07/07/2022
Virus hợp bào hô hấp (virus RSV) là gì?
Virus hợp bào hô hấp (còn gọi là virus RSV) là một loại virus gây ra các bệnh viêm đường hô hấp như viêm mũi họng, viêm tiểu phế quản, viêm phế quản, viêm phổi… Triệu chứng của bệnh nhẹ, giống như cảm lạnh. Tuy nhiên, bệnh có thể biến chứng thành nhiễm trùng phổi, đặc biệt là ở trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ, người lớn tuổi và những người đang mắc các bệnh hô hấp mạn tính, hen phế quản, bệnh nền mạn tính… (1)
Virus RSV khi vào cơ thể qua đường mũi sẽ gây viêm niêm mạc mũi, tiết dịch mũi đặc dính làm bít tắc đường thở dẫn đến suy hô hấp; virus đi qua tiểu phế quản và các phế nang làm tổ thương phế nang, ứ khí, thậm chí dẫn đến hoại tử tế bào đường hô hấp.
RSV có 2 tuýp:
Tuýp 1: gây sốt cao, tiên lượng nặng
Tuýp 2: sốt nhẹ, thậm chí không sốt
Bệnh nhân nhiễm RSV biến chứng nặng có nguy cơ tử vong, với tỷ lệ 2,8 – 22% trên toàn thế giới.
Các triệu chứng khi nhiễm vi rút RSV
Một người khi bị nhiễm virus hợp bào hô hấp thường có các biểu hiện sau:
Chảy nước mũi trong, keo dính
Ho khan
Hắt hơi
Sốt nhẹ, sốt cao hoặc không sốt
Triệu chứng khó thở
Giảm cảm giác thèm ăn
Virus RSV ủ bệnh trong bao lâu? Người bệnh RSV sẽ nhận thấy dấu hiệu trong vòng 4 – 6 ngày sau khi nhiễm bệnh. Triệu chứng xuất hiện theo từng giai đoạn chứ không đến cùng một lúc và có xu hướng nặng dần. Ở ngày thứ nhất và thứ hai, biểu hiện bệnh thường nhẹ; sang ngày thứ 3, 4, 5 là nặng nhất; đến ngày thứ 6 giảm dần và ngày 7 – 10 khỏi hẳn.
RSV cũng có thể gây ra các bệnh nhiễm trùng nặng hơn như viêm tiểu phế quản, viêm các đường dẫn khí nhỏ trong phổi, viêm phổi và nhiễm trùng phổi. Đây là nguyên nhân phổ biến nhất của viêm tiểu phế quản và viêm phổi ở trẻ em dưới 1 tuổi.
Nguyên nhân gây nhiễm virus hợp bào hô hấp RSV
Virus hợp bào đường hô hấp xâm nhập vào cơ thể qua mắt, mũi hoặc miệng. Nó dễ dàng lây lan trong không khí thông qua các giọt bắn mang mầm bệnh do người bệnh phát tán ra. Như vậy, bạn hoặc con bạn có khả năng bị nhiễm RSV nếu ai đó mang virus này ho hoặc hắt hơi gần bạn. RSV cũng truyền sang người khác qua tiếp xúc trực tiếp hoặc gián tiếp, chẳng hạn như bắt tay với người bệnh hay chạm vào bề mặt cứng có virus RSV.
Người bị nhiễm virus hợp bào có khả năng lây lan cao nhất trong vòng vài ngày đầu sau khi nhiễm bệnh. Tuy nhiên, virus vẫn có thể tiếp tục lây lan trong vài tuần sau đó.
Đối tượng nào dễ bị virus hợp bào tấn công?
Những người có nguy cơ cao bị nhiễm virus RSV là:
Trẻ sinh non;
Trẻ sơ sinh (dưới 6 tháng tuổi);
Trẻ nhỏ dưới 2 tuổi mắc bệnh tim hoặc phổi bẩm sinh;
Trẻ em bị suy giảm hệ miễn dịch;
Người cao tuổi, đặc biệt là người từ 65 tuổi trở lên;
Người bị hen suyễn, suy tim sung huyết, mắc bệnh lý hô hấp mạn tính, đặc biệt là bệnh viêm phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD);
Người bị suy giảm miễn dịch, bao gồm những người có cơ quan nội tạng được cấy ghép, bị bệnh bạch cầu hoặc HIV/AIDS.
Biến chứng khi nhiễm virus RSV
Các biến chứng của virus hợp bào hô hấp bao gồm:
Viêm phổi: RSV là nguyên nhân phổ biến nhất gây viêm phổi hoặc đường thở của phổi (viêm tiểu phế quản) ở trẻ sơ sinh. Những biến chứng này xảy ra khi virus lây lan đến đường hô hấp dưới. Đặc biệt, ở trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ, người bị suy giảm miễn dịch, những người bị bệnh tim hoặc phổi mãn tính, tình trạng viêm phổi càng trầm trọng.
