04/08/2023
မိသားစုဝင်တဦးမှာ စိတ်ကျန်းမာရေးပြဿနာရှိတဲ့အခါဘယ်လို ပြုစုစောင့်ရှောက်ကြမလဲ။
မိသားစုဝင်တဦးမှာ စိတ်ကျန်းမာရေးပြဿနာနဲ့ကြုံလာရတဲ့အခါ အတူနေမိသားစုအပေါ်မှာများစွာ သော သက်ရောက်မှုတွေ ကြုံတွေ့လာကြရပါတယ်။စိတ်ကျန်းမာရေးပြဿနာရှိသူမိသားစုဝင်တဦးရဲ့ ပြန်လည်ကောင်းမွန်သက်သာလာဖို့ဆိုတာ မိသားစုရဲ့ ပြုစုစောင့်ရှောက်မှုနဲ့ ထောက်ပံ့ကူညီမှုအပေါ်မှာ အများကြီးအရေးပါပါတယ်။ အဖြစ်များတဲ့ စိတ်ကျန်းမာရေး ပြဿနာတွေအနေနဲ့- စိတ်ကစဉ့်ကလျား ရောဂါ၊ စိတ်ကျရောဂါ၊ စိတ်ကြွစိတ်ကျရောဂါ၊ စိုးရိမ်ထိတ်လန့်မှုဆိုင်ရာရောဂါ၊ အရက်နဲ့ မူးယစ်ဆေးစွဲခြင်းဆိုင်ရာရောဂါ စသဖြင့် ရှိပါတယ်။
စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာရောဂါလို့ဆိုလိုက်တာနဲ့ တပြိုင်နက် မိသားစုဝန်းကျင်ရဲ့ ရိုက်ခတ်မှုတခုချည်းသက်သက် ကြောင့် ၊ ဖြစ်ရတယ်လို့ ကံသေကံမ မဆိုနိုင်တဲ့အတွက် ရှက်ရွံ့သိမ်ငယ်နေဖို့မလိုအပ်ပါဘူး။ စိတ် ကျန်းမာရေးပြဿနာတိုင်းမှာဖြစ်စေတဲ့ အခြေခံအကြောင်းအချက်တွေကိုလေ့လာကြည့်ရင် ဇီဝဖြစ်စဉ် များရဲ့ပြောင်းလဲဖောက်ပြန်ခြင်းများကြောင့်သော်လည်းကောင်း၊ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာဖြစ်ရပ်ဆိုးများကြောင့် သော်လည်းကောင်း၊လူမှုပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာဖြစ်ရပ်များကြောင့်သော်လည်းကောင်း စသဖြင့်အကြောင်း ပေါင်းစုံစွာပါဝင်ပတ်သတ်မှုရှိနေတာကို တွေ့ရှိရပါတယ်။
ဒီနေရာမှာကိုယ့်မိသားစုဝင်တဦးဦးက စိတ်ကျန်းမာရေး ပြဿနာရှိတယ်လို့သိရတဲ့အခါ စိတ်မသက် မသာဖြစ်ရတာ၊ ရှက်ရွံ့နာကျင်ရတာ၊ ပူဆွေးကြေကွဲရတာတွေက မူမမှန်တဲ့ခံစားချက်တွေမဟုတ်ဘဲ လူတိုင်းလူတိုင်းအနည်းနဲ့အများဒီလိုခံစားကြရတယ်ဆိုတာကိုလည်း သတိပြုစေချင်ပါတယ်။
စာနာနားလည်မှုပေးခြင်း
ကိုယ်ချင်းစာနာမှုနှင့်နားလည်ပေးနိုင်မှုဟာ စိတ်ကျန်းမာရေးပြဿနာရှိသူတဦးအတွက် မရှိမဖြစ် လိုအပ်မှုတခုဖြစ်ပါတယ်။ စိတ်ကျန်းမာရေးပြဿနာခံစားနေရသူတဦးသည် သောကပရိဒေဝတွေ၊ စိတ်နာကျင်ခံစားရမှုတွေကို ကြုံတွေ့ခံစားနေကြရပြီး ဒီလိုစိတ်ခံစားမှုတွေရဲ့ လွှမ်းမိုးချယ်လှယ်ခြင်းကို ကြုံတွေ့ရင်ဆိုင်နေရတယ်ဆိုတာကို နားလည်လက်ခံပေးဖို့ အရေးကြီးပါတယ်။ စာနာနားလည် ပေးခြင်းအားဖြင့် စိတ်ကျန်းမာရေး ပြဿနာကြုံတွေ့နေရသူနဲ့ မိသားစုရဲ့ကြားမှာ ပိုမိုနက်ရှိုင်းတဲ့ သံယောဇဉ်ကို ဖြစ်ပေါ်စေနိုင်ပြီး ဝေဖန်ရှုံချခြင်းမပါတဲ့ သဘောထားအမြင်ကို ဆောင်ကြဉ်းပေးနိုင် ပါလိမ့်မယ်။
