21/03/2025
?
#Ở ?
Vắc xin zona thần kinh là gì? Cơ chế phòng bệnh của vắc xin zona
Vắc xin zona thần kinh là chế phẩm sinh học có tính kháng nguyên, tác dụng kích thích hệ miễn dịch sinh kháng thể chủ động chống lại khả năng tái hoạt động và tấn công của tác nhân gây bệnh – virus Varicella Zoster (VZV), loại virus gây ra cả bệnh thủy đậu và zona thần kinh, nhờ đó phòng ngừa hiệu quả sự xuất hiện của bệnh zona thần kinh.
Sau khi mắc thủy đậu, VZV không bị hệ miễn dịch đào thải hoàn toàn khỏi cơ thể mà vẫn tồn tại ở dạng tiềm ẩn, ẩn náu trong các hạch thần kinh cảm giác. Khi hệ miễn dịch suy yếu, tuổi cao, căng thẳng, suy nhược cơ thể… virus sẽ được kích hoạt trở lại, rời khỏi vị trí trú ngụ, di chuyển dọc theo các dây thần kinh để ra ngoài da và gây ra những biểu hiện của bệnh zona.
Khi tiêm vắc xin zona, cơ thể sẽ nhận biết VZV trong vắc xin (không có khả năng gây bệnh) và sản sinh ra các kháng thể để chống lại nó. Kháng thể này sẽ tạo thành một hàng rào bảo vệ cơ thể, giúp ngăn chặn VZV tái hoạt động và gây bệnh zona. Ngay cả khi chẳng may VZV tái hoạt động, các kháng thể đặc hiệu từ vắc xin sẽ chủ động làm giảm thiểu mức độ nghiêm trọng của bệnh, rút ngắn thời gian mắc bệnh và giảm thiểu các biến chứng.
Vì sao nên tiêm phòng vacxin zona?
Các chuyên gia khuyến cáo, tiêm vắc xin zona là biện pháp an toàn, hiệu quả và kinh tế nhất để phòng ngừa bệnh. Mục đích chính của vắc xin zona là giúp cơ thể tạo ra kháng thể chống lại virus gây bệnh zona, từ đó ngăn ngừa bệnh xuất hiện hoặc làm giảm mức độ nghiêm trọng của bệnh nếu không may mắc phải.
Bệnh zona gây ra những cơn đau nhức, bỏng rát dữ dội, có thể kéo dài hàng tuần hoặc hàng tháng, hàng năm, thậm chí suốt đời. Việc tiêm vắc xin giúp giảm thiểu đáng kể cơn đau và nguy cơ mắc các biến chứng như đau dây thần kinh sau zona kéo dài, mất thị lực, nhiễm trùng da, sẹo…
Vắc xin zona đã được chứng minh an toàn và mang lại hiệu quả cao trong việc phòng bệnh zona thần kinh. Vắc xin zona có hiệu quả 97% trong việc ngăn ngừa bệnh zona ở những người từ 50 – 69 tuổi và 91% ở những người từ 70 tuổi trở lên. Ngoài ra, vắc xin zona có hiệu quả 91% trong việc ngăn ngừa đau dây thần kinh sau zona ở những người từ 50 – 69 tuổi và 89% ở những người từ 70 tuổi trở lên. (3)
Đặc biệt, ở người lớn có hệ thống miễn dịch suy yếu, vắc xin zona có hiệu quả từ 68% – 91% trong việc ngăn ngừa bệnh zona, tùy thuộc vào tình trạng sức khỏe của từng người. (4)
Vắc xin zona tiêm mấy mũi?
