18/08/2022
"Jeśli przyjmiemy, co właściwie jest bardzo prawdopodobne, że człowiek jako mieszkaniec Ziemi i maleńka drobina Układu Słonecznego jest również podporządkowany jego prawom, przez co nosi w sobie działające w jego wnętrzu siły, które stanowią nieświadome mechanizmy napędowe, a zarazem są ukrytymi wyzwaniami, wtedy dojdziemy do zaskakujących analogii. Przenieśmy tylko owe główne siły kosmiczne na płaszczyznę psychiki człowieka i zapytajmy o ich odpowiedniki w sferze jego życia psychicznego, a wtedy natkniemy się na wspomniane antynomie, pomiędzy którymi rozpięte jest nasze życie. Z tym właśnie napięciem związane są, jak się przekonamy, podstawowe formy lęku, które na tym tle odsłaniają swoje głębokie znaczenie.
Obrotowi Ziemi wokół własnej osi odpowiadałby na płaszczyźnie psychologicznej dążenie człowieka do istnienia jako indywiduum, to jest do tego by być istotą jedyną i niepowtarzalną. Obrotowi Ziemi wokół Słońca natomiast odpowiadałoby dążenie człowieka do podporządkowania się większej całości, stawiające granice jego autonomii, jego egoistycznej woli w imię wyższych, ogólniejszych celów. (...) Sile grawitacji odpowiadałoby e sferze psychiki człowieka dążenie do stałości i niezmienności, sile odśrodkowej natomiast - do zmian, do tego co nowe. (...) Analogicznie do czterech podstawowych sił działających w kosmosie jesteśmy więc wydani na działanie czterech głównych dążeń, które odnajdujemy w sobie jako tendencje wzajemnie przeciwstawne, a zarazem dopełniające się. Dają one o sobie znać przez całe nasze życie w różnej formie, domagając się od nas każdorazowo zajęcia konkretnego stanowiska, dania z naszej strony jakiejś odpowiedzi."
Fritz Riemann Oblicza lęku, s. 14
