
13/01/2022
Bajki i baśnie filozoficzne.
Podążając za neo – arystotelesowską ideą, zauważamy ze ludzie są istotami żyjącymi historią. Uczymy się i próbujemy rozumiemy świat słuchając opowieści o przeżyciach i przygodach innych ludzi. Dlatego tak ważną w kulturze i sztuce jest sztuka narracji – od bajek dla dzieci, po baśnie, historie i sagi, dzieje i przygody – ilustrują one ludzkie doświadczenie i służą za narzędzie szerzenia mądrości.
Ludzkość od wieków posługiwała się tym narzędziem. Od starożytnej mitologii, poprzez Biblię, starosłowiańskie opowieści, teatr, nowoczesną literaturę - ludzie od zawsze próbowali opowiedzieć czyjąś historię, traktując ją jako moralny drogowskaz i naukę dla odbiorcy.
Pokrywa się to dzisiejszą wiedza psychologiczną. Albert Bandura wykazał poprzez naukowe eksperymenty, że ludzkie dzieci uczą się przez obserwację. Nie musi być to obserwacja bezpośrednia, jak podglądanie rodziców, lecz równie skuteczna jest obserwacja pośrednia. Nawet młode dzieci instynktownie wiedzą, że konsekwencje zachowania, które dotknęły postaci z bajki, będą podobne, jeśli zachowanie będzie realne.
I tak dorośli mają potężne narzędzie w propagowaniu wiedzy, moralności i kultury. Baśnie i bajki dla dzieci, które same w sobie są kopalnia wiedzy i stymulacji filozoficznej i psychologicznej.
Baśń (bajka magiczna) według słownika jest opowiadaniem o fantastycznej treści, posiada elementy folklorystyczne lub ludowe i przedstawia współistnienie świata nadprzyrodzonego z rzeczywistym. Przekazuje ludowe wartości moralne oraz zazwyczaj ma szczęśliwe zakończenie.
W baśniach znajdziemy wzorce dobra i zła, przykłady dobrych wyborów, przypadki niegodziwego postępowania. Baśń prowadzi dziecko niczym moralny drogowskaz, poucza jak należy postępować i co może się stać, gdy podejmiemy złe decyzje.
Baśnie mają tę magiczną właściwość bycia uniwersalnym i ponadczasowym portalem pozwalającym zajrzeć indywidualnym czytelnikom w głąb siebie. Baśń lub bajka dla każdego odbiorcy prezentuje odmienną, indywidualną wartość zależną od doświadczeń, wychowania, kultury, kodeksu moralnego i znajdującą ujście w emocjach. Czytelnik czytając baśń spogląda w metafizyczne lustro, gdzie może spojrzeć na własne lęki lub też odnaleźć odwagę. Poczuć własne słabości charakteru lub odwrotnie odnaleźć siłę. Dziecko wydobywa z baśni swoje osobiste znaczenie.
Czy baśnie nie są zbyt straszne dla dzieci? To już osobista decyzja każdego rodzica. Warto wiedzieć, iż poprzez nadprzyrodzony i magiczny klimat dziecko (za pomocą wyobraźni oczywiście) jest przenoszone w świat fantazji i symboli. Przygody bohatera, zwłaszcza te straszne lub niebezpieczne, mogą stanowić metaforę dziecięcych zmagań ze światem i pomóc młodemu czytelnikowi oswoić się z trudami dziecięcego życia. Dorośli często próbują nadmiernie chronić dziecko przed trudnymi tematami, chcą im dać życie jest lekkie i przyjemne, pozbawione odpowiedzialności i zmartwień. Z perspektywy dziecka świat nie jest taki różowy, jak mogło by się nam wydawać. Dziecko często utożsamia się z bohaterem i razem z nim przeżywa przygodę pełną niebezpiecznych sytuacji i strasznych postaci. Baśnie nie tylko uczą, ale również wspierają młodego człowieka w stawianiu czoła osobistym lękom lub problemom.
Przeczytanie dziecku opowieści – fantastycznej, magicznej pełnej pasjonujących przygód i ze szczęśliwym zakończeniem – może być wspaniałym darem. Wartość baśni ludowych jest niezwykła - łączy nas z przeszłością i wierzeniami naszych przodków, buduje tożsamość, daje nam dostęp do ogromnej ilości ludzkiego doświadczenia i mądrości ludowej, dodatkowo jest drogowskazem i lustrem, w którym każdy z nas może się przejrzeć.
Dlatego też warto powrócić do czytania baśni maluchom. Można je bardzo łatwo wpleść w filozofanie z dzieckiem jako punkt wyjścia do dyskusji, baza do zadawania pytań i szukania interpretacji myśli i uczuć.
Warto doczytać:
B. Bettelheim, Cudowne i pożyteczne. O znaczeniach i wartościach baśni, Warszawa, 1996.
P. Peju, Dziewczynka w baśniowym lesie, Warszawa, 2008.
Bajarka opowiada. Zbiór baśni całego świata (Wydawnictwo Zysk i S-ka);
Zdzisław Nowak, Diabelski strzelec. Polskie baśnie i legendy („Nasza Księgarnia”);
Klára Molnár, Bajki (Wydawnictwo Studio Emka).
Podaję źródła ciekawych pozycji online do przejrzenia z Waszym maluchem.
https://www.bajkowisko.pl/
https://www.polskieradio.pl/sluchowisko-dla-dzieci/Tag170280
https://basn.pl/bajki/do-czytania.php
https://czasdzieci.pl/czytanki/dz,2-bajki_basnie.html
https://wolnelektury.pl/
https://nowoczesnapolska.org.pl/2017/07/03/z-naszej-bajki/
https://wolnelektury.pl/katalog/lektury/biblioteczka-filozoficzna/
https://bajki-zasypianki.pl/