30/11/2025
🔥“Gánh xiếc của đạo đức”
~ Sadhguru:
Tâm trí con người, vì muốn sửa chữa một điều gì đó, nên nó bịa ra quá nhiều thứ. Bởi vì một thành phần cơ bản đang bị thiếu, thay vì đạt được thứ đó, nó lại cố gắng bịa ra rất nhiều thứ. Đủ loại đạo đức, đủ loại ý niệm về đức hạnh và tội lỗi - tất cả những thứ này đã được tâm trí con người bịa ra chỉ để lấp đầy một khoảng trống còn thiếu, đó là để được kết nối với Đấng thiêng liêng đang đập rộn ràng bên trong chúng ta. Bởi một điều duy nhất đó đang bị thiếu, chúng ta đang cố gắng bù đắp bằng rất nhiều thứ. Đức hạnh là gì, tội lỗi là gì, nếu bạn cứ tranh luận, tôi chắc rằng mỗi cá nhân đều có cảm nhận riêng về đức hạnh và tội lỗi, tất nhiên là tùy theo sự thuận tiện của họ. Tất cả những điều này chỉ là một “gánh xiếc” mà tâm trí đang làm, đơn giản vì sự tiếp xúc có ý thức với cái mà nó là nền tảng tạo nên con người bạn vẫn chưa được thiết lập, bởi vì để che đậy sự thiếu hụt đó, chúng ta đã bịa ra rất nhiều thứ.
Vào một buổi sáng Chủ Nhật, tại một trường Chúa Nhật, giáo viên Trường Chúa Nhật trong một nhà thờ rất nhiệt tình và muốn những đứa trẻ nhỏ ngồi trước mặt mình nhận được một điều gì đó trong ngày hôm đó. Vì vậy, ông ấy đã nói về đức hạnh. Và rồi ông ấy nói, 'Hôm nay, khi tôi đến nhà thờ, tôi thấy hai người đánh một con lừa rất dã man; tôi đã đến và cứu con lừa khỏi bị đánh. Đó là đức hạnh gì?' Thế là một cậu bé ngồi hàng ghế sau đứng dậy và nói, 'Tình anh em.' (Tiếng cười)
Vậy nên quan niệm về đức hạnh của bạn luôn có thể bị bóp méo và xoay chuyển theo rất nhiều cách khác nhau từ thế hệ này sang thế hệ khác. Quan niệm về đạo đức, quan niệm về đức hạnh và tội lỗi cứ xoay chuyển không ngừng, phải không? Dù thuận tiện cho ngày nay theo cách nào, chúng ta cũng sẽ bóp méo nó, và luôn có một cuộc tranh luận về việc đâu là đức hạnh và đâu là tội lỗi. Từ xã hội này sang xã hội khác, từ thế hệ này sang thế hệ khác, từ cá nhân này sang cá nhân khác - trong một ngôi nhà nếu có bốn người, bốn người có bốn tiêu chuẩn đức hạnh khác nhau, phải không? Không à? Tất cả những điều này chỉ là một chiêu che đậy.
Trở nên... Trở nên đạo đức nghĩa là, trở nên có đạo đức nghĩa là bạn đang giả vờ có tâm linh. Điều lẽ ra phải xảy ra một cách tự nhiên, bạn đang cố gắng diễn đạt nó. Nếu bạn là một bông hoa nở, hương thơm sẽ tự nhiên đến, bởi vì bây giờ bạn là một bông hoa nhựa, bạn đang cố gắng xịt phấn. Hôm nay bạn xịt trong một giờ, nó lại biến mất. Đạo đức là một gánh xiếc lớn; rất khó để mọi người trở nên có đạo đức, phải không? Không à? Với những người thành công trong việc giữ đạo đức, những người có đạo đức đúng đắn trăm phần trăm, thì có một điều đang xảy ra với họ là chẳng ai muốn ở gần họ. Người ta vẫn thích ở cạnh người “vô đạo đức” hơn, miễn là người đó sống động, đầy sức sống, phải không? Còn một người quá đạo đức nhưng vô hồn thì chẳng ai muốn ở bên.
