ਚਾਨਣ ਦੀਆਂ ਤਰਜਾਂ : ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਚੇਤਨਾ, ਸਹਿਜ ਵਿਚਾਰ ਅਤੇ ਜਾਗਰੂਕਤਾ (2025)

03/08/2025

🌿 ਡਾ. ਸਤਿੰਦਰ ਕੌਰ ਬਰਾੜ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਵ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ York ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ James and Joanne Love Chair in Environmental Engineering (ਵਾਤਾਵਰਣ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ) ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਖੋਜ Environmental Engineering ਦੇ ਉਹਨਾਂ ਪਹਿਲੂਆਂ ’ਤੇ ਕੇਂਦਰਿਤ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਵਿਗਿਆਨ ਮਨੁੱਖੀ ਸਮਾਜ ਦੀ ਕੁੱਲ ਭਲਾਈ ਨੂੰ ਛੂਹੰਦਾ ਹੈ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕੰਮ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਦੋ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ –
🌿 ਕਚਰੇ ਨੂੰ ਸਰੋਤਾਂ ਵੱਜੋਂ ਵਰਤਣਾ ਅਤੇ ਵਰਤੋ ਯੋਗ ਉਤਪਾਦ ਵਿੱਚ ਬਦਲਣਾ
💧 Emerging Contaminants ਨੂੰ ਹਟਾਉਣ ਲਈ ਨਵੀਆਂ ਤਕਨੀਕਾਂ ਵਿਕਸਤ ਕਰਨੀ

ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਖੋਜ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ ’ਤੇ ਬੇਸ਼ੁਮਾਰ ਇਨਾਮ ਦਿਵਾਏ ਹਨ, ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਮਰਥਾ ਦਾ ਸਪਸ਼ਟ ਸਬੂਤ ਹਨ।
🏆 2021 – Best Paper Award
🏆 2019 – Eddy Principles/Processes Wastewater Medal, Water Environment Federation ਵੱਲੋਂ
🏆 2017 – Grand Prize in University Research by American Academy of Environmental Engineers and Scientists (AAEES) – ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ “Novel and Advanced Hybrid Oxidation and Enzymatic Technologies for Emerging Trace Environmental Contaminants” ਲਈ।
🏆 2022 – European Academy of Sciences ਦੀ ਮੈਂਬਰਸ਼ਿਪ
🏆 2014 ਤੋਂ – Royal Society of Canada ਦੇ College of New Scholars, Scientists and Artists ਦੀ ਮੈਂਬਰਸ਼ਿਪ

ਇਸ ਸਮੇਂ ਉਹ ਯਾਰਕ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ Bioprocessing and NanoEnzyme Formulation Facility (BANEFF) ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਯੂਨਿਟ ਨੇ ਹੁਣ ਤੱਕ 72 ਉੱਚ-ਕੁਸ਼ਲਤਾ ਵਾਲੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ (ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ 45 ਅੰਡਰਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਅਤੇ ਸਮਰ ਇੰਟਰਨਜ਼ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ) ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕਰਵਾਈ ਹੈ।

ਅੱਜ ਦੇ ਸਮੇਂ ਉਹ 4 PDFs, 2 Research Associates, 1 Research Assistant, 11 PhDs ਅਤੇ 2 MScs ਦੀ ਰਹਿਨੁਮਾਈ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।

📚 ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਤੇ 390 ਤੋਂ ਵੱਧ ਰਿਸਰਚ ਆਰਟੀਕਲ, 12 ਸੰਪਾਦਿਤ ਕਿਤਾਬਾਂ ਅਤੇ 55 ਤੋਂ ਵੱਧ invited talks ਦਰਜ ਹਨ।

✨ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਖੇਤਾਂ ਤੋਂ ਵਿਸ਼ਵ-ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਵਿਗਿਆਨੀ ਵੱਜੋਂ ਪਛਾਣ

📍 ਭਾਰਤੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਇਕ ਛੋਟੇ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਜਨਮ ਲੈਂਦਿਆਂ, ਡਾ. ਬਰਾੜ ਦੀ ਵਿਗਿਆਨ ਵੱਲ ਰੁਚੀ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਹੀ ਸੀ। ਪੰਜਾਬ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਲੁਧਿਆਣੇ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰਕੇ, ਉਹਨਾਂ, ‘Environmental Biotechnology’ ਵਿੱਚ ਪੀਐਚਡੀ ਕੀਤੀ।

⸻

🔬 ਵਿਗਿਆਨਕ ਯੋਗਦਾਨ: ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਰਹਿਤ ਸਾਫ-ਜਲ, ਬਾਇਓਫਿਊਅਲ, ਤੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਮਿੱਟੀ

• Waste‑to‑Energy (ਕਚਰੇ ਤੋਂ ਊਰਜਾ): ਡਾ. ਬਰਾੜ ਨੇ ਜੈਵ-ਉਰਜਾ ਅਤੇ ਬਾਇਓਫਰਟਿਲਾਈਜ਼ਰ ਤੇ ਬਾਇਓਪੈਸਟਿਸਾਈਡ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਭਿੰਨ-ਭਿੰਨ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਅਤੇ ਫੰਗਾਈ ਦੀ ਖੋਜ ਕੀਤੀ ਜੋ ਕਿ ਉਦਯੋਗਿਕ ਤੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਕਚਰੇ ਨੂੰ ਲਾਭਕਾਰਕ ਸਮਗਰੀ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ।
• ਪਾਣੀ ਦੀ ਸਫਾਈ: ਉਦਾਹਰਨ ਵੱਜੋਂ emerging contaminants – ਜਿਵੇਂ ਕਿ pharmaceuticals, BPA, microplastics, endocrine disruptors – ਨੇ ਚੁਣੌਤੀ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਡਾ. ਬਰਾੜ ਦੀ ਟੀਮ ਨੇ enzyme oxidation ਅਤੇ immobilized enzymes ਵਰਗੀਆਂ ਤਕਨੀਕਾਂ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤੀਆਂ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਹ ਖਤਰਨਾਕ ਤੱਤ 80% ਤੱਕ ਘਟਾ ਦਿੱਤੇ ਗਏ।
• ਕੱਚਮਲ-ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਪ੍ਰਤੀ ਰਸਾਇਣਕ ਵਿਕਲਪ: ਫਸਲਾਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਪ੍ਰਤਿਕਾਰੀ ਜੈਵਿਕ ਵਿਕਲਪ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤੇ ਜੋ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਕੇਮਿਕਲ pesticide ਤੋਂ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਹਨ।

⸻

🏆 ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰੀ ਮਾਨਤਾ
ਡਾ. ਬਰਾੜ ਨੇ York University ਵਿੱਚ One WATER Institute ਦੀ ਡਾਇਰੈਕਟਰਸ਼ਿਪ ਸੰਭਾਲੀ , ਅਤੇ James & Joanne Love Chair in Environmental Engineering ਵਜੋਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਨਮਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ। ਉਹ European Academy of Sciences & Arts ਦੀ ਮੈਂਬਰ ਬਣੀਆਂ (2021), American Academy of Environmental Engineers ਅਤੇ ASCE ਵੱਲੋਂ ਵੀ ਖਾਸ ਇਨਾਮ ਮਿਲੇ।

💡 ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਣਾ
• ਪਿੱਠਭੂਮੀ ਕੋਈ ਰੋਕ ਨਹੀਂ, ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਜਗ੍ਹਾ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਪਿੰਡ-ਜ਼ਮੀਨੀ ਹਾਲਾਤ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਨਾਦਾਇਕ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਫ਼ਰ ਸਾਨੂੰ ਸਿੱਖਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਵੱਡੇ ਸੁਪਨੇ ਲੈਣੇ ਬਹੁਤ ਜਰੂਰੀ ਹਨ।
•
“If you want to make a difference, start with a problem that hurts your heart.”

⸻
Shared by
Dr Prabhjot Singh

30/07/2025

ਜੀਵਨ ਦਾ ਹਰ ਇੱਕ ਪਲ ਅਤੇ ਹਰ ਇੱਕ ਘਟਨਾ ਲੜੀਵਾਰ ਹੈ, ਗਣਿਤ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਕਹੀਏ ਤੇ ਇੱਕ ਪੈਟਰਨ ਹੈ, ਗਣਿਤਿਕ ਸਮੀਕਰਨ ਵਿੱਚ ਲਿਖੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਦੁੱਖ ਦੇਣ ਵਾਲੀਆਂ, ਰਵਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਬਹੁਤ ਕੁੱਝ ਸਿਖਾ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਮਜ਼ਬੂਤ ਬਣਾ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਜੀਵਨ ਅਸਲੀਅਤ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਕਰਵਾ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਅੱਖਾਂ ਖੋਲ੍ਹ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਤਾਂ ਜੋ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਭਵਿੱਖ ਨੂੰ ਪ੍ਰਤੱਖ ਇਕ ਸਥਿਤੀ ਤੋਂ ਦੂਜੀ ਸਥਿਤੀ ਵੱਲ ਢਲਦਾ ਵੇਖ ਸਕੀਏ, ਅਤੇ ਅਕਸਰ ਦੁੱਖ ਝੱਲ ਕੇ ਉੱਠੇ ਹੋਏ ਮਨੁੱਖ ਲਈ ਅਗਾਊਂ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਸੁਖਾਵਾਂ ਹੀ ਦਿਸਦਾ ਹੈ। ਮੈ ਕੋਈ ਬਹੁਤੀ ਜਲਦੀ ਵਿਗਿਆਨਕ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਚੰਗੀ ਨੌਕਰੀ ਨਹੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕਿਆ, ਭਾਵੇਂ ਕੋਈ 10 ਕੁ ਵਰ੍ਹੇ ਦੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਪਿਤਾ ਜੀ ਦੀ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੀ (ਸ. ਕੁਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ, ਪਿਛੋਕੜ ਚੱਕ ਭਾਈਕੇ ਚੱਕ ਅਤੇ ਭਗਤੇ ਭਾਈ ਕੇ) ਉੱਚ ਕੋਟੀ ਦੀ ਐਨਾਲਿਟੀਕਲ ਲੈਬ ਵਿੱਚ ਰਸਾਇਣ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਜਨਤਕ ਅਤੇ ਕਮਰਸ਼ੀਅਲ ਫ਼ਾਇਦੇ ਵੇਖਦਾ ਰਿਹਾ ਹਾਂ। ਪਿੱਛਲੇ 2-3 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਮੈਂ ਆਖਿਆ ਸੀ ਕਿ ਮੈਂ ਸ. ਕੁਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਬਾਰੇ ਲਿਖਾਂਗਾ। ਅੱਜ ਕੁੱਝ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹਾਂ, ਮਾਲਕ ਮੇਹਰ ਕਰੇ।

ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਾਨੂੰ ਬਾਗੀ ਹੋਣਾ ਪੈਂਦਾ ਏ, ਆਪਣਾ ਮਨ ਤੋਂ, ਆਪਣੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਤੋਂ ਕਦੇ ਕਦਾਈ ਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆਂ ਤੋਂ ਵੀ ਬਾਗੀ ਹੋਣਾ ਪੈਂਦਾ ਏ। ਉਹ ਵੀ ਬਾਗੀ ਸਨ, ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਕੁੱਲ ਆਚਰਣ ਹੀ ਬਾਗੀ ਸੀ। ਕੁੱਲ ਸਮਾਜ ਤੋਂ ਵੱਖਰੇ ਚੱਲਣਾ, ਸਾਨੂੰ ਇਕੱਲਿਆਂ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਏ, ਤੇ ਉਦੋਂ ਆਪਣੀ ਕਾਬਲੀਅਤ ਤੇ ਏਨਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ ਰੱਖਣਾ ਕਿ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਮੇਰੀ ਲੋੜ ਪਵੇਗੀ ਅਤੇ ਮੇਰਾ ਮੁੱਲ ਆਪੇ ਪੈ ਜਾਵੇਗਾ। ਜਦੋਂ ਛੋਟੇ ਸਨ, ਹਾਲਤ ਸੋਹਣੇ ਸਨ, ਦਾਦਾ ਜੀ ਨੇ ਡਲਹਾਉਸੀ ਪਬਲਿਕ ਸਕੂਲ ਪੜ੍ਹਨੇ ਲਾਇਆ।
ਦਾਦਾ ਜੀ, ਸ. ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ (ਥਾਪਰ), ਥਾਪਰ ਕਿਸੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਰਈਸ ਸੱਜਣ ਨਾਲ ਮੇਚ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਤਕੀਆ ਕਲਾਮ ਪੈ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਹ ਬਠਿੰਡੇ ਇਲਾਕੇ ਭਗਤੇ ਭਾਈ, ਰਾਇਕੋਟ ਇਕੱਲੇ ਚੱਕ ਭਾਈ ਕੇ, ਅਤੇ ਕਿਲ੍ਹਾ ਰਾਏਪੁਰ ਵੱਲੀ ਦੇ ਸਨ।
ਓਹਨਾ ਨੂੰ ਸਾਰੇ ਥਾਪਰ ਕਰਕੇ ਹੀ ਬੁਲਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਖੰਨੇ ਵਾਲ਼ੇ ਪੁਰਾਣੇ ਸੱਜਣ ਸ਼ਾਇਦ ਪਹਿਚਾਣ ਜਾਣ।
ਪਰ ਜਿਵੇਂ ਅਸੀਂ ਸਭ ਹੰਢਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਹਾਲਤ ਹਮੇਸ਼ਾ ਇੱਕੋ ਜਹੇ ਨਹੀ ਰਹਿੰਦੇ, ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰੀ ਰੰਜਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਕਲੇਸ਼ ਹੋਏ, ਦਾਦਾ ਜੀ ਸਭ ਛੱਡ ਖੰਨੇ ਆ ਗਏ। ਦਾਦਾ ਜੀ ਹਰ ਸਮੇਂ ਉੱਚੀ ਹੋਕਾ ਦੇ ਕੇ “ਰਾਮ ਨਾਮ ਜੱਪਦੇ ਸਨ” ਸਾਈਕਲ ਉੱਤੇ ਪੂਰਾ ਪੰਜਾਬ ਚਲਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ।
ਪਰ ਆਰਥਿਕ ਹਾਲਤ ਵਿਗੜਨ ਦਾ ਪਿਤਾ ਜੀ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਤੇ ਅਸਰ ਹੋਇਆ, ਲੁਧਿਆਣੇ ਐੱਸਸੀਡੀ ਕਾਲਜ ਤੋਂ ਬੀਐੱਸਸੀ ਕੀਤੀ, ਪਰ ਫੈਲੋਸ਼ਿਪ ਲਈ ਐਲੀਜੀਬਲ ਹੋਣ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਮੇਰਠ, ਗੱਡੀਆਂ ਦੇ ਟਾਇਰ ਬਦਲਣ ਲਈ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।

ਉਹਨਾਂ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਝਾਕਿਆ ਅਤੇ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਗਿਆਨ ਹੈ ਇੱਥੋ ਹੀ ਅੱਗੇ ਸਿੱਖਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਾਂਗਾ ਅਤੇ ਇਕ ਅਜਿਹੀ ਲੈਬ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਾਂਗਾ ਜਿੱਥੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਖਾਣ ਪੀਣ, ਫੀਡ, ਪਾਣੀ, ਆਦਿ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹਰ ਕਿਸਮ ਦੇ ਟੈਸਟ ਕਰਕੇ ਸਹੀ ਰਿਪੋਰਟ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇ। Quali-tech analytical lab, khanna ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੀ। ਹਾਂ ਆਪਣੀ ਕਾਬਲੀਅਤ ਸਦਕਾ ਮਾਰਕਫੈੱਡ ਵਿੱਚ ਪੱਕੀ ਸਰਕਾਰੀ ਨੌਕਰੀ ਮਿਲੀ ਸੀ, ਪਰ ਜਮੀਰ ਨੂੰ ਜਿਉਂਦਾ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ, ਅਤੇ ਦਾਦਾ ਜੀ ਦੇ ਬਚਨਾਂ ਨੂੰ ਸਾਂਭਦੇ hoe(ਇਸ ਘਰ ਵਿੱਚ ੨ ਨੰਬਰ ਦਾ ਪੈਸਾ ਨਹੀ ਆ ਸਕਦਾ) ਉਹਨਾਂ ਮਾਰਕਫੈੱਡ ਵਿਚੋਂ ਅਸਤੀਫ਼ਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਲੈਬ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੀ। ਇਹ ਸਭ ਸਾਂਝਾ ਕਰਨਾ ਔਖਾ ਸੀ, ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਕਈ ਸਾਲ ਮੈਂ ਇਹ ਪੋਸਟ ਲਿਖਣ ਤੋਂ ਟਲਦਾ ਰਿਹਾ।

ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ 59 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਰੱਬ ਨੇ ਬੁਲਾ ਲਿਆ, ਹਾਲੇ ਮੈਂ ਤੇ ਮੇਰਾ ਛੋਟਾ ਭਰਾ ਪੜ੍ਹ ਹੀ ਤੇ ਰਹੇ ਸੀ, ਉਹਨਾਂ ਹੀ ਉੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਵੱਲ ਘੱਲਿਆ ਸੀ। ਉਹ ਕਾਰਨ ਨਹੀ ਲਿਖਾਂਗਾ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਮਨ ਤੇ ਅਸਰ ਹੋਇਆ, ਏਨੇ ਮਜਬੂਤ ਕਿਨ੍ਹਾਂ ਗੱਲਾਂ ਤੋਂ ਹਾਰੇ, ਉਹ ਹੋਰ ਔਖਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ। ਓਹਨਾਂ ਤੋਂ ਕੁੱਝ ਦੇਰ ਪਹਿਲਾਂ ਦਾਦਾ ਜੀ ਗਏ, ਫਿਰ ਉਹ ਗਏ, ਫ਼ਿਰ ਤਾਇਆ ਜੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਸਿਰਫ ਅਸੀਂ ਸੀ, ਉਹ ਗਏ, ਫਿਰ ਛੋਟਾ ਭਰਾ ਵੀ ਚਲੇ ਗਿਆ। 4 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ ਚਲੇ ਗਏ। ਘਰ ਵੀ ਜਾਣ ਦੀ ਕਗਾਰ ਤੇ, ਲੈਬ ਦਾ ਸਾਰਾ ਸਮਾਨ ਜੋ ਉਹਨਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਵਾਂਗ ਪਾਲਿਆ ਸੀ, ਸਾਰਾ ਵਿਕ ਗਿਆ।

ਫ਼ਿਰ ਵੀ ਮੈਂ ਖੁਸ਼ਕਿਸਮਤ ਹਾਂ, ਕਿ ਮੈਂ ਓਹਨਾਂ ਦੀ ਔਲਾਦ ਬਣਕੇ ਉਹਨਾਂ ਸਭਨਾਂ ਨੂੰ ਵੇਖ ਕੇ ਸਿੱਖਿਆ ਹਾਂ, ਏਨੀ ਕੀਮਤੀ ਜਾਇਦਾਦ ਕਿਸੇ ਵਿਰਲੇ ਨੂੰ ਹੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।

ਮੈਂ ਹੁਣ ਧੱਕੇ ਖਾਂਦਾ, ਨੈਨੋ ਰਸਾਇਣ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿਚ ਪੀਐੱਚਡੀ ਕਰਕੇ, ਪੋਲੈਂਡ ਵਿਖੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਖੋਜ ਕਾਰਜ ਕਰਕੇ, ੩ ਕਾਲਜਾਂ ਅਤੇ ਇਕ ਸਰਕਾਰੀ ਸਕੂਲ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾ ਕੇ।
ਅਕਾਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿਖੇ ਪੱਕੇ ਤੌਰ ਤੇ ਰਸਾਇਣ ਵਿਗਿਆਨ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਵੱਜੋਂ ਨਿਯੁਕਤ ਹੋਇਆ ਹਾਂ।

ਮੈਂ ਇੱਥੇ ਜਿੰਨੇ ਵੀ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਰਸਾਇਣ ਵਿਗਿਆਨ, ਮਟੀਰੀਅਲ ਸਾਇੰਸ, ਜੋ ਫਿਜ਼ਿਕਸ, ਬਾਇਓ, ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਿੰਗ ਆਦਿ ਬਹੁਤ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨਾਲ ਜੁੜਦਾ ਹੈ, ਖੋਜ ਆਧਾਰਿਤ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਦੇ ਸਕਾਂ, ਮਿਲ ਕੇ ਚੰਗੀ ਖੋਜ ਕਰ ਸਕਾਂ। ਇਸ ਲਈ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ ਲੈਬ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਇੱਛਾ ਹੈ।

ਅਕਾਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਸੀਨੀਅਰ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ, ਅਹੁਦੇਦਾਰ ਸਭ ਹੀ ਬਹੁਤ ਹੋਂਸਲਾਫ਼ਜ਼ਾਈ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਅਤੇ ਹਰ ਕਦਮ ਉੱਤੇ ਸਾਥ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਹਨ।

ਪਰ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰੀ ਲੈਬ ਲਈ ਸਮਾਜਿਕ ਇਕਾਈਆਂ, ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ, ਖੋਜੀਆਂ, ਅਧਿਆਪਕਾਂ, ਅਤੇ ਹੌਂਸਲਾ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਸੱਜਣਾਂ ਦੇ ਸਾਥ ਦੀ ਉਮੀਦ ਹੈ।
ਮੈਂ ਰਸਾਇਣ ਵਿਗਿਆਨ, ਨੈਨੋ ਵਿਗਿਆਨ ਆਧਾਰਿਤ, ਮਟੀਰੀਅਲ ਜੋ ਬਾਇਓਮੈਡੀਕਲ ਖੇਤਰ ਅਤੇ ਊਰਜਾ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਲਿਖ ਰਿਹਾ ਹਾਂ, ਖੋਜ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਉਪਕਰਣ ਲੋੜੀਂਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਉਹਨਾਂ ਲਈ ਵੀ ਸਾਥ ਦੀ ਲੋੜ ਹੋਵੇਗੀ।

ਅੰਤ
ਮੈਂ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਹੀ ਵੱਡੇ ਸੁਪਨੇ ਲੈਣੇ ਸਿੱਖੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਇਹੀ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਵੇਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਪੂਰੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।

ਡਾ. ਪ੍ਰਭਜੋਤ ਸਿੰਘ
ਅਸਿਸਟੈਂਟ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ, ਰਸਾਇਣ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿਭਾਗ,
ਅਕਾਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਤਲਵੰਡੀ ਸਾਬੋ, ਬਠਿੰਡਾ, ਪੰਜਾਬ।
pssidhu533@gmail.com
ਵ੍ਹਟਸਐਪ:- 7888330533

27/07/2025

ਡਾ. ਕੋਮਲਪ੍ਰੀਤ ਕੌਰ, ਜੂਆਲੋਜੀ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਮੁਖੀ ਦੇ ਖੋਜ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਸਿਹਤ ਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਕਲਿਆਣ ਮੰਤਰਾਲੇ ਵੱਲੋਂ 50 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਦੀ START-UP ਗ੍ਰਾਂਟ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਹ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਡਾ. ਕਮਲਪ੍ਰੀਤ ਕੌਰ ਜੀ ਦੀ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਅਣਥੱਕ ਮੇਹਨਤ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨ ਪ੍ਰਤੀ ਲਗਨ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਹੈ। ਆਪ ਜੀ ਨੂੰ ਮੇਰੇ ਅਤੇ ਹੋਰਨਾਂ ਵਿਗਿਆਨ ਨਾਲ਼ ਸੰਬੰਧਿਤ ਖੋਜਕਰਤਾਵਾਂ ਵੱਲੋਂ ਬਹੁਤ ਬਹੁਤ ਵਧਾਈਆਂ ਜੀ

