Dr Abdul Qayoom Ayoobi

18/04/2025

د شکر ناروغي څه ډول ناروغي ده، ډولونه یې، اعراض او علایم یې او درملنه یې
لیکوال:ډاګتر عبدالقیوم ایوبي( د میرویس حوزوي روغتون سرطبیب)

شکر (Diabetes) یوه مزمنه، خطرناکه، میتابولیک او ډېره عامه ناروغي ده چې په ټولنه کې ډېر خلک پرې اخته دي.

لکه څرنګه چې له نوم څخه یې ښکاري، په دې ناروغۍ کې بدن د وینې له ګلوکوز (بورې) څخه استفاده نسي کولای او نه یې ذخیره کولای سي، چې له امله یې د وینې د ګلوکوز کچه لوړیږي.
لوړه بوره(ګلوکوز) کولای سي د عصبي حجرو، سترګو، ګردو او نورو غړو ته زیان ورسوي.

که تاسې په دې ناروغۍ اخته یاست، دوه حالتونه ممکن دي: ⬅ یا مو بدن پوره اندازه انسولین نه تولیدوي
⬅ یا هم بدن له انسولین څخه په سمه توګه استفاده نسي کولای

انسولین هغه هورمون دی چې د پانقراص (پانقریاس) لخوا تولیدیږي، او ګلوکوز د وینې له لارې حجرو ته انتقالوي ترڅو هلته د انرژۍ د تولید لپاره وکارول سي یا هم ذخیره سي.

د شکر دوه ډولونه دي:

1. لومړۍ نوعه شکر:
په دې ډول کې بدن د انسولین تولید بشپړ بندوي. دا حالت اکثراً په کوچنی عمر کې پیښیږي، او هغه وخت منځته راځي کله چې د پانقراص شاوخوا ۷۰-۸۰٪ بیټا حجرې له منځه لاړې سي.
یادونه: که پر وخت تشخیص او درملنه و نه سي، دا ډول شکر کولای سي ناڅاپي مړینې هم رامنځته کړي.

2. دوهمه نوعه شکر:
په دې ډول کې یا بدن کافي اندازه انسولین نه تولیدوي، یا حجرو کې د انسولین پر وړاندې مقاومت پیدا سوی.

د شکر عامې نښې:

-زیاته اشتها او پرخوري
-ډېره تنده
-د ادرار تکرار
-د وزن کموالی
-ستړیا او بې‌حالې
-د سترګو د لید خرابوالی
-د زخمونو ناوخته ښه کېدل

ځانګړې نښې:

نارینه وو کې:
-د جنسي لیوالتیا کموالی
-د جنسي فعالیت ستونزې ( د نعوظ اختلال )
-د عضلاتو کمزوري

ښځو کې:
-د ادرار د لارو التهابات
-د پوستکي فنگسي انتانات
-د پوستکي وچوالی
-خارښت

کوم کسان د شکر له خطر سره مخ دي؟

هر څوک پرې اخته کېدلی سي، خو هغه کسان چې د کورنۍ سابقه لري، زیات په خطر کې دي. نور عوامل دا دي:
-چاغښت
-لوړه چربي یا کولیسټرول
-لوړ فشار
-د فزیکي فعاليت کموالی
-عمر (له ۴۰ کلنۍ پورته کسان چې اضافه وزن لري)

د شکر درملنه څنګه ده؟

د شکر درملنې موخه دا ده چې:
-نښې له منځه یوسی
-ناروغ ته عادي او راحت ژوند برابر کړی
-د ناروغۍ له پیچلتیاوو مخنیوی وسي

عمومي اصول دا دي:
1. مناسب غذايي رژیم
2. بدني فعالیت (ورزش)
3. طبي درمل

غذايي رژیم:
ممنوع خوراکونه:
-هر ډول خواږ شیان، بوره، یا هغه خوراکونه چې بوره پکښې زیاته وي

محدود خوراکونه:
-غنم، غوښه، ښوروا، کچالو، لوبیا، نخود، هګۍ، پنیر، تازه او وچه مېوه

غوره او ښه خوراکونه:
-ترکاري، سوپ، رومیان، د لیمو اوبه، چای، قهوه

بدني فعالیت:
-ورزش انساج او اعضلات د انسولین پر وړاندې حساس کوي
-د غوړو او قندونو مصرف لوړوي
-د ورځي لږ تر لږه یو ساعت پیاده‌روي اړینه ده

درمل:
انسولین او نور درمل چې د وینې د ګلوکوز کچه کنټرولوي.

د اول نوعه شکر ناروغان:
-باید هره ورځ له بهر نه انسولین واخلي، ځکه بدن یې انسولین نه تولیدوي.

