28/02/2024
𝐗𝐀́𝐎 𝐓𝐀𝐌 𝐏𝐇𝐀̂𝐍 - 𝐃𝐔̛𝐎̛̣𝐂 𝐋𝐈𝐄̣̂𝐔 𝐐𝐔𝐘́ 𝐍𝐇𝐔̛𝐍𝐆 𝐊𝐇𝐎̂𝐍𝐆 𝐏𝐇𝐀̉𝐈 𝐀𝐈 𝐂𝐔̃𝐍𝐆 𝐁𝐈𝐄̂́𝐓
𝟏. Đ𝐚̣̆𝐜 đ𝐢𝐞̂̉𝐦 𝐡𝐢̀𝐧𝐡 𝐭𝐡𝐚́𝐢 𝐯𝐚̀ 𝐤𝐡𝐮 𝐯𝐮̛̣𝐜 𝐩𝐡𝐚̂𝐧 𝐛𝐨̂́ 𝐜𝐮̉𝐚 𝐱𝐚́𝐨 𝐭𝐚𝐦 𝐩𝐡𝐚̂𝐧
Danh pháp khoa học của xáo tam phân là . Loại dược liệu này có thể dễ dàng phân biệt thông qua đặc điểm hình thái.
𝟭.𝟭. Đ𝗮̣̆𝗰 đ𝗶𝗲̂̉𝗺 𝗵𝗶̀𝗻𝗵 𝘁𝗵𝗮́𝗶
Xáo tam phân từ lâu được sử dụng phổ biến trong Đông y. Người ta chủ yếu dùng rễ của xáo tam phân để điều chế thành các bài thuốc. Dưới đây là phần phân tích một vài đặc điểm cơ bản của loài thực vật này.
Thân cây: Đạt chiều cao trung bình khoảng 5m, thân gỗ có kích thước đường kính từ 8cm đến 12cm. Phần vỏ cây bao bọc thân có màu vàng nâu, xung quanh thân cây hay xuất hiện g*i nhọn.
Lá cây: Thuộc kiểu lá đơn, hình dáng thon dài, phần mép lá bị kéo cong xuống bên dưới. Mặt bên trên của chiếc lá thường là màu xanh đậm, mặt bên dưới của chiếc lá cũng màu xanh nhưng nhạt hơn. Phiến lá của xáo tam phân tương đối dày.
Rễ cây: Màu sắc đậm hơn vỏ cây. Rễ chính là bộ phận tập trung nhiều tinh dầu nhất của xáo tam phân, rễ của loài thực vật này mềm hơn so với phần thân.
Quả: Kích thước và màu sắc gần giống với quả táo ta.
Trong số các bộ phận của cây xáo tam phân, rễ cây chính là phần được sử dụng điều chế thành thuốc phổ biến nhất. Ngoài ra, phần thân cây cũng có thể bào mỏng, phơi hoặc sấy khô và dùng làm thuốc.
𝟭.𝟮. 𝗞𝗵𝘂 𝘃𝘂̛̣𝗰 𝗽𝗵𝗮̂𝗻 𝗯𝗼̂́
Tại Việt Nam, cây xáo tam phân tập trung chủ yếu tại vùng Nam Trung Bộ. Trong đó Khánh Hòa, Ninh Thuận và Phú Yên là 3 tỉnh sở hữu điều kiện thuận lợi cho loài thực vật này phát triển mạnh.
Cây xáo tam phân có khả năng phát triển tự nhiên mà không cần phải trải qua chăm bón kỹ lưỡng. Trong những năm gần đây, người ta đã bắt đầu chú trọng phát triển xáo tam phân theo hướng chuyên nghiệp, phục vụ ngành sản xuất dược phẩm.
𝟮. 𝗠𝗼̣̂𝘁 𝘀𝗼̂́ 𝘁𝗵𝗮̀𝗻𝗵 𝗽𝗵𝗮̂̀𝗻 𝗵𝗼́𝗮 𝗵𝗼̣𝗰 𝗰𝘂̉𝗮 𝘅𝗮́𝗼 𝘁𝗮𝗺 𝗽𝗵𝗮̂𝗻
Hầu hết bộ phận trên cây xáo tam phân đều ít nhiều chứa tinh dầu. Trong đó, phần rễ chính là bộ phận tập trung hàm lượng tinh dầu cao nhất, phù hợp điều chế thành một số bài thuốc.
Rễ cây xáo tam phân có thể khai thác quanh năm. Từ quá trình phân tích, người ta nhận thấy rằng dễ của loại cây này có chứa flavonoid, saponin, coumarin,.. Đều nằm trong nhóm hợp chất có lợi cho cơ thể, hỗ trợ phòng ngừa một vài bệnh tật.
𝟯. 𝗧𝗮́𝗰 𝗱𝘂̣𝗻𝗴 𝗰𝘂̉𝗮 𝘅𝗮́𝗼 𝘁𝗮𝗺 𝗽𝗵𝗮̂𝗻 đ𝗼̂́𝗶 𝘃𝗼̛́𝗶 𝘃𝗶𝗲̣̂𝗰 𝗽𝗵𝗼̀𝗻𝗴 𝗻𝗴𝘂̛̀𝗮 𝘃𝗮̀ 𝗵𝗼̂̃ 𝘁𝗿𝗼̛̣ đ𝗶𝗲̂̀𝘂 𝘁𝗿𝗶̣ 𝗯𝗲̣̂𝗻𝗵
Nói chung, chưa có nhiều nghiên cứu chứng minh tác dụng của xáo tam phân trên cơ thể người. Tuy nhiên qua một số thử nghiệm trên động vật, người ta nhận thấy rằng loài thực vật này giúp hạ men gan, hỗ trợ phòng chống ung thư khá hiệu quả.