Hãy thấy điều này: một người càng nghĩ rằng mình là người tốt – “Tôi tốt, tôi tốt, tôi tốt” – thì càng chẳng ai muốn ở gần họ. Bởi vì khái niệm về đạo đức, về đức hạnh, về tội lỗi, về bản chất, đều dựa trên sự so sánh với người khác. Làm sao tôi đi tới kết luận rằng tôi là người tốt? Vì anh ta không ổn, đúng chứ? Không ổn. Cô ấy không ổn, anh kia không ổn, người này không ổn… So với tất cả những người “không ổn” đó, tôi mới thấy mình là người tốt.
Nếu tôi không phán xét bất kỳ ai trong số họ, thì tôi cũng chẳng có cơ sở gì để gọi mình là người tốt hay kẻ xấu. Bạn càng nghĩ mình tốt bao nhiêu, bạn sẽ càng thấy chẳng ai ổn cả bấy nhiêu. Bạn có để ý điều đó không? Những người nghĩ rằng họ rất tốt thì trong mắt họ, chẳng ai ổn cả.
Và nếu không ai ổn cả, thì đó không còn là vấn đề đạo đức hay đức hạnh nữa – đó là vấn đề của bệnh điên rồ. Dấu hiệu đầu tiên của rối loạn tâm lý là bạn bắt đầu nghĩ rằng không ai ổn cả. Bạn có biết không? Ngay cả về mặt y khoa, dấu hiệu đầu tiên của rối loạn tâm lý là khi bạn nghĩ rằng ai cũng có vấn đề.
Một tác giả người Mỹ từng nói – tôi quên tên rồi – rằng: “Trên đời này, ai cũng kỳ quặc trừ tôi và anh. Mà anh hình như cũng hơi kỳ quặc.” (Cười) Bạn biết ai nói không? Ai đó biết không? Tôi cũng không rõ, hình như là Mark Twain thì phải. (Cười)
Vậy nên, nếu trong mắt bạn chẳng ai ổn cả ngoại trừ chính bạn, thì đó rõ ràng là căn bệnh – không liên quan gì đến đạo đức hay đức hạnh cả. Nhưng bạn sẽ thấy rằng nếu bạn đi theo những nguyên tắc đạo đức cứng nhắc, soi xét ai đó thật kỹ, đặt họ dưới “kính hiển vi đạo đức” của bạn, thì chắc chắn bạn sẽ thấy họ chẳng ra gì. Bạn sẽ không thể chịu nổi ai, chứ đừng nói đến chuyện yêu thương họ.
Vì vậy, đức hạnh không phải là việc bạn thực hành một bộ quy tắc đạo đức nào đó; đức hạnh lớn nhất chính là khi bạn hòa nhịp với sự sống, bạn trở thành chính sự sống. “Chẳng phải tôi là sự sống sao?” – Không. Bạn trở thành quá nhiều “tâm trí”, quá nhiều cảm xúc; bạn không còn là sự sống nữa.
Và khi tôi nói bạn trở thành quá nhiều “tâm trí”, thì nội dung trong tâm trí đó không phải của riêng bạn. Nếu bạn quan sát kỹ tâm trí mình, bạn sẽ thấy: cha bạn đang ngồi đây, mẹ bạn ngồi kia, thầy giáo ở góc này, bạn bè ở góc khác, kẻ thù của bạn cũng ngồi đâu đó… cả một đám người đang ở trong đầu bạn và làm đủ thứ chuyện kỳ quặc. Đúng không?
Khi có cả một đám đông như vậy trong đầu, thì không thể có chuyện có ý thức được. Một đám đông thì không thể có ý thức. Chỉ một con người cá nhân mới có thể có ý thức. Nếu bạn mang theo cả một đám người trong đầu, thì khả năng để bạn thực sự tỉnh thức, thực sự có ý thức… là cực kỳ thấp.
Vì thế, toàn bộ tiến trình tâm linh là quá trình chuyển từ việc vận hành như một hoạt động của tâm trí sang vận hành như một quá trình của sự sống. Bạn là một người sống có cái tâm trí đi kèm, hay bạn là một cái tâm trí với chút sự sống bám theo? Hãy tự quyết điều này. Hả? Bạn là một sự sống có khả năng tư duy, hay bạn là một tâm trí với chút sự sống đính kèm? Bạn là sự sống, đúng không?