Vắc xin zona có liệu trình tiêm 2 liều. Tuy nhiên, vắc xin zona tiêm mấy mũi còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố như loại vắc xin, đối tượng tiêm, tình trạng sức khỏe từng người. Bởi hiện nay có nhiều loại vắc xin phòng zona, mỗi loại sẽ phù hợp với từng đối tượng riêng và sẽ có phác đồ tiêm khác nhau. Cụ thể:
1. Đối với người chưa có miễn dịch với bệnh thủy đậu
Với trường hợp chưa có miễn dịch với bệnh thủy đậu, chuyên gia khuyến cáo tiêm vắc xin thủy đậu trước, nhằm giúp bảo vệ cơ thể giảm nguy cơ mắc bệnh thủy đậu, từ đó giúp giảm nguy cơ mắc zona thần kinh (là bệnh lý hậu thủy đậu sau này). Các vắc xin thủy đậu hiện nay được phê duyệt lưu hành sử dụng tại Việt Nam gồm có:
1.1. Vắc xin Varivax
Varivax (Mỹ) là vắc xin phòng bệnh thủy đậu, được phát triển bởi tập đoàn dược phẩm hàng đầu thế giới Merck Sharp and Dohme (MSD). Vắc xin Varivax được chỉ định chủng ngừa cho trẻ em từ 12 tháng tuổi trở lên với lịch tiêm 2 mũi như sau:
Trẻ từ 12 tháng đến 12 tuổi có lịch tiêm 2 mũi:
Mũi 1: lần tiêm đầu tiên.
Mũi 2: 3 tháng sau mũi 1 (ưu tiên) hoặc hẹn mũi 2 lúc 4 – 6 tuổi.
Trẻ từ 13 tuổi trở lên và người lớn có lịch tiêm 02 mũi:
Mũi 1: lần tiêm đầu tiên.
Mũi 2: cách mũi 1 ít nhất 01 tháng.
1.2. Vắc xin Varilrix
Vắc xin Varilrix (Bỉ) được nghiên cứu và phát triển bởi tập đoàn hàng đầu thế giới về dược phẩm và chế phẩm sinh học Glaxosmithkline (GSK), sản xuất tại Bỉ. Vắc xin được chỉ định tiêm cho trẻ từ 9 tháng tuổi và người lớn chưa có miễn dịch với lịch tiêm 2 mũi như sau:
Trẻ từ 09 tháng đến 12 tuổi có lịch tiêm 2 mũi:
Mũi 1: lần tiêm đầu tiên.
Mũi 2: 3 tháng sau mũi 1.
Trẻ từ 13 tuổi trở lên và người lớn có lịch tiêm 2 mũi:
Mũi 1: lần tiêm đầu tiên.
Mũi 2: cách mũi 1 ít nhất 1 tháng.
1.3. Vắc xin Varicella
Vắc xin Varicella được nghiên cứu và sản xuất bởi Green Cross – Hàn Quốc, chỉ định tiêm phòng cho trẻ từ 12 tháng tuổi trở lên và người lớn với lịch tiêm 2 mũi như sau:
Trẻ từ 12 tháng đến 12 tuổi có lịch tiêm 2 mũi:
Mũi 1: lần tiêm đầu tiên.
Mũi 2: 3 tháng sau mũi 1 (ưu tiên) hoặc hẹn mũi 2 lúc 4 – 6 tuổi.
Trẻ từ từ 13 tuổi trở lên và người lớn có lịch tiêm 2 mũi:
Mũi 1: lần tiêm đầu tiên.
Mũi 2: cách mũi 1 ít nhất 01 tháng.
Mặc dù vắc xin thủy đậu có hiệu quả cao, nhưng vẫn tồn tại một tỷ lệ nhỏ người không hình thành miễn dịch bảo vệ sau tiêm, vẫn có nguy cơ mắc thủy đậu và do đó, zona thần kinh có thể phát triển về sau. Thêm vào đó, do vắc xin thủy đậu chứa virus sống giảm động lực, mặc dù rất hiếm, vẫn có nguy cơ nhỏ mắc zona sau khi tiêm chủng (nhưng thấp hơn nhiều so với mắc zona sau nhiễm virus thủy đậu tự nhiên).
Vì vậy, để đạt hiệu quả phòng ngừa tối ưu các bệnh do virus Varicella Zoster gây ra, kể cả những người đã tiêm vắc xin thủy đậu, đặc biệt là người lớn tuổi và người có hệ miễn dịch suy yếu, vẫn nên tiêm thêm vắc xin zona.