د دوهم نوعه شکر ناروغان:
-باید پر رژیم او فزیکي فعالیت ډېر تمرکز وکړي
-له وخت سره د درملو تاثیر کمېږي، او کله ناکله دوې نسخې یو ځای ورکول کیږي

انسولین وه بدن ته د خاصو ستنو له لارې تزریق کیږي:
-د بازو شاته، د ورانه مخ، شا او خېټه یا نس په مختلفو برخو باندي
-د زخمونو د مخنیوي لپاره باید د تزریق ځای وخت پر وخت بدل سي.
-مشهور خوراکي درمل معمولا Metformine دي جي په لمړیو پړاونو کي کارول کیږي.

07/04/2025

د نویو زېږېدلو ماشومانو ژړی (Neonatal Jaundice)
لیکوال:ډاګتر عبدالقیوم ایوبی، د میرویس روغتون سرطبیب

ژړی هغه حالت ته ویل کېږي چې د ماشوم د پوست، د خولې د غشا او د سترګو د سپینې برخې رنګ ژړ سي. دا حالت د وینې د بیلیروبین د لوړوالي له امله منځ ته راځي.

په لویانو کې ژړی هغه وخت څرګندیږي چې د وینې بیلیروبین له ۲ ملی ګرامه په هر ډیسی لیتر کې زیات سي، خو په نويو زېږېدلو ماشومانو کې دا ژړی هغه وخت ښکاره کېږي چې بیلیروبین له ۵ ملی ګرامه نه زیات سي.

بیلیروبین یوه ژړه ماده ده چې په وینه کې شتون لري او د زړو سرو وینو د حجراتو د تجزیې په نتیجه کې جوړېږي.

ژړی د نوزادۍ د دورې له عامو ستونزو څخه دی، چې نږدې ۸۰٪ له وخته مخکې زېږېدلي ماشومان (Preterm) او شاوخوا ۶۰-۷۰٪ پر وخت زېږېدلي ماشومان (Term) په اخته کېږي.

د نوزادانو د ژړې لاملونه څه دي؟
لکه څنګه چې مخکې یادونه وسوه، بیلیروبین یوه ژړه ماده ده چې د زړو سرو حجرو د تجزیې له امله جوړیږي. که چېرې د دې مادې اندازه له معمول نه زیاته سي، نو د ماشوم پوست ژړ ښکاري.

بیلیروبین د ادرارو او مدفوع له لارې د بدن څخه خارجېږي. د امیندوارۍ په موده کې، د جنین اضافي بیلیروبین د مور له لارې (پلاسنټا او ځګر) دفع کېږي، خو د زېږېدو وروسته، د ماشوم بدن باید خپله دا مواد له منځه یوسي. که چېرې د ماشوم بدن دومره بیلیروبین ولري چې نسي کولای ټول دفع کړي، نو ژړی پیدا کېږي.

اکثره وختونو کې دا ژړی "فیزیولوژیک ژړی" بلل کېږي، ځکه چې د ماشوم د بدن غړي لا تر اوسه د دې موادو د دفع کولو بشپړ توان نه لري. دا ډول ژړی معمولا د زېږېدو له ۲۴ ساعتونو وروسته پیدا کېږي، د دریم یا څلورمې ورځې په جریان کې زیاتېږي، او بیا له یوې تر دوو اونیو پورې ختمېږي. (خو په نارسو ماشومانو کې دا ژړی د پنځمې تر اوومې ورځې پورې زیاتېږي او ممکن تر دوو میاشتو پورې پاتې سي).
ژړ رنګ لومړی د مخ پر برخو ښکاره کېږي، وروسته غاړې، سینه او که حالت شدید وي، تر پښو پورې رسیږي.

درملنه:
اکثره وخت د نوزاد ژړی د ځګر د ودې او د مورنۍ شیدو د دوامدار تغذیې سره پخپله له منځه ځي او درملنې ته اړتیا نه لري. دا ژړی اکثره د دوهمې یا درېیمې ورځې په شاوخوا کې پیدا کېږي او د ۲ څخه تر ۳ اونیو پورې له منځه ځي.

خو که ژړی د زېږېدو له لومړۍ ورځې څخه شروع سي یا تر ۳ اونیو زیات دوام وکړي، نو بیا تخصصي درملنې ته اړتیا لري چې دا درملنه د "فوتوتراپي" (phototherapy) او یا د وینې د بدلولو له لارې (exchange blood transfusion) ترسره کېږي.

یادونه:
ژړی په لاندې حالتونو کې مرضي (پتولوژیک) بلل کېږي او باید درملنه یې وسي:
• که ژړی د زېږېدو په لومړیو ۲۴ ساعتونو کې څرګنده سي
• که د وینې د بیلیروبین اندازه هره ورځ تر ۵ ملی ګرامه فی ډیسی لیتر (۸۶ مایکرومول فی لیتر) زیاتېږي، یا تر ۱۷ ملی ګرامه فی ډیسی لیتر (۲۹۰ مایکرومول فی لیتر) لوړه وي
• که نوزاد د کومې جدي ناروغۍ نښې او علایم ولري

23/03/2025

لاندي طبیعي نسخه مو د ډېرو ناروغیو څخه ژغوري
لیکوال:ډاګټر عبدالقیوم ایوبي

د یو سالم بدن لپاره بیاوړې دفاعي سیستم ته اړتیا
سته, ترڅو مو د ناروغیو څخه وژغوري. نن سبا پر خواله رسنیو دا یوه خبره ډېره تکراریږي چی سالم غذایې رژیم د مثال په توګه ویتامین سي مو دبدن دفاعي سیستم غښتلۍ کوې او د کرونا ویروس او نورو ناروغیو څخه مو ژغوري. ډېرو قدرمندو وطنوالو ویتامین سي او سالم غذایی رژیم په یوازی سره زمونږ دبدن دفاعي سیستم نسې پیاوړۍ کولای.