ਡਾ. ਪ੍ਰਭਜੋਤ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ

#ਅਕਾਲਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ – ਵਿਗਿਆਨ ਤੇ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਵਿੱਚ ਮਿਸਾਲੀ ਮੁਕਾਮ ਦੀ ਤਰਫ਼ 🙌

29/06/2025

ਮਨ ਦੀ ਖੋਜ ਵਿੱਚ ਨਿਕਲਦਿਆਂ ਹੀ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਵਧੇਰੇ ਸੁਚੇਤ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ । ਇਸ ਵਧੇਰੇ ਸੁਚੇਤ ਹੋਣ ਦੀ ਅਵਸਥਾ ਤੋਂ ਵਿਚਾਰਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਅਚੇਤ ਹੋਣ ਦੀ ਅਵਸਥਾ ਵੱਲ ਸਫ਼ਰ ਵੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਭਾਵੇਂ ਯਾਦ ਰੱਖਣਾ ਚਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ਜਾਂ ਭੁੱਲਣਾ ਚਾਉਂਦੇ ਹਾਂ, ਦੋਨੋਂ ਹੀ ਅਕਸਰ ਸਾਡੇ ਜ਼ਹਿਨ ਵਿੱਚ ਚੱਲਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਓਹਨਾਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਕਈ ਅਹਿਸਾਸ ਅਤੇ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦਿਲ ਅੰਦਰ ਬਹੁਤ ਗਹਿਰੇ ਖੁੱਭ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਅਸੀਂ ਓਹਨਾਂ ਦੀ ਤਾਂਘ ਵਿੱਚ ਰਹੇ ਹੁੰਦੇ ਹਾਂ, ਜਦੋਂ ਉਹ ਮਿਲਦੀਆਂ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਉਸਨੂੰ ਖੋਣ ਤੋਂ ਡਰਦੇ ਹੋਏ, ਓਸ ਅਹਿਸਾਸ ਨੂੰ ਬਣਾਏ ਰੱਖਣ ਲਈ ਆਪਣੀ ਪੂਰੀ ਤਾਕਤ ਲਗਾ ਦੇਂਦੇ ਹਾਂ। ਇਸ ਭੌਤਿਕ ਇੱਛਾਵਾਂ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਦੀ ਜ਼ਿੱਦ ਕਰਦਿਆਂ ਅਸੀਂ ਹੋਰਨਾਂ ਇਨਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਪਰੇਸ਼ਾਨ, ਜਾਂ ਦੁਖੀ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ।

ਇਨਸਾਨ ਬੰਦਿਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਉਂਝ ਤੇ ਸਵੀਕਾਰ ਨਹੀ ਕਰਦਾ, ਪਰ ਜੇਕਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਸਿਰਫ਼ ਉਦੋਂ ਹੀ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਉਸਦੀ ਹੋਂਦ ਨੂੰ ਖਤਰਾ ਹੋਵੇ। ਜਦੋ ਹੀ ਇਨਸਾਨ ਆਪਣੀ ਹੋਂਦ ਪ੍ਰਤੀ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਅਜ਼ਾਦ ਹੋਣਾ ਭਾਸਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਡੀ ਹੋਂਦ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ (survival instinct) ਕਰਕੇ ਹੈ।
ਹਰ ਇਨਸਾਨ ਦਾ ਆਪਣਾ ਇੱਕ ਸਫ਼ਰ ਹੈ, ਮਾਇਆ ਦੀ ਕਿਸੇ ਵੀ ਇਕਾਈ ਨਾਲ ਮੋਹ, ਪੈ ਜਾਣਾ ਕੁਦਰਤੀ ਹੈ, ਪਰ ਦੁੱਖਾਂ ਦਾ ਕਾਰਨ ਵੀ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਜੀਵਨ ਸਫ਼ਰ ਹਰ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਮੋਹ ਬੰਧਨ ਵਿੱਚ ਜਕੜਨ ਲਈ ਘੜਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਜਿੰਨੀ ਕਿਸੇ ਅੰਸ਼ ਦੀ ਉੱਚ ਦਰਜੇ ਦੀ ਚੇਤਨਾ ਹੈ ਉੱਨੀ ਹੀ ਮਾਇਆ ਅਤੇ ਮੋਹ ਪ੍ਰਤੀ ਖਿੱਚ ਵੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਜੀਵ ਖ਼ਾਸ ਕਰ ਮਨੁੱਖ ਜੰਮਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਮਾਂ ਬਾਪ ਵੱਲੋਂ ਮਿਲੇ ਪਾਲਣ ਪੋਸ਼ਣ ਅਤੇ ਪਿਆਰ ਕਰਕੇ ਮੋਹ ਪੈ ਜਾਣਾ ਸੁਭਾਵਿਕ ਹੈ। ਸੋ ਮਰਦ ਔਰਤ ਦਾ ਆਪਸੀ ਮੋਹ, ਮਾਪੇ ਸੰਤਾਨ ਦਾ ਮੋਹ, ਆਪਣੀ ਕਮਾਈ ਨਾਲ ਮੋਹ, ਆਪਣੇ ਸ਼ਰੀਰ ਨਾਲ ਮੋਹ, ਜਾਂ ਆਪਣੀ ਕਿਸੇ ਭੌਤਿਕ ਸਿਰਜਣਾ ਨਾਲ ਮੋਹ, ਹਰ ਇੱਕ ਜੁੜਾਵ, ਮਨ ਤਨ ਅਤੇ ਤੁਹਾਡੇ ਪੂਰੇ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਬਦਲ ਕੇ ਰੱਖ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਕਾਬੂ ਨਹੀ ਰਹਿੰਦੇ ਸਗੋਂ, ਸਮਰਪਿਤ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹੋ, ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਨਰਮ ਦਿਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹੋ। ਤੁਹਾਡਾ ਸੁਭਾਅ, ਦਿਨਚਰਿਆ, ਫੈਸਲੇ, ਅਤੇ ਊਰਜਾ ਸਭ ਕੁੱਝ ਉਸ ਉੱਪਰ ਨਿਰਭਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਤੁਸੀਂ ਗੂੜ੍ਹਾ ਮੋਹ ਪਾ ਲਿਆ ਹੈ।

ਮੋਹ ਦੁੱਖ ਸਮਾਨਾਂਤਰ ਚੱਲਦੇ ਹਨ। ਜਿਉਂਦੇ ਜੀਅ ਮੋਹ ਛੱਡਣਾ ਜਰੂਰੀ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਇੱਕੋ ਤਰੀਕਾ ਹੈ, ਮਨ ਨੂੰ ਰੋਕ ਦੇਣਾ। ਕੋਈ ਸ਼ੱਕ ਨਹੀ ਕਿ ਮਨ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਸ਼ਾਂਤ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਮਨ ਦਾ ਮੂਲ ਸੁਭਾਅ ਹੀ ਇਕਾਗਰ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਕੁੱਝ ਨਾ ਸੋਚੋ, ਕੋਈ ਵਿਚਾਰ ਨਾ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਵੇ, ਇਸ ਉੱਪਰ ਕਿਰਿਆ ਨਾ ਕਰੋ, ਇਹ ਆਪਣੇ ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹੀ ਰਹੇਗਾ। ਮਨ ਨੂੰ ਕੁੱਝ ਸਮੇਂ ਲਈ ਇਸ ਸਹਿਜ ਸੁੰਨ ਅਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਲਿਆਉਣਾ ਫ਼ੇਰ ਵੀ ਸੌਖਾ ਹੈ, ਪਰ ਜੀਵਨ ਜਿਉਂਦੇ ਇਸਨੂੰ ਸਹਿਜ ਰੂਪ, ਵਿਚਾਰ ਰਹਿਤ ਰੱਖਣਾ ਵਧੇਰੇ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੈ। ਧਿਆਨ ਰਹੇ ਕਿ ਵਿਚਾਰ ਹੀਨ ਮਨ ਵਿੱਚ ਊਰਜਾ ਕੰਪਨ ਮੌਜੂਦ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਹ ਸੁੰਨ ਅਵਸਥਾ ਨਹੀ ਹੈ। ਮਨ ਜਦੋਂ ਸੰਪੂਰਨ ਸੁੰਨ ਧਾਰ ਲਵੇ ਤਾਂ ਇਹ ਮਾਇਆ ਤੋਂ ਟੁੱਟ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਨਿਰੰਕਾਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਇਸ ਅੰਦਰ ਉਪਜਿਆ ਪਹਿਲਾ ਵਿਚਾਰ, ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿੱਚ ਅਸਲ ਪਦਾਰਥਕ ਸੰਰਚਨਾ ਦੀ ਤੀਵਰਤਾ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਸੰਸਾਰ ਤੋਂ ਟੁੱਟ ਕੇ ਵਾਪਿਸ ਅਸੀਂ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਅਕਸਰ ਪੁਰਾਣੇ ਪੈਟਰਨ ਸਾਨੂੰ ਘੇਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਭੌਤਿਕ ਜੀਵਨ ਆਪਣੇ ਅਨੁਸਾਰ ਢਾਲਣਾ, ਹੁਕਮ ਬੁੱਝਣਾ, ਤਦੇ ਹੀ ਸੰਭਵ ਹੈ ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਅੱਠੇ ਪਹਿਰ ਮਨ ਦਾ ਵੇਹੜਾ ਸੁੰਮਭਰਦੇ ਰਹੀਏ।

