Nay La Specialist Clinic

23/08/2025

အဆင့်မြင့်ရောဂါရှာဖွေရေးဓါတ်ခွဲခန်းနှင့် အထူးကုဆေးခန်းလေး စတင်ခဲ့စဥ်က အမှတ်တရလေးတွေ
သတိရခြင်းများစွာဖြင့် ကျေးဇူးဦးခိုက်တင်သင့်သူအားလုံး ကျေးဇူးများအား ရင်ထဲက လှိုက်လှိုက်လှဲလှဲသတိရ ကျေးဇူးတင်လျက်ပါ

02/07/2024

နေလအဆင့်မြင့်ရောဂါရှာဖွေရေးဓါတ်ခွဲခန်းနှင့်အထူးကုဆေးခန်းတွင် ဗုဒ္ဓဟူးနေ့ နေ့လည်နှစ်နာရီတိုင်း ဓါတ်မှန်အထူးကုဆရာဝန်ကြီးလာရောက်ပါကြောင်း ချစ်ခင်စွာဖြင့်သတင်းကောင်းလေးပေးအပ်လိုက်ပါသည်ခင်များ

ချစ်ခင်စွာဖြင့်
နေလအထူးကုဆေးခန်းမိသားစု
09750610771
09955319679
#နေလဝမ်းတွင်း

15/06/2024

အဆင့်မြင့်ရန်အတွက်အမှတ်တရပုံလေး
ကျေးဇူးတင်ထိုက်သူအားလုံးအားကျေးဇူးတင်လျက်

12/03/2024

၁၃.၃..၂၄ ရက် ဗုဒ္ဓဟူးနေ့
နေ့လည် တစ်နာရီခွဲတွင်
ဓါတ်မှန်အထူးကုဆရာဝန်ကြီးလာရောက်မည်ဖြစ်ပါသဖြင့်
Ultrasound ရိုက်ချင်သော
ရိုက်ရန်လိုအပ်သောသူများလာရောက်နိုင်ပါကြောင်း ချစ်ခင်စွာ ဖြင့် သတင်းကောင်းပေးအပ်ပါသည်ခင်များ
ကျေးဇူးတင်စွာဖြင့်
နေလအထူးကုဆေးခန်း
၀၉၇၅၀၆၁၀၇၇၁

23/11/2021

https://fb.watch/9soczjSYWa/

22/11/2021

၂၄ ၁၁ ၂၁ ရက် ဗုဒ္ဓဟူးနေ့
နေ့လည် တစ်နာရီခွဲတွင်
ဓါတ်မှန်အထူးကုဆရာဝန်ကြီးလာရောက်မည်ဖြစ်ပါသဖြင့်
Ultrasound ရိုက်ချင်သော
ရိုက်ရန်လိုအပ်သောသူများလာရောက်နိုင်ပါကြောင်း ချစ်ခင်စွာ ဖြင့် သတင်းကောင်းပေးအပ်ပါသည်ခင်များ
ကျေးဇူးတင်စွာဖြင့်
နေလအထူးကုဆေးခန်း
၀၉၇၅၀၆၁၀၇၇၁

12/10/2021

https://fb.watch/8AOnkvwE97/

02/12/2020

လာမယ့် ဒီဇင်ဘာ ၁၂ ရက်​နေ့ဟာ UHC Day ဖြစ်ပါတယ်။ UHC ဆိုတာက Universal Health Coverage လို့ခေါ်တဲ့ လူတိုင်း လက်လှမ်းမီ လွှမ်းခြုံနိုင်သော၊ အရည်အသွေးရှိသော ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှုကို ဆိုလိုတာပါ။

World Health Organization ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့ ရဲ့ ဖွင့်ဆိုချက်အရ UHC ဆိုတာ လူသားအားလုံး လိုအပ်တဲ့ အချိန်မှာ လိုအပ်တဲ့ ကျန်းမာရေး စောင့်ရှောက်မှုကို ငွေကြေးအခက်အခဲ တစ်စုံတစ်ရာ မရှိဘဲ (ရောဂါကြောင့် ကျန်းမာရေးစရိတ်ထောင်းပြီး မွဲပြာကျရခြင်း၊ ကျန်းမာရေးစရိတ်ကြောင့် ဆင်းရဲတွင်းနက်သွားခြင်းများ မရှိဘဲ) လွယ်ကူလျင်မြန်စွာနဲ့ ရရှိနိုင်အောင် ဖန်တီးထားတဲ့ စနစ်မျိုး လို့ ပြောပါတယ်။ ကျ​နော်တို့နိုင်ငံမှာတော့ ငွေကြေးအခက်အခဲကြောင့် လူအများစုဟာ လိုအပ်တဲ့ ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှုကို ရယူနိုင်ဖို့ နှောင့်နှေးနေကြပါတယ်။ ဆင်းရဲနွမ်းပါးတဲ့သူ စုစုပေါင်းရဲ့ ၈၅% ဟာ ​ကုသမှုခံယူဖို့ ကုန်ကျစရိတ် (ဆေးစရိတ် နှင့် ခရီးသွားလာရေးစရိတ် အပါအဝင်) ကို ပြဿနာကြီးတစ်ရပ်လို ရင်ဆိုင်​နေရဆဲ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါ​ကြောင့် UHC ဆိုတဲ့ စနစ်တစ်ခု ​ပေါ်လာဖို့ဟာ ခရီး​ဝေး​သေးတယ်ဆို​ပေမဲ့ မဖြစ်မ​နေ လုပ်ရမယ့် ကိစ္စတစ်ခုလည်း ဖြစ်ပါတယ်။