زه نن هغه ټولو ټکو ته اشاره کوم چی زمونږ د بدن دفاعي سیستم پیاوړۍکوې او مونږ د بېلابېلو ناروغیو څخه ژغوري.

1-د تشویش او ذهنې فشار څخه ځان وساتئ ; اضطراب او تشویش مو دبدن دفاعی سیستم کمزوری کوې, د تشویش سره مو په بدن کې د کورتیزول هورمون تولیدیږي, دا هورمون مو دبدن د سپینو کرویاتو د تي حجري (T-cells) او همدا راز دبدن ایمینوګلوبولین اي (IgA) له فعالیت څخه اچوي, د تي حجري او ایمینوګلوبولین اي زمونږ بدن د ټولو مکروبونو او پاتوژینونو څخه ساتي, او د ښي روغتیا سبب مو ګرځي. عبادت کول,بعضی تمرینات او ژوره ساه اخیستل مو د تشویش څخه ژغورلای سې.

2 - په پوره اندازه خوب وکړی; لږ خوب مو د بدن د تي حجرو فعالیت کموې چی پدې سره مو دبدن دفاعی سیستم کمزوری کیږي. کوښښ وکړی د اوه تر اتو ساعتونو پوري خوب وکړی.

3- په منظم ډول ورزش وکړی; ورزش د روغتیا ضامن دی, کوښښ وکړی که جیم ته هم نسی تللای هره ورځ حد اقل نیم ساعت قدم ووهئ.

4- سالم غذایی رژیم ولری; د اي(A),بي(B),سي(C) او ډې(D) ویتامین لرونکي میوه جات او سبزیجات مصرف کړی تر څو مو دفاعي سیستم پیاوړی سې.

5- په پوره اندازه اوبه وڅښئ ; کوښښ وکړی چی د ورځي اته تر لس ګيلاسه اوبه وڅښئ.

6- د سېګریت او الکهولو څخه لري وګرځی; سېګریت او الکهول مو د سرطان, زړه ناروغیو, د ینې یا ځګر ناروغیو او نورو ډیرو خطرناکو ناروغیو باندي اخته کوې.

7- واکسین لګول; د ناروغیو د وقاعي لپاره لمړی شرط واکسین کول دي, واکسین بدن ته د ویروسونو او مکروبونو په مقابل کی معافیت ورکوي او د ناروغیو څخه یې ژغوري.

8- د حفظ الصحي مراعات; زما په آند د سالم صحت او ښي روغتیا لپاره تر ټولو اړېنه او مهمه موضوع حفظ الصحه ده او د حفظ الصحي او نظافت لمړی رکن بیا د لاسو مینځل دي

معلومات د نورو ملګرو سره شریک کړی تر څو تاسي هم پدي ثواب کې ونډه واخلی .

28/02/2025

د روژې د مبارکې میاشتي خوراکې رژیم
لیکوال: ډاګتر عبدالقیوم ایوبي

د روژې د میاشتي سالم خوراکې رژیم د روغتیایې پلوه ډېر اهمیت لري. که چیري مونږ پر وخت او په صحیح اندازه خوراک وکړو نو بدن ته مو ډېري ګټې لري. او بدن به مو په جسمي او عصبي ستونځو نه اخته کیږي.

اوس راځم دې ته چې په روژې کي باید څنګه خوراکې رژیم ولرو:

1- د روژه ماتي او پیشلمې ترمنځ باید 2000 ملي لیټره یعنې دوه ليټره چي تقریبا 8 ګیلاسه اوبه کیږي وڅښئ. ځکه چې په 24 ساعته کي بدن 1100 ملي لیټره د ادرارو, 500 ملي لیټره د پوست(خولې,عرق) او 400 ملي لیټره هم د تنفس له لاری ضایع کوې چی مجموعه یې 2000 ملي لیټره یعنې دوه لیټره کیږي. د یادونې وړ ده چي د غایطه موادو په ذریعه هم اوبه ضایع کیږي خو هغه خپله بدن تولیدوي.

2- د پیشلمې پر مهال د چای او قهوي د مصرف څخه ډډه وکړی, په چای او قهوې کي د دایوریتیک په نامه مواد سته چي د بدن اوبه د باندي باسي, چي پدې سره به مو د بدن اوبه ضایع سي.