𝟯.𝟭. 𝗛𝗮̣ 𝗺𝗲𝗻 𝗴𝗮𝗻
Theo một thí nghiệm trên chuột bạch, xáo tam phân được chứng minh là có khả năng ngăn chặn yếu tố gây viêm gan. Hợp chất trong loại cây này sẽ giúp điều hòa men gan, kìm hãm sự sinh sôi và phát triển của tế bào gây ung thư gan dạng Hep-G2.
𝟯.𝟮. 𝗛𝗼̂̃ 𝘁𝗿𝗼̛̣ 𝗽𝗵𝗼̀𝗻𝗴 𝗻𝗴𝘂̛̀𝗮 𝘂𝗻𝗴 𝘁𝗵𝘂̛
Từ năm 2012, một nhóm chuyên gia tại Khánh Hòa từng thực hiện nghiên cứu chứng minh tác dụng của xáo tam phân trong phòng điều trị ung thư. Cụ thể, thành phần trong loài thực vật này có khả năng ngăn chặn sự sản sinh của tế bào ung thư gan, ung thư đại tràng, ung thư vú.
Trong thành phần của xáo tam phân giàu chất chống oxy hóa, có tác dụng ngăn chặn hoạt động của tế bào gây ung thư. Chính bởi vậy, xáo tam phân đang được sử dụng trong điều chế methanol, điều trị ung thư.
𝟯.𝟯. 𝗠𝗼̣̂𝘁 𝘃𝗮̀𝗶 𝘁𝗮́𝗰 𝗱𝘂̣𝗻𝗴 𝗸𝗵𝗮́𝗰
Theo một nghiên cứu mới đây thực hiện bởi VAST, người ta chứng minh được rằng coumarin trong xáo tam phân vốn sở hữu tính kháng viêm. Hợp chất này giúp ích rất nhiều trong ngăn chặn, điều trị bệnh lý liên quan đến hệ thần kinh.
Bên cạnh đó, hàm lượng tinh dầu trong xáo tam phân có khả năng kìm hãm hoạt động của virus. Đồng thời, tham gia kháng khuẩn, ngăn chặn nấm sinh dục Candida, phòng viêm nhiễm.
𝟰. 𝗖𝗮́𝗰𝗵 𝗱𝘂̀𝗻𝗴 𝘅𝗮́𝗼 𝘁𝗮𝗺 𝗽𝗵𝗮̂𝗻 𝗽𝗵𝗼̂̉ 𝗯𝗶𝗲̂́𝗻 𝗻𝗵𝗮̂́𝘁
Ngâm rượu
Sắc nước uống
𝗧𝗿𝗮̀ 𝗯𝗮̀𝗼 𝗰𝗵𝗲̂́ 𝗱𝗮̣𝗻𝗴 𝘁𝘂́𝗶 𝗹𝗼̣𝗰 𝗣𝗵𝘂́𝗰 𝗛𝘂̛𝗻𝗴 𝗟𝗼𝗻𝗴
𝟱. 𝗟𝘂̛𝘂 𝘆́ 𝗸𝗵𝗶 𝘀𝘂̛̉ 𝗱𝘂̣𝗻𝗴 𝘅𝗮́𝗼 𝘁𝗮𝗺 𝗽𝗵𝗮̂𝗻
Xáo tam phân mặc dù sở hữu dược tính tốt cho cơ thể, giúp phòng và điều trị bệnh hiệu quả nhưng không vì vậy mà bạn quá lạm dụng.
Trước khi áp dụng bất kỳ bài thuốc nào từ xáo tam phân, bạn đều phải đi thăm khám và tham khảo kỹ tư vấn của thầy thuốc.
Trong đó, đối tượng có thể trạng yếu, liều dùng xáo tam phân cần điều chỉnh linh hoạt. Cụ thể từ 3 đến 5 ngày đầu dùng, liều lượng sử dụng nên ở mức thấp, nhằm giúp cơ thể thích nghi.
Người mắc bệnh lý liên quan đến tim mạch hoặc tỳ vị không ổn định nên cẩn thận trọng nếu có định sử dụng xáo tam phân.
Nếu đang trong giai đoạn điều trị bệnh, dùng thuốc điều trị đặc biệt, bạn không nên tự ý dùng xáo tam phân. Mà thay vào đó, bạn hãy tham khảo qua tư vấn bác sĩ. Nếu xáo tam phân gây tương tác với thuốc thì tốt nhất bạn không nên dùng.
Xáo tam phân phát triển khá mạnh tại khu vực Nam Trung Bộ. Nhiều nghiên cứu gần đây chỉ ra rằng loài thực vật này có khả năng hỗ trợ điều trị ung thư, hạ men gan. Tuy nhiên trước khi áp dụng bất kỳ bài thuốc nào từ xáo tam phân, bạn đều phải thăm khám và tham khảo tư vấn của bác sĩ.
