16/10/2025
5 Câu Khẩu Quyết Bắt Mạch Đông Y, Giải Thích Rõ Ràng Một Lần, Toàn Là Kiến Thức Tinh Túy, Học Được Là Trở Thành Nửa Thầy Thuốc Đông Y
Tác giả: Diệp Đông Châu, Chuyên ngành Y học cổ truyền, Bác sĩ Chủ trị, Bệnh viện Trịnh Châu.
Năm chiêu khẩu quyết chẩn mạch Đông y: Nông sâu (Phù - Trầm) phân biệt biểu lý, mạnh yếu (Hư - Thực) xem lực, dài ngắn (Trường - Đoản) biết khí huyết, nhanh chậm (Sác - Trì) phân hàn nhiệt, hình thái mạch chẩn đoán bệnh chứng. Học được những điều này, bạn có thể tự tin điều chỉnh sức khỏe cho người thân.
Gần đây luôn có người hỏi tôi: "Bác sĩ Diệp, bắt mạch rốt cuộc là xem như thế nào?" Hôm nay tôi sẽ dùng năm câu nói thông thường để giải thích rõ những điều cốt lõi của phép chẩn mạch Đông y cho mọi người. Học được những điều này, thông thường bạn cũng có thể tự tin điều chỉnh sức khỏe cho người thân trong gia đình.
1️⃣Chiêu thứ nhất: Phân rõ Nông Sâu để Biện Biểu Lý
Đặt tay nhẹ nhàng lên vị trí thốn khẩu ở cổ tay (chính là phần gồ lên dưới ngón cái), nếu vừa đặt tay lên đã cảm nhận được mạch đập, đó gọi là mạch Phù. Giống như chiếc lá trên mặt nước, chạm nhẹ là động, cho thấy bệnh tà đang ở phần biểu (bên ngoài cơ thể), ví dụ như giai đoạn đầu của cảm mạo. Nếu phải ấn mạnh xuống mới sờ thấy mạch, đó là mạch Trầm, giống như hòn đá dưới nước sâu, cho thấy vấn đề nằm ở bên trong cơ thể, ví dụ như các vấn đề về gan thận.
2️⃣Chiêu thứ hai: Sờ rõ Mạnh Yếu để Xem Lực Đạo (Phân biệt Hư Thực)
Mạch đập có lực, giống như dùi trống nhỏ đang gõ, đó gọi là mạch Thực. Cho thấy trong cơ thể đang có sự "tắc nghẽn", có thể là do đàm thấp, huyết ứ hoặc khí trệ. Mạch đập mềm yếu, giống như quả bóng xì hơi, đó gọi là mạch Hư. Thường gặp ở những người mắc bệnh lâu ngày cơ thể suy yếu, khí huyết không đủ, ví dụ như người thức khuya lâu dài, hoặc người mới ốm dậy. Lúc này cần phải bổ khí dưỡng huyết, các vị thuốc như Hoàng Kỳ, Đương Quy có thể phát huy tác dụng.
3️⃣Chiêu thứ ba: Đo Lường Dài Ngắn để Biết Hư Thực (Khí Huyết)
Mạch tượng của người bình thường nên bao phủ chiều rộng của ba ngón tay. Nếu phạm vi mạch đập không tới ba ngón tay, gọi là mạch Đoản (mạch ngắn), cho thấy khí hư huyết thiếu, giống như dòng nước trong ống dẫn yếu. Lúc này có thể uống trà Đẳng Sâm, Hồng Táo để bổ khí. Nếu phạm vi mạch đập vượt quá ba ngón tay, gọi là mạch Trường (mạch dài), cho thấy trong cơ thể nhiệt lớn, thấp nhiệt nặng, giống như dòng nước trong ống dẫn quá mạnh. Lúc này cần phải thanh nhiệt, uống trà hoa Cúc, Kim Ngân Hoa.
4️⃣Chiêu thứ tư: Đếm Nhanh Chậm để Phân Biệt Hàn Nhiệt
Mạch tượng bình thường là 4-5 lần đập trong một lần hít vào thở ra. Nếu đập chậm, chưa tới 4 lần đập trong một lần hít thở, gọi là mạch Trì (mạch chậm), cho thấy trong cơ thể có hàn khí, giống như dòng sông mùa đông bị đóng băng chảy chậm. Lúc này có thể uống trà gừng táo để xua hàn. Nếu đập nhanh, vượt quá 6 lần đập trong một lần hít thở, gọi là mạch Sác (mạch nhanh), cho thấy trong cơ thể có nhiệt, giống như dòng sông mùa hè lũ lớn chảy xiết. Lúc này cần phải uống canh đậu xanh, canh bí đao để hạ nhiệt.
5️⃣Chiêu thứ năm: Nhận Dạng Hình Thái Mạch để Chẩn Đoán Bệnh Chứng
Mạch đập lớn và có lực, giống như nước lũ, gọi là mạch Hồng, thường gặp trong các trường hợp sốt cao, viêm nhiễm. Mạch đập trơn tru, giống như hạt châu lăn trong đĩa, gọi là mạch Hoạt, thường gặp ở thể chất đàm thấp hoặc phụ nữ mang thai. Mạch đập bị ngừng lại từng chút một, giống như bị kẹt, gọi là mạch Sáp, thường gặp ở thể chất huyết ứ, ví dụ như người bị đau bụng kinh, hoặc bị nám, tàn nhang. Mạch đập căng thẳng, giống như sợi dây thừng được kéo căng, gọi là mạch Khẩn, thường gặp khi cơ thể đau nhức sau khi bị cảm lạnh, ví dụ như cảm mạo phong hàn.
Ghi nhớ năm câu khẩu quyết này, bạn có thể hiểu được tư duy cốt lõi của phép bắt mạch Đông y. Thông thường khi điều chỉnh sức khỏe cho người thân, bạn cũng sẽ biết nên bổ hay nên tả, nên ôn hay nên thanh. Tất nhiên, nếu bệnh tình phức tạp, vẫn cần phải tìm đến sự thăm khám của chuyên gia Đông y.
Nguồn ST