လာမဲ့ ၁၂ ရက်​နေ့မှာလည်း Panel discussion လုပ်သွားဖို့ ရှိပါတယ်။ ​​စောင့်ကြည့်​ပေးကြဖို့လည်း ဖိတ်ပါရ​စေခင်ဗျ။

28/11/2020

Day 1

“သားတွေကို ပြောပြပေးပါ”

သားယောကျာ်းလေး မွေးထားတဲ့ မိဘတွေ ကိုယ့်သားကို ဒီစကားတွေ ပြောခဲ့ဖူးသလား ပြန်စဉ်းစားကြည့်ပါ။

- “မိန်းကလေးတစ်ယောက် ဘယ်လိုပဲ ၀တ်စားထားပါစေ၊ ပြုမူနေပါစေ၊ အဲဒါဟာ သူ့ကို အဓမ္မပြုကျင့်ဖို့၊ အရှက်ခွဲဖို့၊ နောက်ပြောင်ဖို့ ဖိတ်ခေါ်နေတာ မဟုတ်ဘူး”

- “မိန်းကလေးတစ်ယောက်ရဲ့ အပျိုဘ၀ဆိုတာ ဆုတစ်ခုမဟုတ်လို့ အဲဒါကို ရယူလိုက်ရတယ်ဆိုပြီး မင်းကို ဂုဏ်တက်စေမှာလည်း မဟုတ်ဘူး”

- “မိန်းကလေးတစ်ယောက်ဟာ ယောကျာ်းလောက် ခွန်အားမရှိဘူးလို့ သတ်မှတ်ပြီး အတင်းအနိုင်ကျင့်လို့ မရဘူး”

- “မူးယစ်စေတဲ့အရာတစ်ခုခုကို သုံးစွဲထားလို့ အသိစိတ်ကင်းမဲ့နေတာကို အခွင့်အရေးယူပြီး မစော်ကားရဘူး”

ဒါတွေ ပြောပြဖူးပါသလား။ ဒါမှမဟုတ်

- ကျောင်းက မိန်းကလေးတစ်ယောက်ယောက်ကို အပျက်မ၊ ရှုပ်ပွေတဲ့မိန်းကလေး ဆိုပြီး သုံးနှုန်းပြောနေတာမျိုး သားဖြစ်သူဆီက ကြားမိလိုက်လို့ သားကို ခေါ်ဆုံးမဖူးတာရော ရှိပါသလား ပြန်စဉ်းစားကြည့်စေချင်တယ်။

ကျွန်မသိပါတယ်၊ မှတ်မိကြမယ် မထင်ပါဘူး။

အကြောင်းရင်းကတော့ မိဘတွေဟာ အဲ့လိုစကားမျိုးတွေကို ဘယ်တုန်းကမှ ပြောမပြခဲ့ဖူးလို့ပါပဲ။

ဒါပေမယ့် သမီးမိန်းကလေးတွေကိုတော့ ဒါတွေ ပြောပြပါတယ်။

- “မိန်းကလေးဆိုတာ အနေအထိုင်၊ အသွားအလာ ဆင်ခြင်ရတယ်၊ မဟုတ်ရင် လူကဲ့ရဲ့စရာဖြစ်မယ်”

- “ယောကျာ်းလေးတွေ လုပ်သမျှ နင်လိုက်မလုပ်နဲ့၊ ဟိုက ယောကျာ်းလေး”

- “လုံလုံခြုံခြုံ ၀တ်၊ ဒီလိုလျှပ်ပေါ်လော်လီ ၀တ်စားတာက အဓမ္မကျင့်ဖို့ ဖိတ်ခေါ်နေတာပဲ”

- “အပြင်ကို တစ်ယောက်တည်းမထွက်နဲ့၊ ညဘက်တွေ လျှောက်လျှောက်မသွားနဲ့”

ဒီလိုဆုံးမစကားတွေကိုတော့ သမီးရှင်မိဘတွေ တော်တော်များများ ပြောလေ့ရှိကြပါတယ်။ ဒါတွေဟာ သမီးကို စိတ်ပူတာ၊ ဂရုစိုက်တာကြောင့် ဖြစ်သလို၊ မိန်းကလေးတွေကို အပြစ်တင်နေတဲ့၊ နှိမ့်ချနေတဲ့၊ ခွဲခြားဆက်ဆံနေတဲ့ ယဉ်ကျေးမှုတစ်ခုကို ရိုက်သွင်းနေတာလည်း ဖြစ်ပါတယ်။