ပွင့်လင်းရိုးသားသော ဆက်ဆံရေး
အထောက်အပံ့ကောင်းတဲ့ မိသားစုတခုရဲ့ ပင်မအရင်းအမြစ်ဟာ ပွင့်လင်းရိုးသားပြီး အကျိုးရှိတဲ့ ဆက်ဆံရေးလို့ပြောလို့ရပါတယ်။ စိတ်ကျန်းမာရေးအကြောင်းများကို ပွင့်ပွင့်လင်းလင်း ဖွင့်ဟဆွေးနွေး နိုင်ခြင်းကလည်း ရှက်ရွံ့သိမ်ငယ်မှုတွေကို လျော့ချပေးနိုင်ပါလိမ့်မယ်။ စိတ်ကျန်းမာရေးပြဿနာ ရှိသူတဦးရဲ့ ပြောစကားများကို ကြားဖြတ်နှောက်ယှက်ခြင်းမပြုဘဲ နားထောင်ပေးခြင်း၊ စာနာ နားလည်မှုကိုပြသခြင်း၊ ခံစားချက်များ နှင့်ကြုံတွေ့နေရသည်များကို အားပေးနှစ်သိမ့်ခြင်းများ ပြုလုပ်ပေးသင့်ပါတယ်။ စိတ်ခံစားချက်များနှင့် အတွေးများကို ပွင့်လင်းလွတ်လပ်စွာထုတ်ဖော် ပြောဆိုနိုင်သော ပတ်ဝန်းကျင်ကောင်းတခုကို ဖန်တီးပေးခြင်းအားဖြင့်လည်း သီးခြားဖြစ်မနေဘဲ အထီးကျန်မှုကို လျော့ပါးသက်သာစေနိုင်ပါသည်။
ကျန်းမာရေးအသိမြှင့်တင်ခြင်းနှင့် အသိပညာပေးခြင်း
သင့်တော်ပြည့်စုံသော စောင့်ရှောက်မှုပေးနိုင်ရန်အတွက် မိမိကိုယ်တိုင်နှင့် အခြားမိသားစုဝင်များကို ကျန်းမာရေး အသိပညာမျှဝေမှုများ ပြုလုပ်ပေးရပါမယ်။ စိတ်ကျန်းမာရေးနှင့် သက်ဆိုင်သော ရောဂါလက္ခဏာများ၊ ရောဂါဖြစ်ပေါ်စေနိုင်သော အကြောင်းရင်းခံများ၊နှင့် ကုသမှုများအကြောင်းကို သိရှိနားလည်ထားခြင်းအားဖြင့် စာနာမှုပြည့်ဝသောချဉ်းကပ်မှုများဖြင့် လူနာကို ပြောဆိုဆက်ဆံနိုင်မှာ ဖြစ်ပါတယ်။ မိသားစုဝင်များအနေဖြင့် စိတ်ကျန်းမာရေးနှင့် သက်ဆိုင်သော စာအုပ်စာပေများ၊ ဟောပြောပွဲများ၊ ဆွေးနွေးပွဲများကို အခါအားလျော်စွာတက်ရောက်ပြီးကျွမ်းကျင်သူများ၊ ဘဝတူ မိသားစုများထံမှ အကြံဉာဏ်များရယူခြင်းအားဖြင့် လူနာနှင့်ရောဂါ၏သဘောသဘာဝများကို ပိုမိုလက်ခံ နားလည်နိုင်လာမှာဖြစ်ပါတယ်။
အထောက်အပံ့ဖြစ်စေသော / ပုံမှန်ဖြစ်စေသော ပတ်ဝန်းကျင်