3- د میوو او سبزیجاتو څخه ډېره استفاده وکړی ځکه چې د اوبو او فایبرو څخه ډګ دي او بل ډېر وخت په کولمو کي پاته کیږي.

4- په غوړو کي د سرو شوو خوراکوو او ډېرو خوږو شیانو څخه ډډه وکړی.

5- پیشلمي ته حتما پاڅیږئ تر څو مو د ورځي په اوږدو کي د قند سویه په وینه کي نورمال وي.

6- روژه ماتۍ مو په یوه دوو خرماوو او یا بل خواږه شې وکړی تر څو مو د قند سویه په وینه کي دوباره لوړه سي, وروسته یو ګیلاس اوبه او ګرم سوپ وڅښئ تر څو مو معده آرام ونیسې , له دېنه وروسته بیا د ماښام اصلي غذا وخورئ.

ستاسي د ښې روغتیا په هېله, مالومات در سره شریک کړی
تر څو نورو ملګرو ته هم ورسیږي مننه.

07/02/2025

د ایکوکاردیوګرافی رول د ویني د لوړ فشار په ناروغانو کې
ژباړونکی:ډاکتر عبدالقیوم ایوبی (د میرویس حوزوې روغتون سرطبیب)

ایکوکاردیوګرافی (Echocardiography) یوه مهمه تشخیصي طریقه ده چې د وینې د لوړ فشار (Hypertension) په ناروغانو کې د زړه د جوړښت او فعالیت ارزونه کوي. دا طریقه د زړه د غړو، والونو، او د وینې جریان ته د الټراساونډ (ultrasound) له لارې کتنه کوي.

د ایکوکاردیوګرافی مهم رولونه:

۱. د زړه د غټوالي (Left Ventricular Hypertrophy - LVH) ارزونه

د وینې د لوړ فشار دوامداره اغېز د زړه کیڼ بطین (left ventricle) ته فشار رسوي، چې په پایله کې غټېږي.

ایکوکاردیوګرافی د دې غټوالي معلومولو لپاره تر ټولو حساس او دقیق میتود دی.

۲. د زړه د فعالیت ارزونه

د ایجکشن فرکشن (Ejection Fraction - EF) اندازه کول، چې د زړه د پمپ کولو وړتیا څرګندوي.

که EF ټیټ وي، نو دا د زړه د ناکامۍ (Heart Failure) نښه کېدای شي.

۳. د زړه والونو ارزونه

د وینې لوړ فشار د زړه په والونو فشار زیاتوي، چې د والویولر ناروغیو سبب کېدای شي، لکه ایورتیک سټینوسس (Aortic Stenosis) یا میټرال ریګرجیتیشن (Mitral Regurgitation).

۴. د زړه د ډایسټولیک فنکشن ارزونه

د وینې د لوړ فشار ناروغان ډېر وخت د ډایسټولیک زړه ناکامي (Diastolic Heart Failure) لري، چې د زړه د استراحت پر مهال د وینې د ډکولو ستونزه رامنځته کوي.

ایکوکاردیوګرافی د ډایسټولیک فشار د معلومولو غوره وسیله ده.

۵. د زړه د شریانونو اغېزې ارزونه

د اوږدمهاله هایپرتنشن له امله د زړه شریانونه سختېږي، چې د ایسکیمیک زړه ناروغي (Ischemic Heart Disease) ته زمینه برابروي.

د سټرس ایکو (Stress Echo) له لارې د زړه د وینې رسونې کچه معلومېدای شي.

پایله

ایکوکاردیوګرافی د وینې د لوړ فشار په ناروغانو کې حیاتي اهمیت لري. دا نه یوازې د ناروغۍ د شدت او پایلو ارزونه کوي، بلکې د مناسبو درملو او درملنې لپاره مهم معلومات هم برابروي. که یو ناروغ د اوږدمهاله هایپرتنشن لري، نو د زړه د روغتیا د معلومولو لپاره منظم ایکوکاردیوګرافیک معاینه ډېره مهمه ده.

29/12/2024

علایم کمبود ویتامینD در بدن ؛ و خطرات جدی کمبود ویتامینD را تا ناوخت نشده بفهمید
نویسنده:داکتر عبدالقیوم ایوبی, سرطبیب شفاخانه حوزوی میرویس(چینایی شفاخانه)


با کمبود ویتامین D فشار خون بلند می شود‌. به طور طبیعی این ویتامین باعث توقف بلند شدن فشار خون در شریان ها و افزایش آب میشود.

یک مجله علمی امریکایی به تازگی اعلام کرد: کمبود ویتامین D در بین نوجوانان و اشخاص مسن در امریکا ازدیاد یافته است به طوری که یک سوم این نفوس از کمبود ویتامین D رنج می‌برند.

ویتامین D در بدن موجب تنظیم جن‌ها، تولید ویتامینB, جذب کلسیم و تحریک بسیاری از مراحل در سیستم‌های مختلف بدن میشود.