Nhưng bạn biết đấy, những “triết gia vĩ đại” của thế giới nói với bạn rằng: “Tôi nghĩ, nên tôi tồn tại.” Thế thì, có phải vì bạn nghĩ nên bạn tồn tại, hay vì bạn tồn tại nên bạn có thể nghĩ? Theo hướng nào? Chính vì bạn tồn tại nên bạn có thể nghĩ — không nhất thiết bạn PHẢI nghĩ, mà bạn CÓ THỂ nghĩ.
Nhưng giờ đây, người ta lại nói: “Vì tôi nghĩ, nên tôi tồn tại.” Khi bạn nuôi dưỡng những kiểu tư tưởng như vậy — được xem như là những “khai sáng vĩ đại” — thì bạn nên hiểu rằng điều đó không đúng. “Tôi nghĩ, nên tôi tồn tại” không phải là sự thật. Sự thật là: Bạn tồn tại, nên bạn CÓ THỂ nghĩ. Đó mới là thực tại.
Một thầy giáo dạy sinh học rất nhiệt huyết bước vào một lớp học mà học sinh thì lại vô cùng… thiếu nhiệt huyết. Ông muốn làm gì đó để thu hút sự chú ý. Thế là ông bước lên bàn và đứng… bằng đầu. Có ai làm được không? Có ai làm được không? Không à? Và ông cứ đứng lộn ngược như vậy trên đầu mình. Lũ trẻ bắt đầu chú ý và nhìn chằm chằm.
Rồi ông vẫn đang đứng bằng đầu và nói: “Các em có thấy mặt thầy đỏ lên không?” Bọn trẻ đáp: “Dạ có.”
Sau đó ông bước xuống và nói: “Các em xem, khi thầy đứng bằng đầu, máu dồn hết lên vùng đầu nên mặt thầy đỏ lên. Nhưng khi thầy đứng bằng chân thì điều đó không xảy ra. Tại sao?”
Một cậu bé đứng lên trả lời: “Vì… chân không có rỗng.” (Nhiều tiếng cười)
Nếu bạn nhìn nhận mọi thứ sai lệch, đảo ngược, bạn có thể gặp rắc rối lớn. Tôi muốn bạn hiểu rằng: cuộc sống có thể bị đầu độc chỉ vì bạn có một suy nghĩ sai, một cảm xúc sai, một ý tưởng sai, hay một triết lý sai cho chính mình.
Vậy làm sao bạn biết một suy nghĩ là đúng hay sai? Làm sao bạn biết một triết lý là đúng hay sai? Bạn không biết được. Cách duy nhất để biết thứ gì đó có độc hay không… là uống nó vào và xem chuyện gì xảy ra. Nhưng sau đó thì chúng tôi sẽ biết, còn bạn thì không. (Cười)
Vì vậy, nếu bạn thử nghiệm bằng cách “tự uống thuốc độc để xem có chết hay không” để biết cái gì hiệu quả và cái gì không, thì cái giá phải trả sẽ rất đắt. Điều tốt nhất là để trí thông minh của sự sống vận hành, thay vì tiếp nhận quá nhiều ý kiến từ quá nhiều người và quá nhiều thứ.
Sự sống này — nó có hoàn chỉnh không? Hay chỉ là một nửa sự sống? Bạn nghĩ thế nào? Hả? Nó là một sự sống trọn vẹn chứ? Vâng, nó trọn vẹn. Nhưng tất cả các thầy tu, tu sĩ, thầy giáo tâm linh đều nghĩ rằng nó không trọn vẹn. Họ nghĩ họ phải “sửa” bạn.
Ngay khi một đứa trẻ sinh ra, mọi người đều cố nói cho nó biết cái gì tốt, cái gì xấu — vì trong sâu thẳm, họ tin rằng bản chất trẻ con sinh ra là “xấu”, hoặc họ tin rằng Đấng Tạo Hóa đã phạm sai lầm và họ cần phải sửa lại.