ဒီလိုသင်ကြားမှုတွေဟာ ‘မိန်းကလေးတွေက ကိုယ်အဓမ္မအကျင့်မခံရဖို့အတွက် ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် ကာကွယ်ဖို့၊ ထိန်းသိမ်းဖို့ တာ၀န်ရှိတယ်၊ ယောကျာ်းဆိုတာ ကျားဆိုတဲ့အတိုင်း ပြုမူမှာပဲ’ ဆိုတဲ့ပုံစံမျိုး ဖြစ်နေပါတယ်။

ဒီကိစ္စနဲ့ပတ်သက်ပြီး မိဘတချို့နဲ့ ကျွန်မ စကားပြောဖူးပါတယ်။ သူတို့က ဒီလိုသင်ကြားမှုတွေဟာ မဖြစ်သင့်ဘူးလို့ မြင်ကြပေမယ့် မကောင်းတဲ့ ယောကျာ်းတွေကလည်း ရှိနေလေတော့ ကိုယ့်သမီးကိုပဲ သူ့ကိုယ်သူ ကာကွယ်တတ်အောင် သင်ပေးရမှာပဲ၊ မတတ်နိုင်ဘူး လို့ ဆိုကြတယ်။

ဒါဆို စဉ်းစားကြည့်ရအောင်။ အဲဒီ မကောင်းတဲ့ယောကျာ်း ဆိုတာ ဘယ်သူတွေလဲ။

ရှင်တို့သမီးတွေကို တစ်ယောက်တည်း အပြင်မထွက်ရဲအောင် သောင်းကျန်းနေကြတဲ့သူတွေက ဘယ်သူတွေလဲ။

ရှင်တို့သမီးတွေကို နှုတ်နဲ့စော်ကားတာ၊ ကိုယ်ထိလက်ရောက် စော်ကားတာ၊ အရှက်ရစေတာ၊ အဲဒီလူတွေကရော ဘယ်သူတွေလဲ။

သားယောကျာ်းလေးတွေပဲ မဟုတ်ဘူးလား။

ဒါဆို သူတို့တွေကို ဒီလိုဖြစ်လာအောင် ဘယ်သူတွေက ပြုစုပျိုးထောင်ခဲ့တာလဲ။

စိတ်မကောင်းစွာနဲ့ပဲ ဖြေရရင် အဲဒါ ရှင်တို့ကိုယ်တိုင်ပဲ။

ကျွန်မတို့မှာ သတင်းအချက်အလက်တွေမြောက်များစွာ ရှိပါတယ်။ ဒီလိုကိစ္စရပ်တွေရဲ့ ကျူးလွန်သူအများစုဟာ သူစိမ်းသက်သက်တွေ မဟုတ်ကြဘူး။ သူငယ်ချင်းတွေ၊ အတန်းဖော်တွေ၊ ရည်းစားဟောင်းတွေက ဒီလိုတွေ လုပ်နေကြတာပဲ။ သူတို့တွေဟာ ရှင်တို့သမီးတွေရဲ့ ပတ်၀န်းကျင်မှာ ရှိနေပြီးသားပဲ၊ သူတို့ကို ၀င်မလာအောင် အတင်းပိတ်ပင်ထားလို့ မရဘူး၊ သူတို့က သူစိမ်းတွေမှ မဟုတ်တာ၊ အတွင်းလူတွေလေ။

ရှင်တို့ ဒါကို လက်ခံနိုင်မယ် မဟုတ်ဘူးဆိုတာ ကျွန်မသိပါတယ်။ ရှိသမျှ လူငယ်ယောကျာ်းလေးတွေ အားလုံးဟာလည်း ဒီလိုလူတွေလို့ ကျွန်မမဆိုလိုပါဘူး။

ကျွန်မပြောချင်တာက ကျွန်မတို့ ရင်ဆိုင်နေရတဲ့ ယဉ်ကျေးမှုဆိုတာကြီးကြောင့်

- တခုခုဖြစ်လိုက်တိုင်း နင်က အဲဒီအချိန်မှာ ဘာ၀တ်ထားလဲ၊ အရက်တွေမူးနေသလား ဆိုပြီး အပြစ်တင်တဲ့လေသံနဲ့ အမေးခံနေရတယ်။

- ယောကျာ်းလေးတွေ ပြုမူသမျှ ကာကွယ်ဖို့ ရှောင်ရှားဖို့ကို မိန်းကလေးတွေမှာပဲ တာ၀န်ရှိတယ်လို့ မိခင်တွေက ဆုံးမနေကြတယ်။

- ကျူးလွန်သူကောင်လေးက မိန်းကလေးထက် အသက်ငယ်နေလို့ဆိုပြီး ရက် ၃၀ ပဲ ထောင်ချဖို့ တရားစီရင်ရေးက ဆုံးဖြတ်နေတယ်။

မိသားစုတိုင်းက သားယောကျာ်းလေးတွေဟာ ဒီလိုယဉ်ကျေးမှု၊ ဒီလိုအသိတွေနဲ့ အရွယ်ရောက်လာကြတာပါ။ “ဒါတွေဟာ လက်ခံနိုင်စရာ မဟုတ်ဘူး၊ မှားယွင်းတဲ့အယူအဆတွေ”လို့ တစ်ခါမှ ပြောမပြခဲ့ဖူးဘူးဆိုရင်ပေါ့။

