau đớn khi thực hiện thủ thuật.
– Trong thủ thuật:
+ Trong quá trình bác sĩ thực hiện thủ thuật, đặc biệt là khi gây tê không được tự ý di chuyển đầu và tay lên vùng mắt.
– Sau thủ thuật:
+ Bệnh nhân sẽ đau nhẹ vùng xẻ ở mắt sau khi xẻ 15 phút. Bệnh nhân được tra thuốc mỡ kháng sinh và băng ép mắt trong vòng 2 tiếng, sau đó có thể bỏ băng che và sinh hoạt bình thường.
+ Giữ mắt sạch và dùng thuốc theo đơn của bác sĩ.
+ Không dụi mắt.
+ Tái khám sau 5 ngày hoặc sớm hơn nếu mắt sưng đau nhiều hoặc chảy máu để được bác sĩ kiểm tra xử lý.
Điều trị chắp lẹo cần dùng kháng sinh toàn thân để tiêu mủ ở thời kỳ đầu, kết hợp rửa mắt, nhỏ mắt bằng nước muối sinh lý.
Chườm nóng có thể giảm triệu chứng đau đối với các tổn thương sớm.
Đối với những lẹo to hoặc lẹo dai dẳng có thể sử dụng corticoid.
Cũng có thể chích lẹo hoặc kết hợp cả hai phương pháp.
Lưu ý: Luôn rửa tay trước khi tra thuốc nhỏ mắt.
Các thuốc sử dụng tra mắt phải được giữ gìn sạch sẽ, không dùng lại thuốc cũ, thuốc đã để lâu.
Với bệnh chắp, người bệnh nên chườm nóng nhằm giảm đau với các tổn thương sớm.
Bác sĩ sẽ cho chích đối với chắp to hoặc chắp dai dẳng hoặc kết hợp cả hai phương pháp.
Do chắp ở mi thường nằm sâu trong sụn nên khi chích phải loại bỏ thật sạch các chất nhầy để tránh tái phát chắp nhiều lần.
Khi có dấu hiệu bị chắp lẹo, người bệnh cần đi khám bác sĩ chuyên khoa mắt để được điều trị đúng cách.
>>> Mỗi bệnh sẽ được điều trị theo lộ trình khác nhau.
Bệnh thường tự khỏi nếu biết giữ gìn và vệ sinh đúng cách.
Người bệnh tuyệt đối không chữa chắp, lẹo bằng cách tự ý nặn mủ, tra thuốc không theo chỉ định vì dễ làm cho tổn thương lan rộng hoặc tái phát, hoặc để lại sẹo xấu gây quặp mi.
**Lưu ý:
Các ung thư tại mi mắt như (ung thư biểu mô tế bào đáy, ung thư biểu mô tuyến bã) có thể bị chẩn đoán nhầm là chắp.
Vì vậy, nếu xuất hiện chắp dai dẳng, kéo dài hay không điển hình, chắp tái phát nhiều lần hoặc có nghi ngờ, đặc biệt là ở người lớn tuổi, cần xét nghiệm mô bệnh học.
12. Phòng ngừa CHẮP & LẸO MẮT BẰNG CÁCH NÀO?
-Mọi người không nên đưa tay dụi, chà mắt vì điều này có thể gây kích ứng mắt và nhiễm khuẩn lây lan.
-Cần có các biện pháp bảo vệ mắt khỏi khói bụi và ô nhiễm môi trường bằng cách: đeo kính bảo vệ mắt khi ra đường, khi dọn dẹp nhà cửa hay lao động. Tránh đến những nơi ô nhiễm không khí nặng nề.
-Nên rửa tay thường xuyên, đặc biệt là khi chăm sóc một người bị mụn lẹo ở mắt.
-Phụ nữ hay trang điểm, cần tẩy trang vùng mắt sạch sẽ hàng ngày, thay mascara ít nhất mỗi 6 tháng/ lần bởi vì vi khuẩn có thể phát triển khi mắt được trang điểm.
- Khăn rửa mặt, đồ trang điểm mắt cần được dùng riêng rẽ để giữ vệ sinh.
– Điều trị viêm bờ mi, khô mắt.
– Chườm nóng: Dùng khăn sạch hoặc bông tẩy trang nhúng vào nước ấm hoặc nước muối ấm và masage bờ mi. Đặt lên mi mắt khoảng 10 – 15 phút, mỗi ngày 2 đến 3 lần. Độ ấm sẽ giúp giảm viêm và giảm tắc nghẽn ở tuyến dầu trên mi mắt.
– Rửa tay sạch trước và sau khi chạm vào vùng mắt.
– Không dụi mắt.
– Đeo kính mát khi ra đường, dọn dẹp nhà cửa hoặc lao động.
– Tránh đến nơi ô nhiễm không khí nặng.
– Không trang điểm vùng mi mắt, nếu trang điểm cần tẩy trang sạch sẽ hằng ngày, thay mascara ít nhất 6 tháng/ lần.
– Khăn mặt đồ trang điểm cần được dùng riêng để giữ vệ sinh.
– Tránh ăn đồ cay nóng, bánh ngọt, nước ngọt có gas…
– Ăn nhiều thực phẩm giàu vitamin A, C, E…