Viêm tai giữa: Nếu virus xâm nhập vào khoảng trống phía sau màng nhĩ, bệnh nhân có thể bị nhiễm trùng tai giữa (viêm tai giữa). Biến chứng này thường gặp nhất ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ.
Bệnh hen suyễn: Nhiều nghiên cứu đã chứng minh trẻ nhỏ nếu bị nhiễm virus hợp bào hô hấp nghiêm trọng sẽ có nguy cơ phát triển bệnh hen suyễn khi trưởng thành.
Một số biến chứng nghiêm trọng, nguy hiểm khác về đường hô hấp như suy phổi, xẹp phổi, tràn khí màng phổi, ứ khí phổi…
Khi nào cần gặp bác sĩ?
Khi bạn thấy người bệnh xuất hiện các dấu hiệu của RSV, cần đưa họ đi thăm khám ngay để được chẩn đoán chính xác. Trẻ nhỏ có sức đề kháng tốt và người lớn bị nhiễm RSV thường không cần nhập viện. Cần nhập viện gấp đối với các trường hợp sau:
Trẻ dưới 3 tháng bị nhiễm virus hợp bào hô hấp;
Tình trạng sốt cao không hạ;
Khó thở nghiêm trọng;
Da có màu xanh, đặc biệt là trên môi và các móng tay;
Bệnh nhân ăn không đủ 80% lượng ăn bình thường;
Nồng độ oxy trong máu dưới 95%.
tre bi sot cao
Khi trẻ sốt cao khó hạ, ăn không đủ 80% lượng bình thường, mẹ cần đưa trẻ nhập viện ngay phòng nguy cơ biến chứng do nhiễm virus hợp bào hô hấp
Phương pháp chẩn đoán RSV
Để xác định tình trạng nhiễm virus hợp bào, trước tiên bác sĩ sẽ khám sức khỏe tổng quát, đồng thời hỏi thăm bệnh sử của người bệnh, ví dụ như xuất hiện triệu chứng khi nào, mức độ ra sao, có ăn uống được không… Tiếp theo, bác sĩ sẽ chỉ định bệnh nhân thực hiện một số kiểm tra cận lâm sàng như:
Xét nghiệm dịch hầu họng: để chẩn đoán chính xác có virus RSV hay không.
Xét nghiệm máu và nước tiểu, chụp X-quang phổi: nhằm kiểm tra các biến chứng (nếu có) ở những người bị nhiễm trùng nặng.
Phương pháp điều trị cho bệnh nhân nhiễm virus hợp bào hô hấp
Hầu hết các trường hợp nhiễm RSV sẽ tự khỏi sau 1 – 2 tuần. Bạn có thể kiểm soát cơn sốt và cơn đau bằng thuốc hạ sốt và thuốc giảm đau, chẳng hạn như acetaminophen, paracetamol hoặc ibuprofen. Tuy nhiên, tất cả các loại thuốc này cần dùng theo chỉ định của bác sĩ.
Đặc trưng của RSV là làm keo dính đường hô hấp của người bệnh. Vì thế, phương pháp điều trị hiệu quả nhất là rửa mũi, long đờm thường xuyên cho bệnh nhân để làm loãng dịch, từ đó ngăn ngừa tình trạng bít tắc đường hô hấp.
Một điều rất quan trọng đối với những người bị nhiễm RSV, đó là uống đủ nước (nhằm đảm bảo đủ dịch để làm loãng đờm). Nếu người bệnh không thể nạp đủ lượng nước cần thiết, bác sĩ sẽ chỉ định truyền dịch qua đường tĩnh mạch.
Cùng với biện pháp rửa mũi, tùy theo tình trạng bệnh, bác sĩ có thể kê toa kháng sinh để kiểm soát triệu chứng và ngăn ngừa biến chứng bệnh. Một nghiên cứu được thực hiện trên hai nhóm bệnh nhân RSV, một nhóm được dùng kháng sinh sớm và nhóm còn lại không dùng kháng sinh. Kết quả cho thấy nhóm dùng kháng sinh sớm ít phải dùng máy thở hơn so với nhóm còn lại.
Trong những trường hợp nghiêm trọng, bệnh nhân có thể phải thở oxy hoặc đặt nội khí quản để thở máy.
Cách phòng ngừa virus hợp bào
Đến nay, vẫn chưa có vắc xin phòng ngừa virus hợp bào hô hấp. Tuy nhiên, bạn có thể giảm nguy cơ nhiễm hoặc lây nhiễm RSV bằng cách:
Thường xuyên rửa tay bằng xà phòng và nước trong ít nhất 20 giây.
Tránh sờ tay lên mặt, mũi hoặc miệng bằng tay chưa rửa sạch.
Tránh tiếp xúc gần gũi, chẳng hạn như hôn, bắt tay, dùng chung cốc và dụng cụ ăn uống… với người khác nếu bạn hoặc họ bị bệnh.