2. Đối với người đã từng mắc bệnh thủy đậu
Zona thần kinh là biến chứng của bệnh thủy đậu, đe dọa bất cứ ai từng mắc thủy đậu. Virus Varicella Zoster (VZV), tác nhân gây bệnh thủy đậu, không hoàn toàn biến mất sau khi nhiễm bệnh mà ẩn náu trong các hạch thần kinh. Khi hệ miễn dịch suy yếu do tuổi tác, bệnh lý nền hoặc điều trị y tế, virus có thể tái hoạt động, gây ra zona thần kinh với các biến chứng nghiêm trọng.
Vắc xin zona thần kinh ra đời như một giải pháp hiệu quả, giúp kích thích hệ miễn dịch tạo ra phản ứng đặc hiệu chống lại VZV tiềm ẩn, giảm thiểu đáng kể nguy cơ mắc bệnh và các biến chứng nguy hiểm.
Đối với người đã mắc bệnh thủy đậu có thể tiêm vắc xin zona sau:
2.1. Vắc xin phòng zona Shingrix
Vắc xin Shingrix do hãng dược phẩm GSK sản xuất, là một giải pháp hiệu quả để phòng ngừa bệnh zona. Với thành phần chính là bột đông khô Glycoprotein E (gE) và tá dược AS01B, vắc xin giúp tăng cường miễn dịch chống lại VZV, bảo vệ cơ thể khỏi những cơn đau nhức và biến chứng nguy hiểm do bệnh zona gây ra.
Vắc xin Shingrix được chỉ định cho người lớn từ 50 tuổi trở lên và người từ 18 tuổi có nguy cơ cao mắc zona thần kinh (người bị suy giảm miễn dịch hoặc bị ức chế miễn dịch hoặc có khả năng bị ức chế miễn dịch do bệnh lý/liệu pháp điều trị…) với hiệu quả 97%, giảm biến chứng đau thần kinh sau zona và các biến chứng nguy hiểm khác với hiệu quả cao lên đến hơn 90%. Vắc xin phòng zona Shingrix không sử dụng cho trẻ em và không được khuyến cáo sử dụng để ngăn ngừa bệnh thủy đậu.
Vậy vắc xin zona tiêm mấy mũi? Theo đó, vắc xin zona Shingrix có lịch tiêm 2 mũi, mỗi mũi 0,5ml, cách nhau 1 – 2 tháng (tùy thuộc từng đối tượng). Đối với người từ 18 tuổi trở lên có nguy cơ cao mắc zona thần kinh (người bị suy giảm miễn dịch hoặc bị ức chế miễn dịch hoặc có khả năng bị ức chế miễn dịch do bệnh lý/liệu pháp điều trị …) lịch tiêm 2 mũi như sau:
Mũi 1: lần tiêm đầu tiên
Mũi 2: 1 tháng sau mũi 1
Đối với người từ 50 tuổi trở lên (hệ miễn dịch bình thường) có lịch tiêm vắc xin zona 2 mũi như sau:
Mũi 1: lần tiêm đầu tiên
Mũi 2: 2 tháng sau mũi 1
2.1. Vaccine zona Zostavax
Vắc xin zona Zostavax do hãng dược MSD (Mỹ) sản xuất, được thiết kế để phòng ngừa bệnh zona do VZV. Vắc xin được tiêm cho những người từ 50 tuổi trở lên và theo khuyến cáo không được sử dụng cho trẻ em. Vắc xin hoạt động bằng cách tăng cường khả năng bảo vệ tự nhiên của cơ thể (hệ thống miễn dịch) chống lại VZV, nhằm ngăn chặn sự phát triển của các triệu chứng bệnh zona.
Vắc xin zona tiêm mấy mũi? Đối với vắc xin Zostavax, chỉ cần tiêm 1 mũi duy nhất, được chỉ định sử dụng qua đường tiêm dưới da, tại vị trí bắp tay. Tuy nhiên, loại vắc xin này đã ngưng sử dụng tại Mỹ từ tháng 11/2020.