အထောက်အပံ့ဖြစ်စေတဲ့ ၊ ပုံမှန်ဖြစ်စေတဲ့ ပတ်ဝန်းကျင်တခုဟာ လူတယောက်ရဲ့ ကိုယ်စိတ်နှစ်ဖြာ ကျန်းမာရေးကို အများကြီးအကျိုးကျေးဇူးဖြစ်စေပါတယ်။ နေ့စဉ်အချိန်မှန်စားသောက်စေခြင်း၊ ကိုယ်လက်လှုပ်ရှားလေ့ကျင့်ခန်းများပုံမှန်ပြုလုပ်စေခြင်း၊ ပြည့်ပြည့်ဝဝအနားယူခြင်းများကို ပုံမှန်/ အချိန်မှန် ပြုလုပ်နိုင်အောင် ပံ့ပိုးအားပေးခြင်းဖြင့်လည်း စိတ်အခြေအနေတည်ငြိမ်မှုရရှိစေပြီး စိတ်ဖိစီးမှု နည်းပါးတဲ့ ပတ်ဝန်းကျင်တခုအဖြစ်ဖန်တီးပေးနိုင်ပါတယ်။ လုံခြုံနွေးထွေးမှုကို ခံစားရစေမယ့် ပတ်ဝန်းကျင်တခု၊ နားခိုရာတခုကို ပံ့ပိုးဖန်တီးပေးခြင်းဟာလည်း စိုးရိမ်စိတ်နဲ့ စိတ်ဖိစီးမှုတွေကို လျော့ပါးစေပြီး စိတ်ဒဏ်ရာနဲ့စိတ်သောကတွေကို အမြန်ပြန်လည်ကုစားစေနိုင်ပါတယ်။ လိုအပ်ရင် ချစ်ခင်ရတဲ့ဆွေမျိုးများ၊ မိတ်ဆွေသူငယ်ချင်းများရဲ့ အကူအညီရယူဖို့လိုရင်လည်း ရယူဖို့လိုပါတယ်။ လူနာကို ဂရုပြုစောင့်ရှောက်သလိုပဲ မိသားစုဝင်တွေနဲ့ မိမိကိုယ်ကိုယ်တိုင်ရဲ့ စိတ်ကျန်းမာရေးနဲ့ ကိုယ်ခန္ဓာကျန်းမာရေးကိုလည်း စောင့်ရှောက်ဖို့ အကြံပေးလိုပါတယ်။
အမှီအခိုကင်းသော ကိုယ်ပိုင်ရပ်တည်နိုင်မှုကို အားပေးခြင်း
အထောက်အကူပေးတယ်လို့ဆိုရာမှာ အရေးကြီးတဲ့တခုကတော့ အမှီအခိုကင်းတဲ့ ကိုယ်ပိုင်ရပ်တည်နိုင်မှုကိုလည်း အားပေးဖို့လိုပါ တယ်။ လူနာကို ဆေးကုသမှုနဲ့ ဘဝမျှော်လင့်ချက်များအတွက် ဆုံးဖြတ်ချက်များချမှတ်ရာမှာ ပါဝင်စေခြင်းအားဖြင့်လည်း လူနာကိုယ်တိုင်ရဲ့ဖန်တီးထိန်းချုပ်နိုင်စွမ်း နဲ့ ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ်ယုံကြည်မှု ပိုမိုရရှိစေဖို့အတွက် အထောက်အပံ့ကောင်းဖြစ်စေပါတယ်။ လူနာရဲ့ကိုယ်ပိုင်အခွင့်အရေးများကို ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်ရာမှာ မိသားစုဝင်များရဲ့ လမ်းညွှန်ပံ့ပိုးမှုတွေကလည်း အရေးပါတယ်ဆိုတာ မမေ့သင့်ပါဘူး။
စာနာသည်းခံမှုနဲ့ ပျော့ပြောင်းသော သဘောထားရှိခြင်း