ਡਾ. ਪ੍ਰਭਜੋਤ ਸਿੰਘ

20/05/2025

ਗਰੀਬ ਦਾ ਆਪਣਾ ਦੋਸ਼ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਇਸ ਸਮਾਜਿਕ - ਆਰਥਿਕ ਢਾਂਚੇ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਹੈ। ਇਹ "ਗਰੀਬੀ" ਪਰ ਹੋਰ ਅਨੇਕਾਂ ਕੁਰੀਤੀਆਂ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦੇਂਦੀ ਹੈ। ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਗਰੀਬੀ ਵਿੱਚ ਜੰਮਣਾ ਜਾਂ ਨਾ ਜੰਮਣਾ ਸਾਡੇ ਵੱਸ ਨਹੀਂ, ਪਰ ਗਰੀਬੀ ਵਿੱਚ ਮਰ ਜਾਣ ਵਿੱਚ ਕਿਤੇ ਨਾ ਕਿਤੇ ਸਾਡਾ ਦੋਸ਼ ਹੈ।
ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ ਅਮੀਰੀ ਗਰੀਬੀ ਦਾ ਪਾੜਾ ਵੱਧਣ ਅਤੇ ਗਰੀਬ ਤਬਕੇ ਦਾ ਗਰੀਬ ਹੀ ਰਹਿ ਜਾਣਾ, ਇੱਕ ਤਾਂ ਸਾਡੇ ਖ਼ੁਦ ਦੇ ਸਿਰਜੇ ਹੋਏ ਸਿਸਟਮ/ਢਾਂਚੇ ਦੇ ਮੁਕੰਮਲ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਢਹਿ ਜਾਣ ਦਾ ਸਬੂਤ ਹੈ, ਦੂਜਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਢਾਂਚਿਆਂ ਦੇ ਵਿਗਾੜ ਰੂਪ ਸਦਕਾ ਹੀ ਹੁਣ ਭੌਤਿਕ ਗਰੀਬੀ ਅਤੇ ਬੋਧਿਕ ਗਰੀਬੀ ਨੂੰ ਬਰਕਰਾਰ ਵੀ ਰੱਖਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਮੌਜੂਦਾ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਸਮਾਜਿਕ-ਆਰਥਿਕ ਢਾਂਚੇ ਦੇ ਵਿਗਾੜ ਲਈ "ਬੱਚਿਆਂ" ਦਾ ਮੁੱਢਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ਤੋਂ ਵਾਂਝਾ ਰਹਿ ਜਾਣਾ ਵੀ ਹੈ। ਦੂਸਰਾ ਪੱਖ ਇਹ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵੀ ਉਸ ਤੱਤ ਨੂੰ ਵਿਸਾਰਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ ਜਿਸ ਸਦਕਾ ਕਿਸੇ ਦੇ ਜੀਵਨ ਪੱਧਰ ਨੂੰ ਮਿਆਰੀ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਮਿਲਦੀ ਹੋਵੇ। ਅਜੋਕੀ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਕਿਸੇ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਨੌਕਰੀ ਲੈ ਸਕਣ ਵਾਲਾ ਬਣਾ ਰਹੀ ਹੈ, ਪਰ ਇਹ ਸਿਖਾਉਣ ਵਿੱਚ ਅਸਮਰੱਥ ਜਾਪਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਸਨੇ ਸਮੁੱਚੇ ਸਮਾਜਿਕ-ਆਰਥਿਕ ਢਾਂਚੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਨਮਾਨਜਨਕ ਅਤੇ ਨੈਤਿਕ ਪਹੁੰਚ ਵਾਲਾ ਜੀਵਨ ਕਿੰਝ ਵਤੀਤ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਹਰ ਮਨੁੱਖ ਆਪਣੀ ਬਣਦੀ ਜਗ੍ਹਾ ਉੱਤੇ ਨਹੀਂ ਪੁੱਜਦਾ ਤਾਂ ਇੱਕ ਖਲਾਅ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਾਮਰਾਜੀ ਤਾਕਤਾਂ ਆਪਣਾ ਰਾਜ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਦਿਆਂ ਹਨ।

ਉੱਤਮ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਆਭਾਵ ਸਦਕਾ ਹੀ ਮਨੁੱਖ ਆਪਣੀਆਂ ਜਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਵਿੱਚ ਵੀ ਨਾਕਾਮਯਾਬ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਇਨਸਾਨ ਜਦੋਂ ਵੱਡੇ ਹੋ ਕੇ ਸਮਾਜ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਅਕਸਰ ਉਹ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਵਰਗੇ ਲੋਕ-ਤੰਤ੍ਰੀ ਢਾਂਚੇ ਨਾਲ਼ ਨਿਆਂ ਨਹੀਂ ਕਰ ਪਾਉਂਦੇ, ਭਾਵ ਨਾ ਹੀ ਆਪ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕਰ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਆਪਣੇ ਨੁਮਾਇੰਦਿਆਂ ਦੀ ਸਹੀ ਚੋਣ ਕਰ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਜਿਸ ਨਾਲ਼ ਲੋਕ-ਤੰਤਰ ਇੱਕ ਭੀੜ-ਤੰਤਰ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਸਮੁੱਚੇ ਸਮਾਜਿਕ-ਆਰਥਿਕ ਢਾਂਚੇ ਨੂੰ ਲੀਹ ਉੱਤੇ ਲਿਆਉਣ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਨਾ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਸੰਭਵ ਲੱਗਣ ਵਾਲਾ ਪਹਾੜ ਜਿੱਡਾ ਸੰਕਲਪ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਸੰਕਲਪ ਨੂੰ ਅਮਲੀ ਜਾਮਾ ਪਹਿਨਾਉਣ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਨਿੱਕੇ ਤੋਂ ਨਿੱਕੇ ਕਦਮ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਹਰ ਇੱਕ ਨੂੰ ਕਦਮ ਤਾਲ ਮਿਲਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।

ਇਸੇ ਤਰਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਉੱਦਮ "ਸ਼੍ਰੀ ਹਰੀ ਓਮ ਜਿੰਦਲ ਜੀ" ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਲੁਧਿਆਣੇ ਦੇ ਇੱਕ ਸਫ਼ਲ ਬਿਜ਼ਨੈੱਸਮੈਨ ਸਨ, ਪਰ ਆਪਣੇ ਸੰਸਕਾਰਾਂ ਦੀ ਲੋਅ ਹੇਠ, ਸਮਾਜ ਪ੍ਰਤੀ ਪਨਪਦੀ ਚਿੰਤਾ ਸਦਕਾ ਉਹਨਾਂ ਆਪਣਾ ਬਿਜਨੈੱਸ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬੰਦ ਕਰ ਕੇ, ਪਹਿਲਾਂ ਖ਼ੁਦ ਸਮਾਜਿਕ ਕੁਰੀਤੀਆਂ ਦੀ ਜੜ੍ਹ ਨੂੰ ਪਹਿਚਾਨਣ ਲਈ ਕਈ ਵਰ੍ਹੇ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ। ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ 40ਵਰ੍ਹੇ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰਕੇ ਵਕੀਲ ਬਣੇ, ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਇਸ ਢਾਂਚੇ ਦੀ ਬਣਤਰ ਅਤੇ ਅਸਲ ਕਾਰਗੁਜਾਰੀ ਨੂੰ ਸਮਝ ਸਕਣ। ਇਸ ਮਗਰੋਂ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਹੇਠਲੇ ਤਬਕੇ ਦਿਆਂ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਝੂਗੀਆਂ ਅਤੇ ਰੂੜੀਆਂ ਦੀ ਜਿੰਦਗੀ ਤੋਂ ਉਠਾ ਕੇ, ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਸਮਾਜਿਕ ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਢਾਂਚੇ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਨਵੇਕਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦੀ ਨੀਂਵ ਰੱਖੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਇੱਜਤ ਦੀ ਜਿੰਦਗੀ ਜਿਉਣ ਦਾ ਬੀਜ ਬੀਜਿਆ, ਜੋ ਕਿ 2013 ਤੋਂ ਚੱਲਦਾ ਹੁਣ ਇੱਕ ਰੁੱਖ ਬਣਨ ਵੱਲ ਵੱਧ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਖ਼ਾਸ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ A ਤੋਂ "Apple ਨਹੀਂ , ਬਲਕਿ "administration ਪੜ੍ਹਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਸਿਰਫ਼ ਸ਼ਬਦੀ ਨਹੀਂ, ਬਲਕਿ "ਅਡਮਿਨਿਸਟ੍ਰੇਸ਼ਨ ਦਾ ਪੂਰਾ ਪਾਠ ਪੜ੍ਹਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਮੇਰੇ ਭਾਗ ਕਿ ਸ਼੍ਰੀ ਮੱਖਣ ਲਾਲ ਗਰਗ ਜੀ ਨੇ ਪਿੱਛਲੇ ਦਿਨੀਂ "ਸ਼੍ਰੀ ਹਰੀ ਓਮ ਜਿੰਦਲ ਜੀ" ਨਾਲ਼ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕਰਾਉਣ ਲਈ ਸੱਦਿਆ, ਇਸੇ ਸਦਕਾ ਮੈਂ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਉੱਧਮ ਨੂੰ ਨੇੜਿਓਂ ਜਾਣ ਸਕਿਆ। ਸ਼੍ਰੀ ਹਰੀ ਓਮ ਜਿੰਦਲ ਜੀ" ਜੀ ਦੀ ਇੱਕ ਹੋਰ ਖ਼ਾਸ ਗੱਲ ਲੱਗੀ ਕਿ ਉਹ "ਸਿਰਫ਼ ਤੁਹਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਦੀ ਕੰਪਨ ਨਾਲ਼ ਜੋੜਨਾ ਚਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਕੋਈ ਧਨ ਅਧਾਰਿਤ ਮੱਦਦ ਨਹੀਂ ਲੈਂਦੇ । ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਮੱਦਦ ਕਰਨੀ ਚਾਹੇ ਤਾਂ ਉਹ ਆਪਣੇ "ਸਿਧਾਂਤ" ਉਹਨਾਂ ਨਾਲ਼ ਸਾਂਝੇ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਖ਼ੁਦ ਇਸ ਤਰਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਦੇ ਹਨ।

ਅਜੇਹੀ ਚਿਣਗ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਸੱਜਣਾਂ ਦਾ ਮਿਲਣਾ ਅਤੇ ਬੇਅੰਤ ਸਿਖਿਆਵਾਂ ਦੇ ਜਾਣਾ , ਹੀ ਮੇਰੇ ਤੁਹਾਡੇ ਭਾਗ ਹਨ।

ਡਾ. ਪ੍ਰਭਜੋਤ ਸਿੰਘ

10/05/2025

ਰਵਾਇਤੀ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦਾ ਭਵਿੱਖ ?

ਕੀ ਹਰ ਤਰਾਂ ਦਾ ਭੋਜਨ ਹੋਏਗਾ ਲੈਬ ਵਿੱਚ ਤਿਆਰ ?

ਇਸ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੋਈ ਸ਼ੱਕ ਨੀ ਕਿ ਅੱਜ ਦਾ ਖੇਤੀ ਮਾਡਲ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਦੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਨੂੰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਕਿਸਾਨੀ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਰੀੜ੍ਹ ਦੀ ਹੱਡੀ ਰਹੇਗੀ। ਅਜੋਕਾ ਖੇਤੀ ਮਾਡਲ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਮਿੱਟੀ ਨੂੰ ਤਬਾਹ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਵੀ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਖੇਤੀ ਤੋਂ ਦੂਰ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ, ਪਿੱਛਲੇ ਦੋ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਸਿਰਫ਼ ਬ੍ਰੇਨ ਡ੍ਰੇਨ ਹੀ ਨਹੀ ਹੋਇਆ ਬਲਕਿ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਸਾਡੀ ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਨਸਲ ਵੀ ਖੇਤੀ ਤੋਂ ਦੂਰ ਹੋਈ ਹੈ। ਸਿਰਫ਼ ਭਾਰਤ ਹੀ ਨਹੀ ਬਲਕਿ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਹੋਰਨਾਂ ਮੁਲਕਾਂ ਜਿਵੇਂ ਫਰਾਂਸ ਨੇਦਰਲੈਂਡ ਅਤੇ ਪੋਲੈਂਡ ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਵੀ ਆਪਣੇ ਹੱਕਾਂ ਲਈ ਸੜਕਾਂ ਉੱਤੇ ਉੱਤਰੇ ਸਨ।

https://foreignpolicy.com/2024/03/03/farmer-protests-europe-france-germany-india-agriculture-climate/

ਪਾਪੂਲਰ ਓਪੀਨੀਅਨ ਬਣਨ ਲਈ ਸਮਾਂ ਲੱਗਦਾ ਹੈ, ਕੰਪਨੀਆਂ/ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਇਹ ਬਾਖੂਬੀ ਜਾਣਦੇ ਹਨ।