Làm sạch và khử trùng các bề mặt mà bạn thường xuyên chạm vào.
Dùng khăn giấy để che miệng khi ho hoặc hắt hơi, sau đó vứt khăn giấy đi và rửa tay sạch sẽ.
Hạn chế tiếp xúc với người khác nếu bạn được chẩn đoán nhiễm virus hợp bào.
Đeo khẩu trang khi đến nơi đông người.
Đối với trẻ nhỏ – đối tượng có nguy cơ cao nhiễm RSV, tránh đưa trẻ đến nơi công cộng như siêu thị, trung tâm thương mại… nhằm ngăn ngừa nhiễm trùng và lây lan virus trong mùa RSV.
trang bi khau trang cho be
Đeo khẩu trang khi đến nơi đông người là một trong những cách phòng tránh bệnh lý hô hấp cho trẻ
Chế độ dinh dưỡng cho người bệnh RSV
Theo PGS.TS.BS Nguyễn Thị Quỳnh Hương, các bệnh nhân nhiễm virus RSV thường chán ăn. Vì thế khi mắc bệnh, hãy cố gắng ăn nhiều nhất có thể. Ưu tiên những loại thức ăn mềm, lỏng như cháo, súp, ngũ cốc dinh dưỡng… Bên cạnh đó, cần bổ sung đủ nước (nước lọc, nước trái cây, sữa…) để bù nước cho cơ thể, giúp loãng đờm, dễ thở hơn.
Tương tự như người lớn, trẻ nhỏ khi nhiễm virus RSV rất lười ăn. Do đó khi chăm trẻ, bố mẹ cần kiên nhẫn dỗ dành trẻ ăn bằng cách đút sữa bằng thìa (nếu trẻ không chịu bú bình), cho trẻ ăn thức ăn lỏng, mềm… Trường hợp trẻ kiên quyết kháng cự trong bữa ăn, bác sĩ sẽ xem xét truyền dịch để bù đạm và nước.
Mẹ cũng không nên quá lo lắng khi thấy con liên tục bỏ ăn vì RSV. Trẻ sẽ ăn bù khi hết bệnh.
Câu hỏi thường gặp về virus hợp bào hô hấp/RSV
PGS.TS.BS Nguyễn Thị Quỳnh Hương giải đáp một số thắc mắc về căn bệnh hô hấp do virus hợp bào gây ra:
1. Người từng nhiễm virus RSV có nguy cơ bị lại không?
Khi bạn đã bị RSV, khả năng tái nhiễm bệnh hoàn toàn có thể xảy ra (nhưng có thể nhiễm một tuýp virus RSV khác). Thậm chí, có người bị virus tấn công đến hai lần trong cùng một mùa RSV. Tuy nhiên, các triệu chứng ở lần tái nhiễm thường không nghiêm trọng, chỉ như cảm lạnh thông thường. Bệnh chỉ nghiêm trọng ở người lớn tuổi hoặc những người bị bệnh tim/phổi mãn tính, trẻ dưới 3 tháng tuổi, trẻ sinh non, nhẹ cân, trẻ mắc bệnh tim bẩm sinh,….
2. Virus RSV lây qua đường nào?
Tương tự như corona virus, RSV có thể lây lan khi người bị bệnh ho hoặc hắt hơi, phát tán các giọt bắn mang mầm bệnh vào không khí. Bạn có khả năng nhiễm bệnh nếu hít phải các giọt dịch đó. Ngoài ra, nếu bạn chạm tay vào bề mặt cứng có virus như tay nắm cửa, bàn ghế… rồi đưa tay lên mặt, virus sẽ xâm nhập vào cơ thể qua mắt, mũi hoặc miệng. Việc tiếp xúc trực tiếp với virus bằng cách hôn, bắt tay… với người bị RSV cũng khiến bạn có nguy cơ nhiễm bệnh.
3. Nếu cơ thể mẹ đã có kháng thể RSV thì con có được bảo vệ khỏi virus này trong 6 tháng đầu đời không?
Một bà mẹ từng nhiễm virus hợp bào thì sẽ có kháng thể RSV trong cơ thể. Kháng thể này có thể truyền cho trẻ qua đường sữa mẹ, nhưng rất yếu. Vì vậy, trẻ vẫn có nguy cơ bị RSV, song mức độ sẽ nhẹ hơn so với những trẻ không nhận được kháng thể RSV từ mẹ.
Virus hợp bào hô hấp (virus RSV) có khả năng lây lan rất nhanh, nếu không phát hiện sớm và điều trị kịp thời sẽ gây biến chứng nặng nề cho trẻ sau này. Do đó, Bố Mẹ cần có biện pháp phòng bệnh cho trẻ và đưa trẻ đến khám tại các cơ sở y tế khi xuất hiện triệu chứng để ngăn bệnh tiến triển nặng hơn!
Nguồn:. PGS.TS.BS Nguyễn Thị Quỳnh. Bv Tâm Anh