بدن انسان با قرار گرفتن در معرض نور افتاب بدون استفاده از کریم ضد آفتاب این ویتامین را دریافت می‌کند. میزان این ویتامین در افراد مختلف بر اساس جینتیک، جنس و سن فرق می کند.

ویتامین D با دیگر ویتامین‌ها تفاوت دارد دریافت این ویتامین با مکمل‌ها نیز ممکن است، اما اگر علائم ذیل را در بدن مشاهده کردید به داکتر مراجعه کنید.

فشارخون: با کمبود ویتامین D فشار خون بلند می‌ شود. به طور طبیعی این ویتامین موجب توقف بلند شدن فشار خون در شریان ها و افزایش آب میشود. با کمبود آن نیز محدودیت واکنش انزایمی ایجاد خواهد شد و هیچ راه طبیعی دیگری نیز برای محدودیت تولید پپتید وجود ندارد.

اختلال در سیستم دفاعی بدن: این ویتامین نقش مهمی در سیستم دفاعی بدن ایفا می‌کند. کرویات سفید شامل گیرنده‌های ویتامین D هستند دریافت مناسب ویتامینD عملکرد این سیستم را افزایش داده و موجب تولید پپتیدهای ضدمیکروبی حیاتی میشود. این ویتامین از هر واکسینی بهتر بوده و موجب تقویت طبیعی سیستم دفاعی بدن میشود.

مشکلات قلبی: بر اساس آمار ارائه شده مریضان قلبی شامل کمبود این ویتامین هستند. غلظت پایین آن باعث افزایش غلظت کلسیم در شریان‌ها، مریضی قلبی و سکته میشود. کم بودن این ویتامین نیز باعث چاقی، بلند شدن کلسترول و مبتلا به دیابت نوع 2 خواهد شد.

مشکلات سیستم هاضمه: افراد شامل مشکلات هاضمه همچون سلیاک، مریضی کرون و غیره با کمبود ویتامین D مواجه هستند.

افسردگی و غم و اندوه: میزان دریافت ویتامین D در فصل‌های مختلف تاثیرات متفاوتی در بدن دارد به‌طوری‌که با دریافت D3 در افراد افسرده تاثیرات منفی روحی کاهش خواهد یافت.

درد دوامدار و ناراحتی: تاثیرات ویتامین D در ضعف و درد مشخص است درد مفاصل، سوزش در ماهیچه‌ها از دیگر علائم کمبود ویتامین D است این ویتامین موجب انقباض ماهیچه‌ها و افزایش قدرت استخوان‌ها میشود.

مشکلات خواب: کمبود ویتامین D موجب آپنه خوابی، خواب سبک، بیدارشدن دوامدار و سندروم پا خواهد شد. میزان مناسب ویتامین D نقش اساسی در ریتم خواب و تنظیم خواب بدن دارد.

منابع ویتامینD: شما میتوانید از غذا های که حاوی از ویتامین D است استفاده کنید مثلی ماهی, زردی تخم‌مرغ و سبزیجات مگر از همه مهمتر منبع اصلی و آسان آن روزمره درساعت های ده و نیم صبح ویا بعد از ساعت های سه بجه بعد از ظهر که آفتاب البته ضرر اش کمتر است دست ها و پاهای تان را برای 20 تا 30 دقیقه به نور آفتاب قرار دهید و کمبود ویتامینD بدن تان را تامین کنید. و یک چیزیکه مهم است او این است که نور افتاب وختی از شیشه عبور کند باعث تولید ویتامینD در بدن نمی شود به او خاطر باید مستقیمأ خود را به نور افتاب قرار دهید.

26/11/2024

به دوا فروشان و دواخانه ها!
لطفا استفاده بی رویه از انتی‌بیوتیک‌ها (سفتراکسون تراپی) را متوقف نموده و سلامتی هموطنان را به خطر نندازید.

با آمدن فصل سرما هموطنان به انواع مریضی های حاد تنفسی از قبیل; سرماخوردگی، زکام، آنفلوانزا، گلودردی ها و سائر مریضی های فصلی ( معمولا ویروسی) مواجه میشوند که در مراحل خفیف تا متوسط به هیچگونه تداوی دوائی نیاز ندارد و با گذشت چند روز و استفاده مایعات، خواب و استراحت فرد مریض بصورت خودبخودی بهبود پیدا میکند. اما اکثر هموطنان ما بدون درنظرداشت این مسائل با اندک اعراض و علائم به دواخانه ها مراجعه میکنند و دوافروشان بدون درنظرداشت استندردهای طبی سفتراکسون تراپی را آغاز میکنند و در آناً ۴ تا ۶ واحد سفتراکسون + مسکن های استروئیدی و یک انتی بیوتیک ترکیبی دیگر توصیه میکنند که اصلا نیاز نبوده نه تنها مفید نبوده بلکه پول گزاف هموطنان هدر میرود در طولانی مدت سبب مریضی های خطرناک کبدی، کلیوی و ایجاد مقاومت دوائی نزد مریضان شده و فرد را در معرض مشکلات جدی و خطرناک قرار میدهد که در صورت مریض شدن نمیتواند به آسانی سلامت اش را بدست بیاورد. بناء هموطنان گرامی در ابتدا حفظ الصحه را رعایت نموده، لباس گرم پوشیده و در صورت مریضی کوشش نمائند بدون توصیه داکتران ورزیده دوا مصرف نکنند و به دوا فروشان اجازه ندهند با تزریق دواهای غیر لازمی سلامتی آنان را به خطر مواجه بسازند.