ਭੋਜਨ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਮੁੱਖ ਲੋੜ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ, ਕਿਤੇ ਨਾ ਕਿਤੇ ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਨੂੰ ਇਹ ਪਤਾ ਸੀ ਕਿ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਛੱਡਣ ਲਈ ਮਨਾਉਣਾ ਸੌਖਾ ਨਹੀ ਹੋਊਗਾ। ਇਸ ਲਈ ਪਿੱਛਲੇ ਕੁੱਝ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਪੂਰੀ ਤਰਾਂ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਮੁਕਤ ਭੋਜਨ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਅਤੇ ਮਾਰਕਿਟ ਵਿੱਚ ਉਤਰਨ ਦਾ ਖਾਕਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿੱਚ ਐਨੀਮਲ ਮੀਟ ਅਤੇ ਪਾਲਮ ਆਇਲ ਨੂੰ ਲੈਬ ਵਿੱਚ ਬਣਾਏ ਮੀਟ ਅਤੇ ਰਸਾਇਣਿਕ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ਼ ਬਣਾਇਆ ਫੈਟ ਮਾਰਕਿਟ ਵਿੱਚ ਲਿਆਂਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਦੁਨੀਆ ਦੀ 80% ਤੋਂ ਵਧੇਰੇ ਆਬਾਦੀ ਮੀਟ ਖਾਂਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਡਿਮਾਂਡ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਕਰਨੀ ਦਿਨ-ਬ-ਦਿਨ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੁੰਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ, ਦੂਜਾ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਪਿੱਛਲੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ, Vegan diet ਅਤੇ Animal Cruelty ਬਾਬਤ ਵੀ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਹੈ।
ਜਿਸ ਨਾਲ਼ ਲੈਬ ਵਿੱਚ ਬਣਾਏ ਮੀਟ ਲਈ ਮਾਰਕਿਟ ਤਿਆਰ ਹੋਣ ਵਿੱਚ ਮੱਦਦ ਮਿਲੀ ਅਤੇ ਲੋਕ ਇਸਨੂੰ ਅਪਣਾ ਵੀ ਰਹੇ ਹਨ।

ਕਲੱਚਰਡ ਮੀਟ:- ਭਾਵ ਲੈਬ ਵਿੱਚ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਮੀਟ, Eat Just ਅਤੇ Believer Meat ਇਸ ਖੇਤਰ ਚ’ ਕੰਮ ਕਰਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਕੰਪਨੀਆਂ ਹਨ , ਹੋਰ ਕਈ ਵੱਡੀਆਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਜਿਵੇਂ tyson, JBS, Cargill ਨੇ ਲੈਬ ਵਿੱਚ ਮਾਸ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਇਨਵੈਸਟ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਇਜ਼ਰਾਈਲ, ਜਰਮਨ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀਆਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਵੀ ਇਸ ਮਾਰਕਿਟ ਵਿੱਚ ਇਨਵੈਸਟ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਨੇ

ਹਲੇ ਸਿਰਫ ਸਿੰਗਾਪੁਰ ਵਿੱਚ eat just ਨਾਮ ਦੀ ਅਮਰੀਕੀ ਦੁਆਰਾ ਕਲਚਰਡ ਮੀਟ ਮਾਰਕਿਟ ਵਿੱਚ ਉਤਾਰਿਆ ਗਿਆ ਜਿਸਨੂੰ ਕਿ ਕਾਫ਼ੀ ਹੁੰਘਾਰਾ ਮਿਲਿਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ਼ ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਹੋਰਨਾਂ ਮੁਲਕਾਂ ਵਿੱਚ ਕਲਚਰਡ ਮੀਟ ਦੇ ਪ੍ਰੋਡਕਸ਼ਨ ਅਤੇ ਵਿਕਰੀ ਵਧਣ ਦੇ ਆਸਾਰ ਹਨ

https://www.believermeats.com/blog/investing-in-cultivated-meat

ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ ਕੁੱਲ ਮਾਰਕਿਟ ਸ਼ੈਲਫ ਦੇ 50% ਪ੍ਰੋਡਕਟਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਲਮ ਆਇਲ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਸਸਤਾ ਹੈ, ਠੋਸ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਇਸਦੀ ਟਰਾਂਸਪੋਰਟ ਸੌਖੀ ਹੈ। ਉਂਝ ਵੀ ਫੈਟ ਤੇ ਤੇਲ ਦੀ ਫੂਡ ਮਾਰਕਿਟ ਟ੍ਰਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਦੀ ਹੈ, ਅੱਜ ਫੈਟ ਐਨੀਮਲ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਰਿਹਾ, ਅਤੇ ਤੇਲ ਖੇਤੀ ਤੋਂ ਪਰ, C16Bioscience ਇਸ ਦੋਨਾਂ ਦਾ ਹੀ ਬਦਲ ਲੈਬ ਰਾਹੀਂ ਦੇਣ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ, savor ਕੰਪਨੀ ਨੇ C16Bioscience ਦੇ ਖੇਤੀ ਰਹਿਤ ਪ੍ਰੋਡਕਟਾਂ ਨੂੰ ਬਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਉਤਾਰਨ ਦਾ ਜਿੰਮਾ ਲਿਆ ਹੈ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਵੱਲੋਂ ਕਾਰਬਨਡਾਈਆਕਸਾਈਡ ਨੂੰ ਸਿੱਧੇ ਫੈਟ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰਨ ਦੀ ਤਕਨੀਕ ਇਜਾਦ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਪਿੱਛਲੇ ਸਾਲ Bill gates ਨੇ ਵੀ ਆਪਣੇ ਬਲੋਗ ਵਿੱਚ savor ਅਤੇ C16Bioscience ਬਾਰੇ ਲਿਖਿਆ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਇਨਵੈਸਟਮੈਂਟ ਬਾਰੇ ਦੱਸਿਆ। https://www.c16bio.com/

https://www.gatesnotes.com/alternative-fats-and-oils

ਪੂਰੀ ਤਰਾਂ ਖੇਤੀ ਮੁਕਤ ਭੋਜਨ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਪਿੱਛੇ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦਾ ਤਰਕ ਜਲਵਾਯੂ ਬਦਲਾਵਾਂ ਨੂੰ ਰੋਕਣਾ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ-ਇਕੋਨੋਮਿਕ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਸਥਿਰਤਾ (sustainability) ਲੈ ਕੇ ਆਉਣਾ ਹੀ ਹੈ, ਪਰ ਸਵਾਲ ਇਹ ਉੱਠਦਾ ਹੈ ਕਿ, ਕੀ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ sustainability ਵਾਕਏ ਹੀ sustainability ਲੈ ਕੇ ਆਵੇਗੀ।

ਮੁੱਕਦੀ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਖੇਤੀ ਲਈ ਨਾ ਤੇ ਮਿੱਟੀ ਹੀ ਲੋੜੀਂਦੀ ਰਹਿ ਗਈ ਹੈ ਨਾ ਹੀ ਕਿਸਾਨ, ਬਾਇਓਟਕਨੀਸ਼ੀਅਨ ਨਵੇਂ ਕਿਸਾਨ ਬਣ ਜਾਣਗੇ, ਖੇਤੀ ਮੈਟਰੋ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਸੈਂਕੜੇ ਏਕੜ ਵੱਡੇ ਬੇਸਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਬਣੀ ਲੈਬ ਵਿੱਚ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਵੀ ਖਾਣ ਨੂੰ ਉਪਲੱਬਧ ਹੋਏਗਾ ਉਹ ਸੁਪਰਮਾਰਕਿਟ ਵਿੱਚ ਹੋਏਗਾ, ਕੀ ਅਜੋਕਾ ਕਿਸਾਨ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨੀ ਆਧਾਰਿਤ ਇਕੋਨੋਮੀ ਇਸ ਭਵਿੱਖ ਪ੍ਰਤੀ ਜਾਗਰੂਕ ਹੈ।

ਡਾ. ਪ੍ਰਭਜੋਤ ਸਿੰਘ

06/05/2025

ਕੀ ਹੋਏਗਾ ਊਰਜਾ ਖੇਤਰ ਦਾ ਭਵਿੱਖ?
ਯੂ ਐੱਸ ਜਾਂ ਏਸ਼ੀਆ ਜਾਂ ਯੂਰੋਪ ਕੀਹਦਾ ਪੱਲੜਾ ਹੋਏਗਾ ਭਾਰੀ?
ਕੌਣ ਹੋਏਗਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਮੁਕਤ ਵਾਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਮੋਹਰੀ?
ਕਿਵੇਂ ਬਦਲੇਗਾ ਨਿਵੇਸ਼?

ਗੁਰਬਾਣੀ ਸਾਨੂੰ ਵਾਤਾਵਰਣ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਕੀ ਵਾਤਾਵਰਨ ਸੰਭਾਲ ਦੀ ਜਿੰਮੇਵਾਰੀ ਸਿਰਫ਼ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਹੈ, ਅਕਸਰ ਸਮੱਸਿਆ ਖੜੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਹੀ ਸਮੱਸਿਆ ਦਾ ਹੱਲ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਲੱਗਦੇ ਹਨ।
ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਅਜੋਕੇ ਵਿਕਸਿਤ ਮੁਲਕਾਂ ਨੇ ਹੀ ਇੰਡਸਟਰੀਅਲ ਰੈਵੋਲਿਊਸ਼ਨ ਦੇ ਨਾਮ ਉੱਤੇ ਅੰਨ੍ਹੇ ਵਾਹ ਫੋਸਿਲ ਫਿਊਲ ਵਰਤੇ ਅਤੇ ਅੱਜ ਕਵਾਇਤ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਉਹੀ ਮੋਹਰੀ ਬਣ ਕੇ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਵਾਤਾਵਰਣ ਅਤੇ ਜਲਵਾਯੂ ਵਿੱਚ ਆਏ ਬਦਲਾਵਾਂ ਉੱਤੇ ਲੈਕਚਰ ਦੇ ਰਹੇ ਹਨ, ਖ਼ੈਰ ਇਤਿਹਾਸ ਜੋ ਵੀ ਹੈ ਪਰ ਅੱਜ ਸਭ ਨੂੰ ਵਾਤਾਵਰਣ ਦੀ ਚਿੰਤਾ ਹੈ।

ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੈਤਿਕ ਗਲਿਆਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵਾਤਾਵਰਣ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਦੀ ਨਵੀਂ ਤਕਨੀਕ ਲਿਆਉਣ ਦੀ ਚਰਚਾ ਆਮ ਹੁੰਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਆ, ਸਰਕਾਰਾਂ ਇਸ ਉੱਤੇ ਕਰੋੜਾਂ ਰੁਪਏ ਖ਼ਰਚ ਕਰਦੀਆਂ ਨੇ
ਪਿੱਛੇ ਜਹੇ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਰਸਾਲੇ “ਨੇਚਰ” (npj climate and atmospheric science, ਵਿੱਚ 15 ਜਨਵਰੀ 2025 ਨੂੰ ਛੱਪੀ ਖੋਜ ਦੱਸਦੀ ਏ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਅੰਦਰ ਅਕਤੂਬਰ ਨਵੰਬਰ ਵਿੱਚ ਪਰਾਲੀ ਜਲਾਉਣਾ, ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਕੁੱਲ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਨੂੰ ਮਹਿਜ਼ 14 % ਨਾਲ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਖੋਜ ਪੂਨਮ ਮੰਗਾਰਾਜ ਅਤੇ ਸਹਿਯੋਗੀਆਂ ਵੱਲੋਂ Research institute for humanity and nature ਜਪਾਨ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਛਾਪੀ ਹੈ DOI: 10.1038/s41612-025-00901-8

ਪਿਛਲੇ ਦਿਨੀ ਮੰਤਰੀ ਪੀਯੂਸ਼ ਗੋਇਲ ਵੀ ਆਖਿਆ ਕਿ ਸੈਂਕੜੇ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਵੱਸਦੇ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਨ ਲਈ ਜਿੰਮੇਵਾਰ ਠਹਿਰਾਉਣਾ ਠੀਕ ਨਹੀਂ, ਉੱਪਰ ਦਿੱਤੀ ਰਿਸਰਚ ਵਿੱਚ ਇਹ ਵੀ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਕਿ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦਾ ਮੁਖ ਕਾਰਣ ਛੋਟੇ ਵੱਡੇ ਵਾਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਬਾਲਿਆ ਜਾਣ ਵਾਲ਼ਾ ਪੈਟਰੋਲ ਜਾਂ ਡੀਜ਼ਲ ਹੈ,

