18/04/2025
⁉️ KHI HẠNH PHÚC ĐANG ĐƯỢC ĐỊNH NGHĨA BẰNG NHỮNG TIÊU CHUẨN BÊN NGOÀI
Trong xã hội hiện đại, HẠNH PHÚC thường được đo lường bằng những thước đo vật chất: một công việc lương cao, một ngôi nhà sang trọng, hay số lượng người theo dõi trên mạng xã hội. Tuy nhiên tôi nhận thấy rằng định nghĩa này không chỉ hạn hẹp mà còn có thể dẫn đến những bất mãn sâu sắc trong tâm hồn. Thành công thực sự không nằm ở những gì chúng ta sở hữu, mà ở việc chúng ta cảm nhận được ý nghĩa và sự thỏa mãn trong cuộc sống.
🔅 Để tái định nghĩa hạnh phúc, chúng ta cần hiểu rõ những yếu tố tâm lý thúc đẩy hạnh phúc lâu dài, dựa trên khoa học và trải nghiệm con người, đồng thời vượt qua những áp lực từ xã hội để tìm ra con đường riêng của mình. Trước tiên, hãy nhìn vào cách xã hội định hình nhận thức của chúng ta về thành công. Từ nhỏ, chúng ta được dạy rằng giá trị bản thân gắn liền với thành tích: điểm số cao, trường đại học danh giá, hay một sự nghiệp "ổn định".
Nhà tâm lý học xã hội Albert Bandura, với lý thuyết học tập xã hội, chỉ ra rằng con người học cách đánh giá bản thân thông qua quan sát và so sánh với người khác. Trong thời đại số, sự so sánh này trở nên khắc nghiệt hơn bao giờ hết. Một nghiên cứu năm 2019 được công bố trên tạp chí *Computers in Human Behavior* cho thấy việc sử dụng mạng xã hội thường xuyên có liên quan đến cảm giác bất an và giảm sự hài lòng với cuộc sống, do chúng ta liên tục so sánh mình với những hình ảnh "hoàn hảo" của người khác. Khi thành công được định nghĩa bằng những tiêu chuẩn bên ngoài, chúng ta dễ rơi vào vòng xoáy của sự không đủ, luôn cảm thấy mình thiếu một điều gì đó để "thành công".
⁉️ Vậy, điều gì thực sự mang lại hạnh phúc lâu dài?
Các nhà tâm lý học tích cực, như Martin Seligman, đã phát triển mô hình PERMA (Positive Emotion, Engagement, Relationships, Meaning, Accomplishment) để giải thích những yếu tố cốt lõi của hạnh phúc. Theo Seligman, thành công không chỉ là đạt được mục tiêu (Accomplishment) mà còn bao gồm việc trải nghiệm cảm xúc tích cực, đắm mình trong các hoạt động ý nghĩa, xây dựng mối quan hệ sâu sắc, và tìm thấy mục đích sống.
Ví dụ, một người có thể sở hữu một công việc lương cao nhưng nếu công việc đó không mang lại cảm giác gắn kết hay ý nghĩa, họ vẫn có thể cảm thấy trống rỗng.
Một nghiên cứu năm 2020 từ Đại học Harvard, kéo dài hơn 80 năm (Harvard Study of Adult Development), khẳng định rằng chất lượng các mối quan hệ – chứ không phải tiền bạc hay danh tiếng – là yếu tố dự báo mạnh mẽ nhất cho hạnh phúc và sức khỏe lâu dài. Điều này gợi ý rằng thành công nên được đo lường bằng cách chúng ta kết nối với người khác và cảm nhận được sự trọn vẹn trong tâm hồn, thay vì chỉ dựa vào những thành tựu vật chất.
Tuy nhiên, việc tái định nghĩa thành công không hề dễ dàng, đặc biệt trong một xã hội đầy áp lực. Nhà tâm lý học Carol Dweck, với khái niệm "tư duy phát triển" (growth mindset), cho rằng chúng ta có thể vượt qua những giới hạn này bằng cách tập trung vào quá trình học hỏi và phát triển, thay vì chỉ chăm chăm vào kết quả. Ví dụ, thay vì đánh giá bản thân qua việc có được thăng chức hay không, chúng ta có thể tự hào về những kỹ năng mới học được hay cách chúng ta vượt qua khó khăn. Một nghiên cứu năm 2017 trên *Journal of Personality and Social Psychology* cho thấy những người có tư duy phát triển thường ít bị ảnh hưởng bởi thất bại và có xu hướng cảm thấy hài lòng hơn với cuộc sống, bởi họ coi mọi trải nghiệm là cơ hội để trưởng thành. Điều này nhấn mạnh rằng thành công không phải là đích đến, mà là hành trình không ngừng khám phá và hoàn thiện bản thân.
Để áp dụng những hiểu biết này vào cuộc sống, chúng ta cần thực hành sự tự nhận thức và lòng can đảm. Một cách thực tế là dành thời gian suy ngẫm về những giá trị cốt lõi của bản thân. Hỏi chính mình: "Điều gì thực sự quan trọng với tôi? Là gia đình, sự sáng tạo, hay việc giúp đỡ người khác?" Viết nhật ký hoặc tham gia các buổi trị liệu tâm lý có thể giúp làm rõ những mong muốn sâu xa này.
Ngoài ra, việc thiết lập các mục tiêu dựa trên giá trị nội tại (như học một kỹ năng mới vì niềm vui, thay vì vì tiền) sẽ giúp chúng ta cảm thấy thỏa mãn hơn. Một nghiên cứu năm 2018 trên *Journal of Happiness Studies* cho thấy những người theo đuổi mục tiêu nội tại có mức độ hạnh phúc cao hơn so với những người chạy theo danh tiếng hay tiền bạc.
〽️ Chúng ta chấp nhận rằng hạnh phúc không phải là trạng thái vĩnh cửu, mà là những khoảnh khắc ý nghĩa đan xen trong cuộc sống. Như nhà tâm lý học Mihaly Csikszentmihalyi đã mô tả trong khái niệm "dòng chảy" (flow), chúng ta hạnh phúc nhất khi hoàn toàn đắm mình trong một hoạt động mang lại niềm vui và thử thách vừa đủ. Một người có thể tìm thấy dòng chảy khi viết lách, chơi nhạc, hoặc thậm chí trò chuyện sâu sắc với một người bạn. Những khoảnh khắc này, dù nhỏ bé, chính là thước đo thực sự của một cuộc đời thành công.
Trong xã hội hiện đại, nơi mọi thứ dường như xoay quanh tốc độ và thành tích, việc tái định nghĩa hạnh phúc là một hành động dũng cảm. Đó là quyết định lắng nghe trái tim mình, thay vì chạy theo những tiêu chuẩn áp đặt. Dựa trên khoa học tâm lý, chúng ta biết rằng hạnh phúc bền vững đến từ các mối quan hệ, ý nghĩa, và sự phát triển cá nhân. Hãy bắt đầu bằng những bước nhỏ: trân trọng một cuộc trò chuyện ý nghĩa, học điều gì đó mới mẻ, hoặc đơn giản là mỉm cười với chính mình trong gương.