15/06/2024

17/05/2024

ماشوم ولې ژاړي ؟ او څنګه یی کرار کړو؟

۱ – لوږه
که ماشوم ژاړي، اول یی باید لوږې ته فکر وسي. میندې کولائ سي چې د لوږې نورې نښې هم وپیژني.مثلا ماشوم شونډې چړپوې، یا زبیښې. چې په باړخو یې ګوته ووهې نو هماغې خوا ته مخ اړوي، خپلې ګوتې، یا لاس په خوله کې وهي. که یی مخ ښکل کړئ خوله خلاصوي، ستاسو خولې خوا ته یې نږدیکوې. ممکن ماشوم د نورو نښو په واسطه هم خپله لوږه اظهار کړي.

۲- لوندوالئ
لوند ټوکر یا پمپر ماشوم په اعزابوي.
ځیني ماشومان تر ډیره وخته پورې لوند ټوکر زغملئ سي.
خو ځیني نور بیا ژاړي که ماشوم ژاړي او وږئ هم نه وې نو ټوکر یی وګورئ که لوند یا چټل وو بدل یی کړئ.

۳- غواړي چې بیده سي
که ماشوم موړ وي ټوکر یی بدل سوئ وي بیا هم ژاړي، نو خوب ته ضرورت لري.خصوصا که ارږمئ باسي، نو په غیږ کې یی ونیسئ، ټپ ټپ یې کړئ او للو للو ورته ووایئ ماشوم به ژر بیده سي. ځیني ماشومان له تړل کیدو سره عادت وي چې خوب ورسي تر هغو پورې ژاړي چې ویې تړئ.

۴- غواړي چې په غیږ کې یی ونیسئ
ماشوم هېله لري چې ډیرئ وخت د مور او یا د پلار په غیږ کې تیر کړي.د هغوئ مخونو ته وګوري، اواز یی واوري، او د هغوئ د زړه درزا ته غوږ کښيږدی. ماشوم ان د مور او پلار بوئ هم پیژني، او خوند ځیني اخلي. ممکن تاسې وبیریږئ چې که ماشوم ډیر غیږ کې ونیسئ نو هغه به ډیر نازولئ سي. خو د عمر په لمړیو څو میاشتو کې داسې نه کیږي.

۵- د معدې تکلیف به لري
باد، قولنج، قبضيت او د نس درد ماشوم ژړوي. كه تر تې وركولو وروسته سم د لاسه ماشوم ژاړي؛ نو ممکن په نس كې يې باد يا قولنج وي. د باد د ايستلو لپاره ماشوم ستوني ستخ پرېباسی، پښې يې لكه بايسيكل چې ځغلوي، كرار كرار وروسته وړاندې وښوروئ. او پر نس يې لاس تیر کړی. د قولنج لپاره په درملتونونو كې دواوې (دقولنج ضد څاڅكي یا قطره) پيدا كېږي؛ خو بايد د ډاكتر له اجازې پرته ورنه كړل سي. قبضيت، له شيدو سره حساسيت، د لكتوز نه زغمل (لكتوز يو ډول قند دى چې په شيدو كې وي) او د كولمو بندښت هم د نس د دردونو سبب ګرځي چې له ډاكتر سره بايد پردي مشوره وسي.

۶- د نس باد به يې بند وي
كه ماشوم له تې خوړلو وروسته ژاړي، ممكن باد به يې بند وي. ماشوم د تې د رودلو پر مهال هوا هم تېروي، دغه هوا كه په معده كې پاتې سي؛ نو ماشوم په اعزابوي. د دې لپاره چې باد یی ووزي، په غېږ كې يې جک ونيسئ، پر شا يې لاس تیر کړی يا يې ټپ ټپ كړئ. د باد وتلو سره به يې ژړا ارامه سي.

۷- ډېره ګرمي يا به یې یخ کیږي
نوې زیږیدلي ماشومان غواړي تاوده واوسي. كه د كاليو د بدلولو يا د ټوكر د بدلولو پر وخت يې يخ وسي؛ نو وبه ژاړي. ماشومان د ګرمۍ په خاطر ژر نه ژاړي؛ خو د يخ په مقابل کي ژر عكس العمل ښكاره كوي. په ياد ولرئ چې بايد په هر موسم كې د ماشوم كالي ستاسو تر كاليو يو بالا وي.
كه تاسې په يوه كميس كې هوسا يئ؛ نو ماشوم ته بايد دوه ورواغوندئ.