ਸੜਕਾਂ ਤੇ ਦੋੜਦੀਆਂ ਕਾਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਨਾਲ਼ ਕੰਸਟ੍ਰਕਸ਼ਨ ਤੇ ਖੇਤੀ ਚ’ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਭਾਰੀ ਮਸ਼ੀਨਰੀ ਵੀ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦਾ ਕਾਰਨ ਐ ਜਿੱਥੇ ਟੋਇਟਾ, ਮਹਿੰਦਰਾ ਜਾਂ ਏਲੋਨ ਮਸਕ, ਟੇਸਲਾ ਇਲੇਕ੍ਟ੍ਰਿਕ ਵਾਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪਰੰਪਰਿਕ ਕਾਰਾਂ ਦੇ ਬਦਲ ਵੱਜੋਂ ਉਤਾਰਨ ਵਿੱਚ ਪੂਰਾ ਜ਼ੋਰ ਲਾ ਰਹੇ ਨੇ, ਤੇ ਊਰਜਾ ਦੇ ਇਸ ਖ਼ੇਤਰ ਵਿੱਚ ਮੋਹਰੀ ਬਣ ਰਹਿ ਨੇ, ਉੱਥੇ ਯੂਰੋਪ, ਵਾਲੇ ਯੂ ਐੱਸ ਅਤੇ ਏਸ਼ੀਆ ਤੋਂ ਪਛੜਦੇ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਹੇ ਸਨ
ਪਰ ਹੁਣ, 3 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ 100 ਮਿਲਿਅਨ ਪੌਂਡ ਖ਼ਰਚ ਕੇ ਸੈਂਕੜੇ ਇੰਜੀਨਿਅਰ ਕੰਮ ਉੱਤੇ ਲਾ ਕੇ, ਇੰਗਲੈਂਡ ਦੀ ਇੱਕ ਕੰਪਨੀ ਨੇ ਇਹ ਨਵਾਂ ਕਾਰਨਾਮਾ ਕਰ ਦਿਖਾਇਆ ਹੈ

ਕਿਹੜੀ ਹੈ ਇਹ ਕੰਪਨੀ ? ਕੌਣ ਹਨ ਇਸਦੇ ਮੋਢੀ, ਕੰਪਨੀ ਕਿਵੇਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ? ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ

JCB ਕੰਪਨੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਜਿੱਥੇ ਵੀ ਕੰਸਟ੍ਰਕਨ ਦਾ ਕੰਮ ਚੱਲਦਾ ਹੈ ਅਸੀਂ ਉੱਥੇ JCB ਮਸ਼ੀਨ ਜਰੂਰ ਦੇਖਦੇ ਆ, ਇਹ ਕੰਪਨੀ ਇੰਗਲੈਂਡ ਦੀ ਹੈ, joseph cyril bamford ਇਸਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਸਨ, ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਬਚੇ ਮਾਲ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਕਰਦਿਆਂ ਅਤੇ ਹਈਡ੍ਰੋਲਿਕ ਤਕਨੀਕ ਵਰਤ ਕੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਇਹ ਕੰਪਨੀ ਬਣਾਈ ਜੋ ਅੱਜ 300 ਤੋਂ ਵੱਧ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਬਣਾਉਂਦੀ ਐ ਤੇ 150 ਤੋਂ ਵੱਧ ਮੁਲਕਾਂ ਨੂੰ ਸਪਲਾਈ ਕਰਦੀ ਐ
JCB ਨੇ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਇੰਜਣ ਜੋ ਹਾਈਡ੍ਰੋਜਨ ਗੈਸ ਤੋਂ ਚੱਲੇਗਾ ਅਤੇ ਸਿਰਫ਼ ਸ਼ੁੱਧ ਪਾਣੀ ਦਾ ਨਿਕਾਸ ਕਰੇਗਾ, ਜ਼ੀਰੋ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਮੁਹਿੰਮ ਵਿੱਚ ਹਾਈਡ੍ਰੋਜਨ ਇੰਜਣ ਹੁਣ ਤੱਕ ਦੇ ਮੋਹਰੀ ਹਨ
2021 ਵਿੱਚ JCB ਚੇਅਰ Lord Anthony Bamford ਨੇ financial times ਨੂੰ ਦਿੱਤੇ ਬਿਆਨ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ “ਮਸਕ” ਨੇ ਯੂਕੇ ਦੇ ਸਰਕਾਰੀ ਮੁਲਾਜਮਾਂ ਨੂੰ ਅੰਨਾ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਅਤੇ ਉਹ ਹਾਈਡ੍ਰੋਜਨ ਇੰਜਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਸਮਝ ਰਹੇ, ਨਾਲ਼ ਹੀ ਇਹ ਵੀ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ ਹਾਈਡ੍ਰੋਜਨ ਇੰਜਣ, ਬੈਟਰੀ ਨਾਲੋਂ ਸਸਤੇ ਵੀ ਹੋਣਗੇ

ਇੰਗਲੈਂਡ ਨੇ ਇਹ ਇੰਜਣ ਯੂਰੋਪ ਦੀ ਮਾਰਕਿਟ ਵਿੱਚ ਉਤਾਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਜਰਮਨੀ, ਸਪੇਨ ਤੇ ਫਰਾਂਸ ਸਮੇਤ 11 ਮੁਲਕਾਂ ਨੇ ਇਸਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਵੇਚਣ ਦੀ ਮਾਨਤਾ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਹੈ, ਇੰਗਲੈਂਡ ਦਾ ਇਹ ਦਾਅ, ਸ਼ੁੱਧ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਮੁਕਤ ਊਰਜਾ ਖ਼ੇਤਰ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਮਾਇਨੇ ਰੱਖਦਾ ਏ, ਇਸ ਨਾਲ਼ ਇਲੈਕਟ੍ਰਿਕ ਵਾਹਨਾਂ ਦੀ ਮਾਰਕਿਟ, ਨਿਵੇਸ਼ ਅਤੇ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਰਹਿਤ ਊਰਜਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੇ ਤਰੀਕਿਆਂ ਤੇ ਕਾਫ਼ੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੈ

ਭਾਰਤ ਦਾ ਗ੍ਰੀਨ ਹਾਈਡ੍ਰੋਜਨ ਉਤਪਾਦਨ ਸਮਰੱਥਾ ਘੱਟੋ ਘੱਟ 5 ਮਿਲੀਅਨ ਮੀਟ੍ਰਿਕ ਟਨ ਪ੍ਰਤੀ ਸਾਲ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾਂ ਹੈ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇਸ ਸੈਕਟਰ ਵਿੱਚ 2030 ਤੱਕ 8 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਨਿਵੇਸ਼ ਆਉਣ ਅਤੇ 6 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਨੌਕਰੀਆਂ ਪੈਦਾ ਹੋਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾਂ ਹੈ.
ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਸਾਰਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਵਾਤਾਵਰਨ ਸੰਭਾਲ ਦੇ ਨਾਮ ਉੱਤੇ ਅੱਗੇ ਵਧਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਸਰਕਾਰਾਂ ਪਬਲਿਕ ਦਾ ਪੈਸਾ ਵਰਤ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਕੰਪਨੀਆਂ ਨੂੰ ਲੋਨ ਦਿੱਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਨੇ, ਫ਼ਿਰ ਮਾਫ਼ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਨੇ, ਪਰ ਪਹਿਲਾ ਸਵਾਲ:- ਵਾਤਾਵਰਨ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦਾ ਜਿੰਮੇਵਾਰ ਕੌਣ ਹੈ ?

References:

DOI: 10.1038/s41612-025-00901-8
https://www.jcb.com/en-gb/news/2021/10/jcb-hydrogen-engine-gets-100m-injection
https://www.ft.com/content/0d691278-3933-436b-96fa-c9d0319cce86
https://mnre.gov.in/en/national-green-hydrogen-mission/

ਲਿਖਤ:- ਡਾ. ਪ੍ਰਭਜੋਤ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ

15/04/2025

ਐਮੀ ਨੋਇਥਰ (Emmy Noether) ਦਾ ਨਾਮ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਗਣਿਤ ਦੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਮਹਾਨ ਇਨਸਾਨ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ 23 ਮਾਰਚ 1882 ਨੂੰ ਜਰਮਨੀ ਵਿੱਚ ਜਨਮੀ ਸੀ। ਨੋਇਥਰ ਦੀ ਰੁਚੀ ਗਣਿਤ ਵਿੱਚ ਸੀ, ਪਰ ਉਸਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਨੇ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਨਿਓਆਂ ਹਿਲਾ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਉਸ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਯੋਗਦਾਨ “ਨੋਇਥਰ ਦਾ ਸਿਧਾਂਤ” (Noether’s Theorem) ਹੈ, ਜਿਸਨੇ ਆਧੁਨਿਕ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਦਿਸ਼ਾ ਦਿੱਤੀ।

ਇਹ ਕਹਾਣੀ 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਆਇੰਸਟਾਈਨ ਨੇ ਆਪਣਾ General Theory of Relativity (1905-1915) ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ। ਆਇੰਸਟਾਈਨ ਨੇ ਸਮੇਂ ਅਤੇ ਸਥਾਨ (space-time) ਦੀ ਸਮਝ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦਿੱਤੀ, ਅਤੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਭਾਰੀ ਵਸਤੂਆਂ ਸਥਾਨ ਅਤੇ ਸਮੇਂ ਨੂੰ ਮੋੜ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਇੱਕ ਇਨਕਲਾਬ ਸੀ। ਪਰ ਆਇੰਸਟਾਈਨ ਦੀ ਸਿਧਾਂਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਖ਼ਾਮੀ ਰਹਿ ਗਈ – energy conservation (ਊਰਜਾ ਸੰਰਕਸ਼ਣ) ਨੂੰ ਸਹੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਸਾਬਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਿਆ।

ਇੱਥੇ ਨੋਇਥਰ ਨੇ ਦਖਲ ਦਿੱਤਾ। 1915-1918 ਵਿੱਚ, ਨੋਇਥਰ ਨੇ ਆਪਣਾ ਸਿਧਾਂਤ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜੋ ਇਹ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਕਿਸੇ ਭੌਤਿਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ ਕੁਝ symmetrical ਹੈ (ਜਿਵੇਂ ਸਮੇਂ ਜਾਂ ਸਥਾਨ ਵਿੱਚ invariance), ਤਾਂ ਉਥੇ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ quantity conserve ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ (ਜਿਵੇਂ energy, momentum, angular momentum)।

ਨੋਇਥਰ ਦਾ ਸਿਧਾਂਤ ਇਹ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਹਰ symmetry ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ conservation law ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਹ ਸਿਧਾਂਤ ਨਾ ਸਿਰਫ ਊਰਜਾ ਦੇ ਸੰਰਕਸ਼ਣ ਨੂੰ ਵਿਗਿਆਨਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਇਹ Quantum Field Theory, Standard Model, ਅਤੇ String Theory ਵਰਗੀਆਂ ਆਧੁਨਿਕ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਦੀ ਨੀਵ ਵੀ ਹੈ।

ਆਇੰਸਟਾਈਨ ਨੇ ਨੋਇਥਰ ਦੇ ਕੰਮ ਦੀ ਬਹੁਤ ਵਡਿਆਈ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਕਿਹਾ, “Fraulein Noether is the most significant creative mathematical genius thus far produced since the higher education of women began.”