Bạn có nghĩ Đấng Tạo Hóa đã phạm sai lầm với bạn không? Bạn nghĩ ngài làm sai và bạn cần tự sửa sao? Không. Bạn chỉ cần trở thành đúng như điều Ngài đã dự định cho bạn. Nếu bạn để sự sống này vận hành đúng như cách Ngài dự định, mọi thứ đều ổn.
Nhưng bây giờ bạn bị uốn vặn theo cách xã hội kỳ vọng, hoặc bởi những triết lý dở hơi bạn nhặt được từ đâu đó. Chỉ cần đập rộn ràng ở đây như sự sống… “Ôi, nhưng nếu tôi chỉ là sự sống, liệu có đủ không? Tôi có thể trở nên vô đạo đức, có thể giết người, cướp của, làm hại ai đó…”
Đúng, nếu bạn chỉ ngồi đây như một cái thân xác, rất có thể điều đó sẽ xảy ra. Khi đói, bạn có thể lao vào cắn xé người bên cạnh. Hoàn toàn có thể — nếu bạn chỉ sống như thân xác.
Nếu bạn chỉ ngồi đây như tâm trí, thì cũng rất có thể bạn sẽ làm đủ thứ — tùy thuộc bạn đã nạp những gì vào tâm trí mình.
Nhưng nếu bạn ngồi đây và rung động chỉ như SỰ SỐNG, thì ý nghĩ làm hại một sinh mạng khác sẽ không bao giờ xuất hiện. Không ai cần phải nói với bạn: đừng làm thế này, đừng làm thế kia. Chỉ khi bạn sống như một thân xác hay một tâm trí, người khác mới phải dặn bạn đừng lao vào ai đó.
Nếu bạn hiện hữu ở đây như một mảnh của sự sống, bạn sẽ không cần đạo đức, không cần lời dạy, không cần đức hạnh được nhồi vào. Ngồi đây thôi, bạn đã hoàn hảo. Những gì sự sống này phải làm, bạn sẽ tự nhiên làm; những gì nó không nên làm, bạn tự nhiên sẽ không làm.
Và khi bạn rung động như một mảnh của sự sống, bạn sẽ thấy rất rõ rằng sự sống của bạn không hề tách biệt. Nó kết nối với mọi thứ trong vũ trụ. Và bạn không thể nào bỏ lỡ sự thật đó.
Chỉ khi bạn quá đắm chìm trong cái đầu mình hoặc quá vướng mắc vào cơ thể mình, bạn mới trở thành một hiện tượng tách biệt. Nếu sự quan tâm của bạn nằm ở tiến trình của sự sống, chứ không phải ở tiến trình vật lý hay tâm lý, nếu bạn không đồng nhất quá nhiều với cơ thể hay tâm trí, mà chỉ ngồi đây như một quá trình sống, thì bạn không thể bỏ lỡ sự thật rằng tiến trình sống của bạn không hề có biên giới. Nó đang diễn ra từ mọi phía.
Nếu bạn ngồi đây và chỉ cần trải nghiệm hơi thở của mình đúng cách, tôi không cần phải nói với bạn rằng: “Đừng chặt cây.” Đúng không? Bạn sẽ tự biết rất rõ rằng một phần của… phổi bạn đang được treo vào cái cây đó. Không ai cần phải nói cho bạn biết cả. Đây không phải là khoa học sinh thái, cũng không phải sinh học – đây chỉ là cảm nhận đơn giản về sự sống.
Nếu bạn nhận biết về tiến trình sống của mình, bạn sẽ thấy rõ, và tôi không cần phải nói “Đừng chặt cây.” Nếu điều đó là cần thiết, bạn sẽ làm – nhưng chỉ trong giới hạn cần thiết. Nếu không cần, bạn sẽ không chạm đến nó. Và mọi thứ nên diễn ra như thế, đúng không? Không phải vì đạo đức, không phải vì bạn là một người hoạt động môi trường, mà đơn giản vì bạn là sự sống – bạn sẽ không cắt bỏ một sự sống khác. Đơn giản vậy thôi.
Và bạn hiểu rằng tiến trình sống của bạn gắn kết sâu sắc với mọi thứ xung quanh. Khi điều này trở thành trải nghiệm thực sự, chẳng ai cần phải dạy bạn phải sống thế nào.
🍂 Isha.sadhguru.org