ကိုယ့်သမီးလေးကို ဒီလိုအဖြစ်တွေနဲ့ ကြုံရမယ်လို့ စိတ်တောင် မကူးကြည့်ချင်တာမို့ ရှောင်ရမယ်၊ ကာကွယ်ရမယ် ဆိုတာတောင် မိဘတွေက ပြောမထွက်ကြပါဘူး။ ဒီလိုမျိုး ကိုယ့်သားကို ပြောပြဖို့ဆိုတာကတော့ ပိုလို့တောင် ခက်ပါဦးမယ်။ ဘယ်သူမဆို ငါ့သားလေးကတော့ ဒီလိုလူမဟုတ်ဘူးလို့ပဲ တွေးကြမှာပေါ့။

ဒါပေမယ့် ဘယ်လိုပဲဖြစ်ဖြစ်ပြောပါ လို့ပဲ တိုက်တွန်းပါရစေ။

ကိုယ့်လိုပဲ တခြားသမီးရှင်မိဘတွေကို စိတ်ဒုက္ခ မရောက်စေချင်ဘူးဆို ပြောပြပါ။

ကိုယ့်သားကို ချစ်တယ်ဆို၊ သူ့အနာဂတ်လေးကို မထိခိုက်စေချင်ဘူးဆို ပြောပြပါ။

သားသမီးနဲ့ ပတ်သက်ပြီး တာ၀န်သိတတ်၊ တာ၀န်ယူတတ်တယ်ဆို ပြောပြပါ။

ယောကျာ်းဆိုရင် ဝေးဝေးကရှောင်သင့်တဲ့သတ္တဝါလို တစ်သက်လုံးကြောက်ရွံ့နေရမယ့် စိတ်ဒုက္ခမျိုး ကိုယ့်သမီး၊ ကိုယ့်တူမကို မခံစားစေချင်ဘူးဆို ပြောပြပါ။

မိန်းကလေးတွေကို အဓမ္မအကျင့်မခံရဖို့ ဘယ်လိုရှောင်ရှားရမယ့်အကြောင်း ပြောပြတာ၊ ဘယ်ယောကျာ်းကိုမှ အကြွင်းမဲ့မယုံဖို့ ပြောပြတာတွေက ရုတ်တရက်ကြည့်ရင် မှန်တယ် ထင်ချင်စရာကြီး။

ဒါပေမယ့် ဒီလိုတွေ ဆုံးမ၊ ပြောပြလာခဲ့တာ ဘယ်လောက်ကြာပြီလဲ၊ ခုချိန်ထိ ဒီကိစ္စတွေက ရှိတုန်းပဲမဟုတ်လား။ ဒါဆို စဉ်းစားဖို့ ကောင်းပြီ။ ကျွန်မတို့လုပ်နေတာ မှန်ရဲ့လား၊ ထိရောက်ရဲ့လား။

မထိရောက်ပါဘူး၊ သေချာပါတယ်။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ တကယ်တာ၀န်ရှိတဲ့ ယောကျာ်းလေးတွေကို သူတို့မှာ တာ၀န်ရှိမှန်း သင်ပေးမထားလို့ပါပဲ။

ကျွန်မတို့ကံကောင်းပါတယ်။ ဒီလိုကိစ္စတွေ မဖြစ်တော့အောင်၊ ကျွန်မတို့သမီးတွေ၊ တူမတွေ၊ မိန်းကလေးငယ်တွေ ဒီလိုအဖြစ်မျိုးတွေ မကြုံရတော့အောင် ကာကွယ်ပေးလို့ ရပါတယ်။ ကာကွယ်ပေးနိုင်စွမ်းလည်း ရှိတယ်။ ကိုယ့်အိမ်မှာ ကိုယ်ထိုင်နေရင်းနဲ့ကို လုပ်ပေးလို့ရပါတယ်။

ကျွန်မတို့လုပ်ရမှာကတော့ တစ်ခုတည်းပါ။

အဲဒါကတော့ "သားတွေကို ပြောပြပေးဖို့"ပါပဲ။

ဘာသာပြန်သူ - ဒေါက်တာ ဖြိုးသီဟ

မူရင်း - http://www.huffingtonpost.com/carina-kolodny/the-conversation-you-must-have-with-your-sons_b_3764489.html

Photo credit - pixabay

28/09/2020

https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=333124634442720&id=453478048178106

28/09/2020

"လူငယ်များအတွက် ​ဘေးကင်းလုံခြုံတဲ့နေရာ"

များသောအားဖြင့် လူငယ်တွေနဲ့ ပတ်သက်လို့ရှိရင် ပြောလေ့ရှိကြတယ်၊ အနာဂတ်က မင်းတို့လက်ထဲမှာ၊ နောင်ကျ မင်းတို့ပဲ ဦးဆောင်ရမှာ စသဖြင့်ပေါ့။ တကယ်တမ်းကျတော့ အဲဒီလို ဦးဆောင်ရမယ်ဆိုတဲ့ လူငယ်တွေ၊ အနာဂတ်ကို ထိုးအပ်ရမှာဆိုတဲ့ လူငယ်တွေကို နေရာပေးနေသလား၊ သူတို့အသံတွေကို အရေးတယူလုပ် နားထောင်နေသလား၊ သူတို့အတွက် အခြေအနေကောင်းတွေ ဖန်တီးပေးနေသလား စဉ်းစားကြည့်ပါ။