ਹਾਲਾਂਕਿ ਆਇੰਸਟਾਈਨ ਦਾ ਕੰਮ ਵਿਸ਼ਵ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੋਇਆ, ਨੋਇਥਰ ਨੂੰ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਪਿੱਛੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ। ਇਕ ਔਰਤ ਅਤੇ ਜਿਊਇਸ਼ ਹੋਣ ਕਾਰਨ, ਉਸ ਨੂੰ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਪੂਰਾ ਅਧਿਆਪਕ ਬਣਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਵੀ ਨਹੀਂ ਮਿਲੀ ਸੀ। ਪਰ ਉਸਦਾ ਗਿਆਨ ਅਤੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਅੱਜ ਵੀ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਰੀੜ੍ਹ ਦੀ ਹੱਡੀ ਬਣੀ ਹੋਈ ਹੈ।

ਨੋਇਥਰ ਨੇ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਨੂੰ ਗਣਿਤਕ ਧੁਰਾ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਨੇ ਆਇੰਸਟਾਈਨ ਦੀ ਗੱਲ ਨੂੰ scientific rigor ਦਿੱਤਾ, ਅਤੇ ਦਰਸਾਇਆ ਕਿ ਕਿਸੇ ਵੀ ਭੌਤਿਕ ਸਿਧਾਂਤ ਦੀ ਮੂਹਾਰ symmetry ਹੈ – ਤੇ ਇਹ symmetry ਹੀ physical laws ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦੀ ਕੁੰਜੀ ਹੈ।

ਨੋਇਥਰ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਸਾਨੂੰ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕਈ ਵਾਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਇਨਕਲਾਬ ਚੁਪ ਚਾਪ, ਲਿਖਤਾਂ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ – ਅਤੇ ਇਹ ਇਨਕਲਾਬ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਨੂੰ ਰੋਸ਼ਨ ਕਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਆਓ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਔਰਤ ਦਿਵਸ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਨਾ ਕਰੀਏ।

ਸਾਂਝਾ ਕਰਤਾ:-
ਡਾ. ਪ੍ਰਭਜੋਤ ਸਿੰਘ

09/04/2025

ਮਨ ਦੀ ਖੋਜ

ਭਾਈ ਬਹਿਲੋ ਜੀ ਨੂੰ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦਾ ਥਾਪੜਾ ਮਿਲਿਆ, ਨਿੱਘੀ ਬੁੱਕਲ, ਅਥਾਹ ਵਰਦਾਨ ਦਿੱਤੇ ਗਏ। ਮਾਲਵੇ ਅੰਦਰ ਗੁਰੂ ਕਿਰਪਾ ਦੁਆਰਾ ਮਨ ਉੱਤਰੀ ਇੱਕ ਓਂਕਾਰੀ ਸਿੱਖੀ ਦਾ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਪ੍ਰਚਾਰ, ਵਿਸਥਾਰ ਭਾਈ ਬਹਿਲੋ ਜੀ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਆਇਆ। ਸਿੱਖੀ ਅੰਦਰ ਦੇਗ ਤੇਗ ਦੋਵੇਂ ਹੀ ਇੱਕੋ ਧਾਰ ਰੱਖਦੇ ਹਨ, ਦੇਗ ਬਾਬਤ ਭਾਈ ਬਹਿਲੋ ਜੀ, ਥਾਪੇ ਸਿੱਖਾਂ ਅਤੇ ਓਹਨਾਂ ਦੇ ਸੁਹਿਰਦ ਵੰਸ਼ ਨੇ ਸੇਵਾ ਦਾ ਦੀਪ ਬਲਦੇ ਰੱਖਿਆ ਹੈ।

ਭਾਈ ਬਹਿਲੋ ਜੀ ਸੇਵਾ ਦੀ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਚਾਨਣ ਮੁਨਾਰੇ ਹਨ। ਸੇਵਾ ਮਨ ਹੰਢਾਉਂਦਿਆਂ ਹੀ ਤੁਸੀਂ ਹੁਣ ਵਿੱਚ ਆ ਜਾਂਦੇ ਹੋ। ਸੇਵਾ ਤੋਂ ਮੇਰਾ ਭਾਵ ਨਿਸ਼ਕਾਮ ਸੇਵਾ ਹੀ ਹੈ। ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਵਿਚਰਦਿਆਂ ਐਸੀ ਨਿਸ਼ਕਾਮ ਸੇਵਾ ਹਰ ਕਿਸੇ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਨਹੀ ਆਉਂਦੀ।

ਇਕਹਾਰਟ ਟੋਲੇ, “ਹੁਣ” ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਲਿਖਦੇ ਹਨ। ਪਰਮ ਮੁੰਡੇ ਜੀ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਪਾਠਕਾਂ ਲਈ, ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਬਹੁਤ ਸੋਹਣਾ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਕਹਾਰਟ ਟੋਲੇ, ਮਨ ਅਵਸਥਾ, ਮਨ ਕੰਪਨ ਨੂੰ ਹੁਣ ਵਿੱਚ ਰੱਖਣ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਇਹ ਨਹੀ ਲਿਖਦੇ ਕਿ ਜੋ ਵੀ ਹੈ ਬੱਸ “ਹੁਣ” ਹੈ। ਭੂਤ ਕਾਲ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕਿਸਮ ਦਾ ਭੂਤ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਯਾਦਦਾਸ਼ਤ ਹਮੇਸ਼ਾ ਪਰੇਸ਼ਾਨ/ਤੰਗ ਹੀ ਕਰੇਗੀ।
ਜੇਕਰ ਭੂਤ ਹਾਲੇ ਵੀ “ਹੁਣ” ਅੰਦਰ ਮੌਜੂਦ ਹੈ ਤਾਂ ਇਹ ਚੱਕਰਵਿਊ ਦਾ ਰੂਪ ਲੈ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਤੁਹਾਡੀ ਊਰਜਾ ਨੂੰ ਖਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਨੁਕਤਾ ਸਾਂਝਾ ਕਰਨਾ ਜਰੂਰੀ ਹੈ, ਕਿ ਮਨ ਨੂੰ ਭੂਤ ਵਿੱਚ ਨਨਹੀ ਰੱਖਣਾ ਪਰ ਭੂਤ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰੇਰਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਹੁਣ ਅੰਦਰ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਨਾ ਜਰੂਰੀ ਹੈ, ਭਾਵੇਂ ਇਹ ਤੁਹਾਡਾ ਵਿਲੱਖਣ ਇਤਿਹਾਸ ਹੋਵੇ ਉਸਨੂੰ ਹੁਣ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਵਹਿੰਦਾ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰੋ, ਗੁਰਬਾਣੀ ਤੇ ਹੈ ਹੀ ਅਕਾਲੀ।।।

ਅਕਸਰ ਸਾਡਾ ਮਨ ਹੁਣ ਨਾਲੋਂ ਭੂਤ ਅਤੇ ਭਵਿੱਖ ਹਾਲਾਤਾਂ ਜਜ਼ਬਾਤਾਂ ਅਤੇ ਅਹਿਸਾਸਾਂ ਵਿੱਚ ਵਲੀਨ ਰਹਿੰਦਾ ਏ। ਜਦਕਿ ਸਾਡੀ ਊਰਜਾ ਦਾ ਸੁਭਾਅ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੋ ਸੋਚ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰ ਲਵਾਂਗੇ, ਉਹੀ ਹੋਣ ਲੱਗ ਜਾਵੇਗਾ। ਮਨ ਨੂੰ ਭੂਤ ਵਿੱਚ ਰੱਖਣ ਦਾ ਕਦੀ ਮੁਨਾਫ਼ਾ ਨਹੀ ਹੁੰਦਾ, ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਣਾ ਸਕੂਨ ਸਬਰ ਸੰਤੋਖ ਦਿੰਦਾ ਏ, ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਰੱਖਣਾ ਡਰ, ਅਨਿਸ਼ਚਿਤਤਾ ਅਤੇ ਉਮੀਦ ਤਿੰਨੋਂ ਦੇ ਸਕਦਾ ਏ।

ਨਿੱਜੀ ਅਨੁਭਵ ਮੇਰੇ ਵੀ ਮੈਨੂੰ ਆਪੇ ਤੋਂ ਤੋੜਨ ਵਾਲੇ ਰਹੇ ਹਨ, ਮਾਇਆ ਹੈ ਹੀ ਐਸੀ ਕਿ ਜਕੜ ਲਵੇ ਤੇ ਛੁੱਟਣਾ ਔਖਾ ਹੈ, ਬਹੁਤੇ ਆਖ਼ਰੀ ਸਾਹ ਤੱਕ ਛੁੱਟ ਨਹੀ ਪਾਉਂਦੇ। ਇਨਸਾਨ ਨੇ ਵਿਕਾਸ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਗ੍ਰਹਿਸਥ ਜੀਵਨ ਚੁਣਿਆ ਜੋ ਮਨ ਨੂੰ ਧਰਵਾਸ ਅਤੇ ਉੱਤਮ ਅਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਲਿਜਾਉਣ ਲਈ ਲੋੜਿੰਦਾ ਠਹਿਰਾਵ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰਾਂ ਦਾ ਮੋਹ ਸਾਨੂੰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਗ੍ਰਹਿਸਥ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣਾ ਪਰ ਮੋਹ ਨਾ ਰੱਖਣਾ ਵਿਰੋਧਾਭਾਸੀ ਲੱਗ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਜਿਸ ਪ੍ਰਤੀ ਜੋ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਬਣਦੀ ਉਸਨੂੰ ਪੂਰੇ ਹੋ ਨਿਭਾਉਣਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰੇਮ “੧” ਨੂੰ ਕਰਨਾ ਹੀ ਸਾਡੇ ਲਈ ਉੱਤਮ ਹੈ।

ਹੁਣ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਲਈ, ਗ੍ਰਹਿਸਥ ਵਿੱਚ ਸੰਤੋਖ ਸਬਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ, ਭੂਤ ਭਵਿੱਖ ਨੂੰ ਹੁਣ ਅੰਦਰ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਨ ਅਤੇ ਮਨ ਕੰਪਨ ਸੁੰਨ ਕਰ, ਹਰ ਇੱਛਾ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਲਈ, ਆਓ ਮਨ ਦੀ ਖੋਜ ਦੇ ਪਾਂਧੀ ਬਣੀਏ।

ਡਾ. ਪ੍ਰਭਜੋਤ ਸਿੰਘ
ਪੀਐੱਚਡੀ ਨੈਨੋ ਰਸਾਇਣ ਵਿਗਿਆਨ, ਪੰਜਾਬ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ
ਪੋਸਟਡਾਕ ਪੋਲਿਸ਼ ਅਕੈਡਮੀ ਆਫ਼ ਸਾਇੰਸ, ਪੋਲੈਂਡ
ਅਸਿਸਟੈਂਟ ਪ੍ਰੋਫ. ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਗਰੁੱਪ ਆਫ਼ ਕਾਲੇਜ, ਮੋਹਾਲੀ।

07/04/2025

ਅਕਸਰ ਲੋਕ ਹੀਮੋਗਲੋਬਿਨ ਚੈੱਕ ਕਰਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਘੱਟ ਹੋਣ ਤੇ ਘਬਰਾ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਪਰ ਵੱਧ ਹੋਣ ਨੂੰ ਚੰਗਾ ਸਮਝਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇਸਦੇ ਉਲਟ ਹੈ।

ਆਓ ਹੀਮੋਗਲੋਬਿਨ ਲੇਵਲ, ਬਾਰੇ uma palkar ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਸਾਂਝੀ ਕੀਤੀ ਇੱਕ ਪੋਸਟ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਅਨੁਵਾਦ ਪੜ੍ਹੀਏ:-

ਸਾਡੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਅੱਗੇ ਤਿੱਬਤ ’ਚ ਇਨਸਾਨੀ ਵਿਕਾਸ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ:
ਇੱਥੇ ਉਚਾਈ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਆਕਸੀਜਨ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਘੱਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ Hypoxia (ਆਕਸੀਜਨ ਦੀ ਕਮੀ ਨਾਲ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਬਿਮਾਰੀ) ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਅੱਜ ਲੋਕ ਮਾਹੌਲ ਨਾਲ ਅਨੁਕੂਲ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ।