۸- د بدن يو ځاى به يې په تكليف وي
كله كله ويښته د ماشوم په ګوته كې داسې سخت تاوېږي چې وينه يې بندوي او د شديد درد سبب ګرځي.
زيږ ټوكر يا كالي او يا د كاليو لېبل ماشوم په عذابوي او ژړوي يې. د پتلانه يا نيكر لاسټيك هم كه ډېر ټينګ وي د ماشوم نس ورخوږوې. ځينې ميندې ماشوم په سوزني باندې ډېر كلك تړي، دا هم د ماشوم د ناارامۍ او ژړا يو علت كېداى سي. په افغانستان كې خصوصاً په كليو كې غوماشې او نور حشرات ډېر دي، كه ماشوم څه شي چيچلى وي؛ نو له ژړا پرته به بله چاره نه لري. كه ماشوم ژاړي او پورته ياد شوي علتونه مو ونه موندل؛ نو ټول بدن يې وپلټئ، چې كوم ځاى خو به يې خوږ يا تر فشار لاندې نه وي.

۹- د ماشوم غاښونه به راوځي
د ماشوم لومړنى غاښ ممكن د عمر له څلورمې تر اوومې مياشتې پورې راوځي؛ خو تر دې هم وختي راوتلى سي. اكثر ماشومان د غاښ ايستلو پر مهال ناارامه وي او ژاړي.
په صابون باندې پاكه پرېمينځلې ګوته مو د ماشوم پر وريو تېره كړی، ممكن د نوې غاښ كلكه تېره څوكه مو په ګوته ولګېږي. كه ماشوم ډېر ناارام وي؛ نو له ډاكتر سره په مشوره يې علاج وكړئ.

۱۰- بهرنې تحريكونه به زيات وي
ماشوم له بهرنيو تحريكونو زده كړه كوي، رڼا، اواز، بوى، رنګ او نور شيان ماشوم ته په زړه پورې وي. دغه شيان د ماشوم ذهن تحريك كوي او محيط ورپېژني؛ خو كه دغه تحريكونه له حده زيات وي؛ نو د ماشوم ماغزه يې نه سي تحليلولاى، همدا وي، چې ماشوم په ژړا سي. كه داسې وي؛ نو ماشوم ارام محيط ته يوسئ.

۱۱- بهرني تحريكونه به ډېر كم وي
ځينې ماشومان ډېر فعاله وي. دوى غواړي ډېر څه وګوري، زيات اوازونه واوري، ډېر شيان لمس کړي. او ډېر څه زده كړي. د داسې ماشومانو ژړا يوازې هله كرارېږي. چې له كوټې يې د باندې انګړ ته يا كوم باغ، ژوبڼ، پارك او نورو تفريح ځايونو ته يوسئ.

۱۲- ماشوم به ناروغ وي
كه د ماشوم د ژړا لپاره نور هېڅ دليل ونه موندل سو او ژړا يې هم د لوږې له ژړا توپير درلود؛ نو د بدن حرارت يې وګورئ چې تبه خو به يې نه وي؟ سترګې يې وګورئ چې سرې خوبه نه وي؟ غوږونه يې وګورئ، ممكن ګزك يې كړي وي. پزه يې بهېږي كه نه؟ كه دا يا د ناروغۍ نورې نښې په كښې وينئ؛ نو ژر تر ژره يې ډاكتر ته ویسئ.

26/04/2024

سهار لخوا له خوبه را پاڅېدلو وروسته په نهاره دوه،دری ګيلاسه تودې اوبه څښل د ناروغيو په وړاندې بهترينه او طبيعي درملنه ده. دا کار په دوديز ډول جاپانيان هم کوي چې د عمر په اوږدوالي او صحت مندي کې يې مهم رول لري. د جاپان د هغو خلکو شمېر چې له سل کلنۍ اوښتي. يا په اصطلاح سليزه يې وهلې ۸۶ زره کسانو ته رسېږي .

17/04/2024

مریضی شکر چیست؟

شکر یکی از جمله مریضی های میتابولیک، مزمن، خطرناک و شایع در اجتماع میباشد.
چنانچه از نام آن هویداست، در این مریضی بدن نمی‌تواند از گلوکوز خون استفاده نماید و یا آنرا ذخیره کند که در نتیجه سویه گلوکوز در خون بلند میرود.
سویه بلند گلوکوز خون میتواند به حجرات عصبی، چشم‌ها، گرده‌ها و سایر اعضای بدن آسیب برساند.

اگر به مریضی شکر مصاب هستید دو حالت وجود دارد:
⬅ یا بدن شما انسولین کافی تولید نمی‌کند
⬅ و یا اینکه نمی‌تواند از انسولین استفاده کند

سویه گلوکوز خون توسط انسولین تنظیم میشود.
انسولین عبارت از هورمونی است که توسط پانقراص تولید شده و گلوکوز را از خون به حجرات شما انتقال می‌دهد تا در آنجا، یا برای تولید انرژی استفاده شود و یا هم در آنجا ذخیره شود.