မင်းတို့ ငယ်သေးတယ်၊ အတွေ့အကြုံ နည်းပါသေးတယ် ဆိုတဲ့ အကြောင်းပြချက်တွေပေးပြီး လူငယ်တွေကို ချန်ထားခဲ့တာက များပါတယ်။ ပြီးရင် အပြစ်တင်တာလည်း များတယ်၊ မင်းတို့လူငယ်တွေ စာမဖတ်ကြဘူး၊ မင်းတို့လူငယ်တွေ အလုပ်မကြိုးစားကြဘူး၊ မင်းတို့လူငယ်တွေ အရက်၊ ဆေးလိပ်၊ ဂိမ်း ဒါတွေပဲ လုပ်နေကြတယ်၊ ဒီလိုမျိုးပေါ့။ ဘယ်မြို့မှာမဆို စာကြည့်တိုက်ထက် အရက်ဆိုင်က ပိုပေါများ၊ ဆေးလိပ်တွေ၊ မူးယစ်ဆေးတွေက လွယ်လွယ်ကူကူ ဝယ်လို့ရနေတဲ့ အခြေအနေတွေကိုတော့ ပြောင်းလဲပေးဖို့၊ လူငယ်တွေအတွက် ဘေးကင်းလုံခြုံတဲ့ အခြေအနေကို ဖန်တီးပေးဖို့တော့ စိတ်ကူးမရဘဲ အပြစ်တင်ခြင်းတွေနဲ့ အချိန်ကုန်နေတဲ့အခါမှာ လူငယ်တွေရဲ့ အနေအထားဟာ ထင်သလောက် အားကောင်းမနေတော့ဘူး။

အချက်အလက်တွေအရ ကမ္ဘာ့လူဦးရေ ၁.၈ သန်းဟာ အသက် ၁၀ နှစ်နဲ့ ၂၄ နှစ်ကြား လူငယ်တွေဖြစ်တယ်။ ကျွန်တော်တို့နိုင်ငံမှာဆိုလည်း အဲဒီအရွယ်အပိုင်းအခြား လူငယ်ဦးရေဟာ ၅ ယောက်မှာ ၁ ယောက်နှုန်းလောက် ရှိနေတယ်။ ဒါပေမယ့် အဲဒါက လူဦးရေ (Population) ပဲ။ လူသားအရင်းအမြစ် (Human Resource) မဟုတ်သေးဘူး။ အဲဒီလူဦးရေတွေကို လူသားအရင်းအမြစ်အဖြစ် ပြောင်းလဲပေးနိုင်ဖို့ လိုသေးတယ်။ ဒီအတွက် ဘေးကင်းလုံခြုံတဲ့ နေရာ (Safe spaces) တွေကို ဖန်တီးပေးရပါမယ်။ လူငယ်တွေရဲ့ ဘေးကင်းမှုနဲ့ ဂုဏ်သိက္ခာကို အာမခံပေးနိုင်တဲ့ အခြေအနေမျိုးတွေပေါ့။ အဓိကအားဖြင့် ၄ ပိုင်း ခွဲထားပါတယ်။

၁။ နိုင်ငံသားတစ်ယောက်အတွက် နေရာ (Civic space)

ဆိုလိုတာက နိုင်ငံသားတစ်ယောက်အနေနဲ့ ရသင့်ရထိုက်တဲ့ အခွင့်အရေးတွေ ဖန်တီးပေးရမယ်။ အစိုးရနဲ့ ပတ်သက်ဆက်စပ်တဲ့ အကြောင်းကိစ္စတွေမှာ လူငယ်တွေကို ပါဝင်ခွင့်ပေးရမယ်။ မလေးရှားနိုင်ငံမှာ အားကစားဝန်ကြီးအသစ်အဖြစ် လူငယ်တစ်ယေက်ကို ခန့်လိုက်တော့ အားကျကြတယ်။ ပြီးတော့ ပြောကြတယ်၊ ဒီက လူငယ်တွေ မကြိုးစားကြဘူးတဲ့။ စဉ်းစားကြည့်ပါ။ ကြိုးစားတဲ့သူကို နေရာပေးဖို့ မပြောနဲ့၊ ကြိုးစားခွင့်တောင် ပေးရဲ့လားလို့ ပြန်မေးရမယ်။