ਇਹੀ ਕੁਦਰਤੀ ਚੋਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਕਈ ਵਾਰੀ ਥੋੜ੍ਹੀ ਅਜੀਬ ਜਾਂ ਵਿਰੋਧਭਾਸ਼ੀ ਲੱਗ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਨ ਵਜੋਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਥਾਵਾਂ ’ਤੇ ਮਲੇਰੀਆ ਆਮ ਹੈ, ਉਥੇ Sickle Cell Anemia ਦੀ ਦਰ ਵੀ ਵੱਧ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਬਿਮਾਰੀ, ਮਲੇਰੀਆ ਤੋਂ ਬਚਾਉ ਵਾਲੇ ਜੀਨ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਹੋਈ ਹੈ।

Beall ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਟੀਮ ਨੇ 46 ਤੋਂ 86 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਦੀਆਂ 417 ਔਰਤਾਂ ’ਤੇ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਨੇਪਾਲ ਵਿੱਚ 3500 ਮੀਟਰ (11480 ਫੁੱਟ) ਤੋਂ ਉੱਚੀ ਉਚਾਈ ’ਤੇ ਰਹੀਆਂ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਔਰਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਜੀਵਤ ਜਨਮ ਦਿੱਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਦਰਜ ਕੀਤੀ (0 ਤੋਂ 14) ਦਰਜ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਦੀ ਔਸਤ 5.2 ਸੀ। ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਸਰੀਰਕ ਜਾਣਕਾਰੀ ਵੀ ਇਕੱਠੀ ਕੀਤੀ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ Hemoglobin ਦੀ ਮਾਤਰਾ (ਜੋ ਲਾਲ ਖੂਨ ਦੇ ਕੋਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਆਕਸੀਜਨ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦੀ ਹੈ) ਅਤੇ Hemoglobin ਨਾਲ ਬੰਨ੍ਹੀ ਆਕਸੀਜਨ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਨੂੰ ਵੀ ਮਾਪਿਆ ਗਿਆ।

ਹੈਰਾਨੀ ਦੀ ਗੱਲ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਔਰਤਾਂ ਨੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਜੀਵਤ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ Hemoglobin ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਨਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਬਹੁਤ ਸੀ, ਨਾ ਬਹੁਤ ਘੱਟ — ਬਲਕਿ ਔਸਤ ਦੇ ਨਜ਼ਦੀਕ ਸੀ। ਪਰ Hemoglobin ਦੀ Oxygen Saturation ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੀ।

ਇਹ ਨਤੀਜੇ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਚਾਈ ਵਾਲੀ ਥਾਂ ’ਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ ਆਕਸੀਜਨ ਨੂੰ Cells ਅਤੇ Tissues ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਦੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਇੰਨਾ ਸਟੀਕ ਅਤੇ ਅਨੁਕੂਲ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਖੂਨ ਨੂੰ ਗਾੜਾ ਹੋਣ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦੀ। ਜੇ ਖੂਨ ਜ਼ਿਆਦਾ ਗਾੜਾ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਦਿਲ ’ਤੇ ਵਧੇਰੇ ਦਬਾਅ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।

Beall ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਪਹਿਲਾਂ ਸੋਚਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਕਿ ਘੱਟ Hemoglobin ਦਿਲ ਲਈ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੈ, ਪਰ ਹੁਣ ਪਤਾ ਲੱਗਿਆ ਕਿ ਔਸਤ Hemoglobin ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਹੈ। Oxygen Saturation ਜਿੰਨੀ ਵੱਧ ਹੋਵੇ, ਉਤਨੀ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੈ। Live Births ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਇਹ ਸਾਬਤ ਕਰਦੀ ਹੈ।

ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਬੱਚੇ ਹੋਏ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਲੰਗਸ (ਫੇਫੜਿਆਂ) ਵੱਲ ਖੂਨ ਦਾ ਪ੍ਰਵਾਹ ਤੇਜ਼ ਸੀ ਅਤੇ ਦਿਲ ਦੇ ਖੱਬੇ ਵੈਂਟਰੀਕਲ (ਖੂਨ ਪੰਪ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਭਾਗ) ਦੀ ਚੌੜਾਈ ਔਸਤ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੀ।

ਇਹ ਸਾਰੇ ਲੱਛਣ ਮਿਲ ਕੇ ਆਕਸੀਜਨ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਇਹ ਵੀ ਪਤਾ ਲੱਗਿਆ ਕਿ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਕਾਰਕ ਵੀ ਅਹਿਮ ਹਨ। ਜਿਹੜੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਜਵਾਨੀ ਵਿੱਚ ਹੀ ਵਿਆਹ ਕਰਾ ਲੈਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਲੰਮਾ ਵਿਆਹਸ਼ੁਦਾ ਜੀਵਨ ਜੀਉਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ ਵੱਧ ਰਹੀ ਹੈ।

ਫਿਰ ਵੀ, ਸਰੀਰਕ ਲੱਛਣਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ। ਜਿਹੜੀਆਂ ਨੇਪਾਲੀ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਸਰੀਰਕ ਲੱਛਣ ਉਚਾਈ ਦੀਆਂ ਥਾਵਾਂ ਨਾਲ ਤਾਲਮੇਲ ਖਾਂਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ Reproductive Success Rate (ਜਣਨ ਸਮਰਥਾ) ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੀ।

Beall ਨੇ ਕਿਹਾ: “ਇਹ ਕੁਦਰਤੀ ਚੋਣ ਦੀ ਲਗਾਤਾਰ ਚੱਲ ਰਹੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਉਦਾਹਰਨ ਸਾਨੂੰ ਮਨੁੱਖੀ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੀ ਹੈ।”

Ref:-

Evol Med Public Health. 2017 Apr 21;2017(1):82–96.

ਡਾ. ਪ੍ਰਭਜੋਤ ਸਿੰਘ

31/03/2025

For admission to BS-MS and BS programs of IISERs, a webinar in Punjabi is being organized.

IISERs ਦੇ BS-MS ਅਤੇ BS ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲੇ ਲਈ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੈਬਿਨਾਰ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।

📅 Friday, April 4 ⏰ 6:30 PM

All are welcome!

🔗 Joining link: https://us02web.zoom.us/j/89051387800

31/03/2025

ਸਟੂਡੀਓ ਗਿਬਲੀ (Studio Ghibli) ਦੀ ਅਦਭੁਤ ਦ੍ਰਿਸ਼ਆਵਲੀ: ਇੱਕ ਤਿਆਗ ਅਤੇ ਸੰਕਲਪ ਦੀ ਕਹਾਣੀ

ਜੋ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰੂਪ ਤੋਂ ਵਿਸ਼ਤ੍ਰਿਤ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਅਸੀਂ Ghibli ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਵੇਖਦੇ ਹਾਂ, ਉਹ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਹੱਥੋਂ ਬਣਾਏ ਹੋਏ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਫਰੇਮ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। 1950ਵਿਆਂ ਵਿੱਚ CGI (Computer-Generated Imagery) ਆਉਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਐਨੀਮੇਟਰ ਅਤੇ Studio Ghibli ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਹਾਯਾਓ ਮਿਯਾਜ਼ਾਕੀ ਨੇ ਕਦੇ ਵੀ ਕੰਪਿਊਟਰ-ਬਣੀ ਗ੍ਰਾਫਿਕਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਛਾ ਨਹੀ ਜਤਾਈ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਜਾਂ ਬਿਲਕੁਲ ਵੀ CGI ਨਹੀਂ ਵਰਤੀ।

ਉਹ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ:
“ਜੋ ਵੀ ਇਹ ਚੀਜ਼ (CGI ਜਾਂ ਆਉਣ ਵਾਲੀ AI) ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੀੜਾ (ਦੁੱਖ) ਦੀ ਕੋਈ ਸਮਝ ਨਹੀਂ… ਮੈਂ ਕਦੇ ਵੀ ਆਪਣੀ ਕਲਾ ਵਿੱਚ ਇਹ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੁੰਦਾ। ਮੈਂ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਇਹ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਅਪਮਾਨਿਤ ਕਰਨ ਵਰਗਾ ਹੈ।

ਇੱਕ ਇੱਕ ਹੱਥੋਂ ਬਣਾਇਆ ਹੋਇਆ ਫਰੇਮ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਦਿਨ ਲੱਗਦੇ ਹਨ। ਸਿਨੇਮਾ ਸਕਰੀਨ ਉੱਤੇ ਵਿੱਚ ਹਰ ਸਕਿੰਟ ਵਿੱਚ 24 ਫਰੇਮ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਇਸ ਲਈ, ਜੇਕਰ ਇੱਕ ਆਮ ਆਰਟਿਸਟ ਹਰ ਰੋਜ਼ 8 ਘੰਟੇ ਕੰਮ ਕਰੇ, ਤਾਂ Ghibli ਫਿਲਮ ਦੇ ਕੇਵਲ 1 ਸਕਿੰਟ ਦੀ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ 192 ਦਿਨ ਲੱਗ ਸਕਦੇ ਹਨ!

ਮਿਯਾਜ਼ਾਕੀ ਦੀ ਫਿਲਮ “How Do You Live?” (ਜੋ Kimi-tachi wa Dou Ikiru ka? ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ) ਦੀ ਉਤਪਤੀ 2016 ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਸੀ ਅਤੇ ਕੇਵਲ 12 ਮਿੰਟ ਦੀ ਫਿਲਮ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 12 ਮਹੀਨੇ ਲੱਗ ਗਏ।

ਇਹੋ ਜਿਹਾ ਤਿਆਗ ਅਤੇ ਸੰਕਲਪ ਹੀ Studio Ghibli ਨੂੰ ਇੱਕ ਬਿਹਤਰੀਨ ਕਲਾ ਵੱਜੋਂ ਮਾਨਤਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।

~ ਉਪਰੋਕਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਫੇਸਬੁੱਕ ਪੋਸਟ ਤੋਂ ਅਤੇ ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਤੋਂ ਲਈ ਗਈ:

ਕਲ੍ਹ ਇੰਦਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਅਟਵਾਲ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਦੌਰਾਨ, ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਿਤ ਹੁੰਦੇ ਪਰਮ ਮੁੰਡੇ ਜੀ ਨੇ ਇੱਕ ਗੱਲ ਆਖੀ ਕਿ ਬੱਸ ਜਿਵੇ ਤਿਵੇਂ ਕਰਕੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਲਵੋ। ਜੋ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਜਿਸ ਵਿਚਾਰ ਨੂੰ ਊਰਜਾ ਮਿਲਦੀ ਰਹੇ ਉਹ ਭੌਤਿਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋ ਕੇ ਰਹੇਗਾ।

ਮਨ ਵਿੱਚ ਕੁੱਝ ਵੀ ਧਾਰ ਲਵੋ, ਬੱਸ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨਾ ਹੀ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੈ, ਸਿਰੇ ਲਾਉਣ ਲਈ ਕੁਦਰਤ ਆਪ ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਲ਼ ਕਦਮ ਦਰ ਕਦਮ ਚੱਲਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦੇਂਦੀ ਹੈ।

ਡਾ. ਪ੍ਰਭਜੋਤ ਸਿੰਘ

ਚਾਨਣ ਦੀਆਂ ਤਰਜਾਂ : ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਚੇਤਨਾ, ਸਹਿਜ ਵਿਚਾਰ ਅਤੇ ਜਾਗਰੂਕਤਾ

03/08/2025

30/07/2025

27/07/2025

29/06/2025

20/05/2025

10/05/2025

06/05/2025

15/04/2025

09/04/2025

07/04/2025

31/03/2025

31/03/2025

Address

Website

Alerts

Contact The Practice

Shortcuts

Share