စိတ်ကျန်းမာရေးပြဿနာရှိတဲ့မိသားစုဝင်တဦးကို ပြုစုစောင့်ရှောက်မှုပေးရတာက တိုးတက်မှုနှေးကွေး နိုင်ပြီး စိန်ခေါ်မှုတွေအများကြီးကို ရင်ဆိုင်ရနိုင်တဲ့အပြင် ပုံသေတသမတ်တည်းလည်းရှိနိုင်မှာ မဟုတ်ပါဘူး။ ဒါကြောင့် မိသားစုဝင်တွေရဲ့ စာနာသည်းခံနိုင်မှုနဲ့ ပျော့ပြောင်းသော သဘောထားရှိမှုဟာ အတော်လေးကို အရေးပါတယ်ဆိုတာကို သိရှိနားလည်ထားသင့်ပါတယ်။ ရောဂါအခြေအနေတိုးတက် ကောင်းမွန်လာနိုင်မှုတွေက အမြဲအတက်အကျရှိနေနိုင်တာကို သတိပြုရပါလိမ့်မယ်။ အောင်မြင်မှု အသေးအဖွဲကလေးတွေကိုကအစ သတိထားပြီး အသိအမှတ်ပြုဖို့အရေးကြီးပါတယ်။ ဒါ့အပြင် မအောင်မြင်သေးတာတွေအတွက်လည်း အပြစ်တင်ရှုံ့ချမှုတွေကို ဂရုပြုရှောင်ကြဉ်ကြရပါမယ်။
တတ်ကျွမ်းနားလည်သူ ပညာရှင်များ၏ အကူအညီရယူခြင်း
မိသားစုရဲ့ အထောက်အပံ့အစောင့်အရှောက်လိုပဲ တတ်ကျွမ်းနားလည်သူများရဲ့ အကူအညီကလည်း မရှိမဖြစ်လိုအပ်ပါတယ်။ စိတ်ကျန်းမာရေးအခြေအနေတွေဆိုတာက သာမာန်အားဖြင့်နားလည်ဖို့ခက်ခဲတဲ့အတွက် ကျွမ်းကျင်သူပညာရှင်များက စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာကုသမှုတွေ၊ ဆေးဝါးကုထုံးတွေနဲ့ အဆင့်မြင့် စောင့်ရှောက်မှုတွေကို ပံ့ပိုးပေးနိုင်ပါတယ်။ လူနာကို စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာကျွမ်းကျင်သူ စိတ်ရောဂါဆရာဝန်များ၊ စိတ်ကုထုံးပညာရှင်များနဲ့တွေ့ဆုံစေပြီး လိုအပ်တဲ့ကုသမှုများရရှိနိုင်အောင် ပံ့ပိုးကူညီပေး ရပါမယ်။ ဒါ့အပြင်ကုသမှုလုပ်ငန်းစဉ်တလျှောက်မှာလည်း အားပေးထောက်ပံ့ပေးခြင်းအားဖြင့် သိသာထင်ရှားတဲ့ တိုးတက်မှုတွေကိုရရှိစေနိုင်ပါတယ်။
အချုပ်အားဖြင့် ဆိုရရင်
စိတ်ကျန်းမာရေးပြဿနာရှိသူမိသားစုဝင်တဦးကို ပြုစုစောင့်ရှောက်ခြင်းဟာ ချစ်ခြင်းမေတ္တာ၊ စာနာနားလည်မှု၊ စိတ်ရှည်သည်းခံမှုတွေနဲ့အတူ စဉ်ဆက်မပြတ်လေ့လာဆည်းပူးမှုတွေပါဝင်တဲ့ ခရီးရှည်လုပ်ငန်းစဥ်တခုဖြစ်ပါတယ်။ ကိုယ်ချင်းစာနာမှု၊ ပွင့်လင်းလွတ်လပ်မှု၊ စိတ်ကျန်းမာရေး အသိပညာ ပေးမှုနဲ့ တတ်ကျွမ်းသူများရဲ့ အကူအညီရယူမှုတို့ကို ပြုစုပျိုးထောင်ခြင်းအားဖြင့် မိသားစုဝင်များအနေနဲ့ အထောက်အပံ့ကောင်းများရှိတဲ့ ပတ်ဝန်းကျင်တခုကို ဖန်တီးပေးနိုင်မှာ ဖြစ်ပါတယ်။ တကယ်တမ်း တော့ စိတ်ကျန်းမာရေးလူနာများအတွက် မိသားစုဝင်တဦးတယောက်စီရဲ့ တစိုက်မတ်မတ်အားထုတ်မှု တိုင်းဟာ ကြီးသည်ဖြစ်စေသေးငယ်သည်ဖြစ်စေ ထိရောက်တဲ့အထောက်အပံ့ကောင်းများပဲ ဖြစ်ပါတယ်။
Photo - credit
Ref: How mental illness can affect family and friends