ဒီမိုကရေစီခေတ်ဆိုပေမယ့် ကျွန်တော်တို့ဟာ မတူကွဲပြားမှုကို လက်မခံနိုင်ကြဘူး။ ကိုယ်ထောက်ခံတဲ့သူကို နည်းနည်းလေး ဝေဖန်လိုက်တာနဲ့ တံဆိပ်တစ်ခု ကပ်လိုက်ဖို့ကို ဝန်မလေးကြဘူး။ နိုင်ငံရေးလုပ်တယ်ဆိုတာ နိုင်ငံရဲ့အရေးကို လုပ်တာ ဖြစ်တာလို့ မြင်ပေးဖို့ လိုမယ်။ ဝါဒမှားတခုခု စွဲကပ်နေသလိုလို၊ ကျောင်းနဲ့ တခြားကျောင်းသားတွေကို ပြဿနာပေးမယ့်သူတွေလိုလို မြင်နေတာလေးတွေ လျှော့ရမယ်။ ဒါမှပဲ လူငယ်တွေဟာ နိုင်ငံရေးမှာ ပိုမိုပါဝင်လာမယ်၊ ပါဝင်ရဲလာမှာ ဖြစ်ပါတယ်။

၂။ အများပြည်သူနဲ့ ဆိုင်တဲ့ နေရာ (Public space)

ကျွန်တော် ရယ်စရာအနေနဲ့ ပြောလေ့ရှိတယ်၊ ခု ကမ္ဘာ့အကောင်းဆုံး ဘောလုံးသမားဆိုတဲ့ ရော်နယ်ဒိုတို့၊ မက်ဆီတို့သာ မြန်မာပြည်မှာ လူလာဖြစ်ကြည့်၊ ကန်စရာ ဘောလုံးကွင်းမရှိလို့ ရူးတောင်သွားဦးမယ်လို့။ အားကစားလုပ်စရာ၊ ကိုယ်လက်လှုပ်ရှား အပန်းဖြေစရာ နေရာ တော်တော်ရှားပါတယ်။ ညဘက်မိုးချုပ်မှ ကားလမ်းပေါ် ဘောလုံးတက်ကန်ရတာတို့၊ ရပ်ကွက်ထဲက ပန်းခြံလေးမှာ ညနေဆို လူတွေပြုံပြီး အပန်းဖြေကြရတာတို့ပဲ လုပ်နေရပါတယ်။ အများပြည်သူနဲ့ ဆိုင်တဲ့နေရာ တော်တော်များများက ကွန်ဒိုတိုက်ခန်းတွေ၊ ဈေးဝယ်စင်တာတွေ ဖြစ်ကုန်ကြပြီကိုး။

လွန်ခဲ့တဲ့ ၅ နှစ်လောက်က ဗီယက်နမ်ကို အလုပ်ကိစ္စနဲ့ရောက်တော့ ညဘက်ဆိုရင် မိသားစုလိုက် မိသားစုလိုက်တွေ ပန်းခြံတွေ၊ မြေကွက်လပ်တွေမှာ အပန်းဖြေနေကြတာ၊ ပျော်ရွှင်နေကြတာကို မြင်ပြပီး အားကျခဲ့ဖူးတယ်။ ဟုတ်တာပေါ့၊ ဒီလိုနေရာတွေကို တစ်ယောက်ယောက်ကို ရောင်းလိုက်ရင် ဝင်ငွေရတာပေါ့။ ဒါပေမယ့် အဲဒီဝင်ငွေထက် လူငယ်တွေရဲ့ ကျန်းမာကြံ့ခိုင်မှုနဲ့ ပျော်ရွှင်မှုက ထင်သာမြင်သာ မရှိပေမယ့် ပိုအရေးကြီးတယ် ဆိုတာကို သိစေချင်ပါတယ်။

ဟိုးတစ်နှစ်က ဆေးကျောင်းသားလေးတစ်ယောက် ဘက်စကတ်ဘော ကစားရင်း ဓါတ်လိုက်သေဆုံးရတဲ့ အဖြစ်အပျက်ဆိုလည်း ဘယ်လောက်တောင်မှ ရင်နာစရာကောင်းလဲ၊ ပညာတတ်လူငယ်တစ်ယောက်၊ နောင်တစ်ချိန် တိုင်းပြည်အတွက် တစ်စုံတစ်ရာ အကျိုးပြုနိုင်သူ ဖြစ်လာမယ့်သူတစ်ယောက်ကို ဒီလိုပုံစံမျိုးနဲ့ ဆုံးရှုံးလိုက်ရတာ။ ဒါဟာ လူငယ်တွေအတွက် ဘေးကင်းတဲ့ Public space ရှိမနေဘူးဆိုတဲ့ အကောင်းဆုံးသာဓကပါပဲ။

၃။ နည်းပညာနဲ့ဆိုင်တဲ့ နေရာ (Digital space)

Digital လို့ ပြောရင် တအားကျယ်ပြန့်ပါတယ်။ လူမှုကွန်ရက်နဲ့ ဆိုင်တာပဲ ပြောပါ့မယ်။ လူငယ်တွေအတွက် ဘေးကင်းနေရဲ့လား။ ဒီလိုလူမှုကွန်ရက်တွေ ပေါ်လာတဲ့အတွက် တစ်ယောက်နဲ့တစ်ယောက် အဆက်အသွယ် ပိုရလာကြတယ်။ ချိတ်ဆက်လို့ရလာတယ်။ ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် နာမည်တည်ဆောက်လို့ ရတယ်။ ဒါပေမယ့် တစ်ဖက်မှာလည်း ဒါကိုအခြေခံပြီး အကြမ်းဖက်မှုတွေ၊ အနိုင်ကျင့်စော်ကားတာတွေ၊ လိင်ပိုင်းဆိုင်ရာ ထိပါးနှောင့်ယှက်တာတွေ၊ ဝါဒဖြန့်တာတွေ ရှိလာတယ်။