شکر به 2 نوع میباشد:
در نوع اول آن بدن بصورت کامل تولید انسولین را متوقف میسازد.
این حالت اکثرا در سنین پایین و زمانی بوجود میاید که حدود 70-80% حجرات نوع بیتای پانقراص تخریب شده باشند.
یادداشت: در صورت عدم تشخیص و تداوی به موقع، این شکل باعث مرگ های ناگاهانی شده میتواند.
در نوع دوم آن، یا بدن به اندازه کافی انسولین تولید نمی‌کند، که درنتیجه باعث کاهش سویه انسولین خون میگردد و یا هم بدلیل بوجود آمدن مقاومت حجرات بدن در مقابل انسولین، انسولین وظیفه خود را انجام داده نمی‌تواند.
( کمبود آن نسبت به مقاومت شایع‌تر است )

علایم عمومی مرض شکر کدام ها اند؟
• افزایش اشتها و پرخوری
• تشنگی شدید
• تکرر ادرار
• کاهش وزن
• خستگی و کسالت
• خیره‌گی رویت
• بوجود آمدن زخم‌هایی که بهبود نمی‌یابند

برعلاوه اعراض عمومی، نزد مردها و زن‌ها اعراض مخصوص هم بوجود آمده میتواند

علایم خاص مرض شکر نزد مردها:
• کاهش میل جنسی
• اختلال نعوظ
• کاهش قدرت عضلی

علایم خاص مرض شکر نزد زن‌ها
• التهابات طرق بولی
• التهابات فنگسی جلد
• خشکی جلد
• خارش جلدی

کدام اشخاص به شکر مبتلا می‌شوند؟
هر کسی ممکن است به شکر مبتلا شود. اما افرادی که سابقه خانوادگی مریضی دارند، در خطر بیشتری هستند. از شاخص‌های دیگر افزایش خطر ابتلا به نوع 2 شکر: چاقی، چربی خون بالا، فشار خون بالا و عدم تحرک بدنی است. خطر ابتلا به این بیماری با بالا رفتن سن نیز بیشتر می‌شود. افرادی که بیشتر از 40 سال سن و اضافه وزن دارند بیشتر در خطر ابتلا به شکر هستند.

شکر چگونه تداوی میگیردد؟
هدف تداوی مرض شکر از بین بردن اعراض و علایم، تامین یک زندگی عادی و مرفه برای مریض و جلوگیری از اختلاطات میباشد.
اصول کلی تداوی شامل رژیم غذایی، فعالیت فزیکی و ادویه جات طبی میباشد.

رژیم غذایی:
غذاهایی که باید از آنها پرهیز شود: مشمول شیرینی‌ها، بوره و هر غذای دیگری که گلوکوز زیاد داشته باشد (مریضان شکر میتوانند صرف از شیرینی‌های مصنوعی مانند Aspartam و Saccharine استفاده کنند).
غذاهایی که باید محدود استفاده شوند: مشمول نان گندم، گوشت، شوربا، کچالو، حبوبات مانند لوبیا و نخود، تخم، پنیر و تمام میوه‌جات تازه و خشک.
غذاهایی که در استفاده از آن محدودیت مطرح نبوده و غذای انتخابی برای مریضان مبتلا به شکر میباشد مشمول: ترکاری، سوپ، بادنجان رومی، جوس لیمو، چای و قهوه.

فعالیت فزیکی:
ورزش و فعالیت عضلی سبب حساس شدن بیشتر انساج به انسولین‌میگردد و ضمنا مصرف شحم و کاربوهایدریت را در مریضان شکر زیاد میسازد.
مبتلایان شکر روزانه باید حداقل یک ساعت پیاده روی نمایند.

ادویه جات طبی:
شامل انسولین و دیگر دواهایی میباشد که به میکانیزم های مختلف در تنظیم سویه نورمال گلوکوز خون کمک میکنند.
مبتلاین به نوع اول شکر حتما باید روزانه انسولین خارجی بگیرند زیرا که بدن آنها هیچ انسولینی تولید نمی‌کند
مبتلایان به نوع دوم شکر بهتر است بیشتر بر روی فعالیت های ورزشی و تنظیم یک رژیم غذایی متناسب تمرکز کنند تا ادویه‌جات، زیرا به مرور زمان تاثیرات ادویه‌جات کاهش یافته و حتی نیاز به تجویز دو نوع دوا با هم‌میشود.

انسولین در تحت جلد در نواحی پشت بازو‌ها، پیش روی ران‌ها، سُرین و شکم توسط سرنج های مخصوص و یا هم insuline pump زرق میگردد.
باید به یاد داشت که باید ناحیه زرق انسولین را جهت جلوگیری از تشکل زخم بصورت مداوم تغییر داد.
از جمله ادویه‌جات فمی استفاده از Metformine در مراحل ابتدایی مروج‌میباشد.