ကျွန်တော်တို့နိုင်ငံက သူများနိုင်ငံတွေလို အိုင်တီနည်းပညာနဲ့ ပတ်သက်ရင် တစ်ဆင့်ပြီးတစ်ဆင့် ဖြစ်လာတာ မဟုတ်ဘဲ ခုန်ပျံကျော်လွှားလာခဲ့တာ။ ချက်ချင်းကြီး ဖုန်းတွေပေါလာ၊ အင်တာနက်တွေ သုံးလို့ရလာတယ်။ ဒီတော့ လူငယ်တွေမှာ ဒီဂျစ်တယ်နဲ့ ပတ်သက်ပြီး လုံလောက်တဲ့ တတ်ကျွမ်းမှု (Digital literacy) အားနည်းတာတွေ ရှိနေတယ်။ ဒီအပေါ်မှာ မြင်နေရတဲ့ အရာတွေ၊ ဖတ်နေရတဲ့ စာတွေ၊ တွေ့နေရတဲ့ ပုံတွေဟာ ဘယ်လောက်ထိ စိတ်ချယုံကြည်ရတယ်ဆိုတာ မသိဘူး။ အကုန်လုံးကို ယုံတယ်။ ပညာရေးစနစ်ကလည်း တွေးခေါ်တတ်ဖို့ကို ဦးစားမပေးဘဲ အလွတ်မှတ်တာ၊ ဆရာက သင်သမျှ အကုန်လိုက်ကျက်တာကိုပဲ လေ့ကျင့်ပေးထားတော့ ဦးနှောက်က အကျင့်ပါနေတယ်။ ဒီတော့ လူမှုကွန်ရက်မှာ မြင်ရသမျှအကုန်လုံးကို ဟုတ်တယ်လို့ပဲ ထင်ပြီး၊ ဟုတ်မှဟုတ်ရဲ့လားဆိုတဲ့ စဉ်းစားမှုကို မလုပ်ကြတော့ဘူး။ ဒီအခြေအနေဟာ အယုံသွင်းရ သိပ်လွယ်တယ်၊ ဝါဒဖြန့်ရ၊ မှိုင်းတိုက်ရ သိပ်လွယ်တယ်။ ဒီကနေပဲ လူမျိုးရေး၊ ဘာသာရေး၊ လူမှုရေးပြဿနာတွေကို ဖြစ်လာစေတယ်။

နောက်ပြီး မိန်းကလေးတွေဆိုလည်း လိင်မှုဆိုင်ရာ ထိပါးစော်ကားမှုတွေ ခံနေရတယ်။ ခြိမ်းခြောက်ခံနေရတယ်။ သူ့ရဲ့ ဝတ်စားဆင်ယင်မှု၊ ပြောပုံဆိုပုံတွေကို ပြင်းပြင်းထန်ထန် ဝေဖန်ရင်း Cyberbully အလုပ်ခံနေကြရတယ်။ အရွယ်တစ်ခုရောက်ပြီးသား လူတွေအတွက်တောင် ခံနိုင်ဖို့ခက်တဲ့ ဒီလိုအရာတွေကို လူငယ်တွေအနေနဲ့ တည်တည်ငြိမ်ငြိမ် ရင်ဆိုင်နိုင်ဖို့ရာ ခက်ပါတယ်။ အဲဒီအပြင် လိင်ကိစ္စနဲ့ပတ်သက်လို့လည်း အသက်အရွယ် ကန့်သတ်ချက်မရှိဘဲ ကြည့်ချင်တိုင်း ကြည့်လို့ရနေတယ်။ ဒီကနေတစ်ဆင့် လူမှုရေးပြဿနာတွေလည်း ရှိလာပါတယ်။ ဒါကြောင့် နည်းပညာတွေက လူငယ်တွေကို တစ်ဆင့်မြင့်စေတယ်၊ လူနေမှုဘဝကို ပိုမိုလွယ်ကူစေတယ်ဆိုပေမယ့် တစ်ဖက်မှာလည်း ကောင်းကောင်းသာ အသုံးမချတတ်ရင် ကြီးကြီးမားမား အန္တရာယ်ပေးသွားနိုင်တဲ့အရာ ဖြစ်ပါတယ်။

၄။ နေထိုင်ရတဲ့ ပတ်ဝန်းကျင် (Physical space)

မသန်စွမ်းတွေအတွက် သီးသန့်နေရာတို့၊ မိဘမဲ့ကလေး၊ စွန့်ပစ်ခံကလေးတွေကို စောင့်ရှောက်ပေးမယ့် နေရာတို့၊ အဲ့လိုသီးသန့်လိုအပ်ချက်ရှိနေတဲ့ လူငယ်တွေကို ခဏထားလိုက်ပါဦး။ သာမန်လူငယ်တွေအတွက် သူတို့နေထိုင်နေရတဲ့ ပတ်ဝန်းကျင်ဟာ ဘေးကင်းလုံခြုံမှု မရှိနေပါဘူး။

စစ်မက်တွေ ဖြစ်ပွားနေတယ်။ လူမှုရေးပဋိပက္ခတွေ ဖြစ်နေတယ်။ သဘာဝဘေးအန္တရာယ်တွေလည်း ကြုံနေကြရတယ်။ စစ်ဖြစ်တာတို့၊ ပဋိပက္ခတို့ကို လူလုပ်ဘေး (Man-made disaster) ၊ ရေကြီးတာကိုတော့ သဘာဝဘေး (Natural disaster) လို့ ပြောကြပေမယ့် တကယ်တမ်း စဉ်းစားကြည့်ရင် ရေကြီးတဲ့ကိစ္စမှာလည်း လူတွေရဲ့အပြစ်တွေ အများကြီးပါပါတယ်။ သစ်တွေအလွန်အကျွံ ခုတ်တာ၊ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် မထိန်းသိမ်းတာ၊ ဖြစ်လာခဲ့ရင်လည်း အဆုံးအရှုံး အပျက်အစီးနည်းအောင် စီမံမထားတာတွေကြောင့် ခုလိုတွေ ဆိုးဆိုးရွားရွား ဖြစ်နေရတာပါ။

လိင်အကြမ်းဖက်မှုတွေ၊ အဓမ္မပြုကျင့်မှုတွေ၊ သက်ငယ်မုဒိမ်းမှုတွေဆိုလည်း တစ်နေ့တစ်နေ့ မကြားချင်မှအဆုံးပါပဲ။ တက္ကစီစီးရင်းလည်း ဖြစ်တယ်၊ အိမ်မှာနေနေရင်းလည်း ဖြစ်တယ်၊ ကျောင်းမှာလည်း ဖြစ်တယ်။ ဘာလို့ဆိုတော့ ဆင်းရဲကြတယ်၊ လူနေမှုအဆင့်အတန်း နိမ့်ကျကြတယ်၊ အကာအကွယ်မဲ့နေကြတာကိုး။

မူးယစ်ဆေးတွေ၊ အရက်၊ ဆေးလိပ်ဆိုတာလည်း ပေါလိုက်တာ။ အသက် ၁၈ နှစ်မပြည့်ရင် မရောင်းရဘူးရယ်လို့လည်း ကန့်သတ်မထားဘူး။ ဒီလောက်ခပ်လွယ်လွယ် ရနေမှတော့ ဒီလူငယ်တွေမှ မစွဲရင် ဘယ်လူငယ်တွေ စွဲတော့မလဲ။ ဒါကြောင့်လည်း မူးယစ်ဆေးဝါးအန္တရာယ်အကြောင်း ဘယ်လောက်အသိပညာပေးပေး သိပ်ထူးခြားမလာတာပဲ။ လူငယ်တွေကို အပြုအမူပြောင်းစေချင်ရင် အဲ့လိုပြောင်းနိုင်လောက်တဲ့ အခြေအနေမျိုး ဖန်တီးပေးရပါမယ်။ အရက်သောက်တာ မကောင်းဘူး ထိုင်သင်ပေးနေမယ့်အစား အရက်ဝယ်ရခက်အောင် လုပ်ပေးလိုက်ပါ၊ မူးယစ်ဆေးဝါးအကြောင်း အသိပညာပေးတာလည်း ပေးပါ၊ တစ်ဖက်ကလည်း မူးယစ်ဆေးဝါးတွေကို ဖမ်းဆီးထိန်းချုပ်ပေးလိုက်ပါ၊ သေချာပါတယ်၊ သိပ်မကြာခင်မှာပဲ ကျန်းမာပျော်ရွှင်တဲ့ လူငယ်ထုတစ်ရပ်ကို ရလာပါလိမ့်မယ်။

ဒါကြောင့်မို့ တကယ်တမ်း လူငယ်တွေကိုချစ်ရင်၊ လူငယ်တွေဟာ တိုင်းပြည်ရဲ့အနာဂတ်လို့ တကယ်ယုံကြည်တယ်ဆိုရင်၊ မင်းတို့ကိုပဲ အားကိုးရမှာဆိုတဲ့ စကားက ရင်ထဲက တကယ်လာတာဆိုရင် လူငယ်တွေကို နေရာပေးပါ၊ သူတို့အသံကို လေးလေးစားစား နားထောင်ပါ၊ ပြီးတော့ သူတို့အတွက် ဘေးကင်းလုံခြုံတဲ့နေရာတွေကို ဖန်တီးပေးပါ။ လေးစားရတဲ့ ဆရာတစ်ယောက် ပြောသလို ပြောရရင် လူငယ်တွေကို ချစ်တတ်မှ လူကြီးပီသတာပါ။

ဒေါက်တာ ဖြိုးသီဟ
၈.၈.၂၀၁၈