https://www.facebook.com/131923943342150/

Bilal Momand Medical clinic بلال مومند کلينيک, Jalalabad (2025)

17/08/2025

#سيفټرايکزون . Ceftriaxone
سيفټرايکزون يو سيفالوسفورين انټي باکتریا درمل دي چې په دريم نسل کې کرار لرې اود ډیرو ډولونو بکترياوو ددرملنې لپاره کارول کيږ ی او دمنفې ګرام اورګانيزم په وړاندې اغيز ناک دی لکه د تنفسي لارې انتانات، د پوستکي او پوستکي جوړښت انتانات، د ادرار د لارې انتانات، ، باکتریا ګونوریا (د جنسي لیږد ناروغي) ، د حیض التهابي ناروغي (د ښځینه تناسلي ارګانونو انتان چې ممکن د بانجھ کیدو لامل شي) ، مننژیت (د غشا انفیکشن چې د مغزو او نخاعي رګونو شاوخوا ګرځي. ) په شمول د شديدي نمونیا اونور ددي سربيره Ceftriaxone په هغو خلکو کې د انفیکشن دمخنیوي لپاره هم کارول کیږي چې ځینې جراحي ډولونه لري.که په ساده ډول ووايو نو سفتريکزون دټولو هغهو نارغيو يا افيکشنونو لپاره کارول کيږي چې هغه دبکترياوو له امله منځ ته رازي

# داستعمال ځايونه . ( Indications )
1 - مننجيټيس -Meningitis
2- دمعدې انتانات Abdominal infection
3- دهډوکو انتانات . Bone & Joint infection
4 - دزخم.پوستکې. نرم نسج انتانات .
Wound.skin &soft tissus infection
5 - د ادرار سیستم - لکه پښتورگي، مثانه، د ادرارو د اطراح نلکه او نور .Renal & Urinary tract infetion
6 - د تنفسي لارې انتانات . Respiratory tract infectio
7 - سينه بغل . Pnemumonia
* اخطارونه
- سفتريکسون بايد هغه شخص ته ونه کاروئ چې هغه دهر ډول سيفالوسفورين انتيبيوتيکو سره شديد الرجيک عکس العمل لرې .
- په ماشوم کې د ډاکټر له مشورې پرته سیفتریاکسون مه کاروئ، او هیڅکله د ماشوم له ټاکل شوي خوراک څخه زيات مه ورکوئ .
- کچيرې کوم کس سیفازولین یا کوم بل سیفالوسپورین انټي بیوټیک (cefdinir، cefalexin، Keflex، Omnicef، او نورو) سره حساسیت لرې نو تاسي باید ceftriaxone ونه کاروئ .
ناروغ لرونکې کس بايد په ماشوم کې د ډاکټر له مشورې پرته سیفتریاکسون ونه کاروې ځکه چې Ceftriaxone انجیکشن يوخطرناک شي دې او دماشوم لپاره هرډول خطر پيښولې شې .
کله چې تاسي سيفتريکسون مريض ته تيروئ نو له هغه څخه وپوښتئ چې دځيګر ناروغې. پښتورګو ناروغې .د معدې ناروغي. د شکری ناروغې او دويني ستونځي خو نه لرې . همدا رنګه له ناروغ څخه وپوښتئ چې او میندواره خو نه ياست یادشیدو تغذیه خونه کوئ.
= - ناروغ ته .
سفتريکسون (Ceftriaxon ) بايد څنګه استعمال کړئ
کله چې هم سفتريکسون مريض ته تيروئ نو لمړې بايد دنسخې په لیبل کې ټولې لارښوونې تعقیب کړئ او یا دسفتريکسون دلارښوونې پاڼه ولولئ. هڅه وکړئ ياده انجيکشن په سمه توګه وکاروئ او ډير په کراره توګه يي ناروغ ته تيره کړئ او دډاکټرلار ښوني په پام کې ونيسئ په ياد مو چې سفتريکسون(Ceftriaxone) په عضلاتو کې یا په رګ (IV) کې د انفیوژن په توګه کيږې.
نرس = نرس بايد یو انجیکشن یوازې هغه وخت چمتو کړې ياجوړه کړې چې ناروغ امده وي او دوهمه انجکشن مه جوړوئ کله مو چې سفتريکسون جوړوله او رنګ يي بدل کړ نو په دی صورت کې يي مريض ته مه تيروئ
په ياد مو وي چې په سفتريکسون سره نور انتيبيوتيکونه مه ګډوئ
دسفتريکسون جانبي عواريض ( Ceftriaxone)
کله چي تاسي ناروغ ته سفتريکسون تيروله او لاندې الرجيکي نښي پکې پيدا شوي نو عاجل له ناروغ سره طبي مرسته وکړئ
پړسوب ، تنفس تنګې ، دناروغ په مخ یا ستوني کې پړسوب. د پوټکي شدید عکس العمل . تبه ، د ستوني درد ، دناروغ په سترګو کې سوځیدنه ، د پوټکي درد ، سور یا ارغواني پوستکي داغونه . د معدې شدید درد، اسهال چې اوبه یا وینې وي. دانفیکشن نوې نښې(تبه، زکام، خوله کيدل .زړه بدوالی، کانګې، ستاسو په پورتنۍ معدې کې درد چې ستاسو شا ته خپریږي. سور یا ژیړ پوټکی ، تیاره رنګ ادرار.د تنفسي ستونزې نوې یا خرابېدونکي (غصب، د ساه لنډۍ احساس)؛
د وینې د حجرو اختلال - د سر درد، د سینې درد، سرخوږی، ضعف، سخت تنبل یا بې حسي؛ یا د پښتورګو یا مثانې ستونزې - د غاړې یا د ملا په ښکته برخه کې درد .په ادرار کې وینه، دردناک یا ستونزمن ادرار، لږ یا هیڅ ادرار.
- عام اړخیزې اغیزې کېدای شي پدې کې شامل وي:
د وینې د حجرو اختلال نښې نښانې؛
اسهال
د اندام خارش یا خارج کیدل؛
تودوخه، سخت احساس، یا یو سخت ټوخی چیرې چې انجیکشن ورکړل شوی وخارش یا د ځګر غیر معمولي فعالیت او نور
يواځي دا جانبي عکسل عمل دسفتريکسون په وړاندي کافي نه دي ممکن نور ډولونه هم پيښ شې.

01/07/2025

(IBS) irritable bowel syndrome
د کولمو کوم ډول نارغۍ ده؟

د کولمو یوه اوږد مهاله ناروغي ده چې په دې ناروغي د اخته کس د کولمو فعالیت ګډوډ وي که څه هم د کولمو ظاهري بڼه سالمه وي خو حرکات یې غیر نارمل وي

په دې ناروغي کې کولمې خرابې نه وي خوحرکت یې ډېر تېز یا ډېر ورو وي د کولمو اعصاب حساس وي

د IBS د ناروغۍ نښې
۱. د خېټې درد یا نارامي چې زیاتره وخت د خېټې په لاندې برخه کې وي او له حاجت وروسته ښه کېږي

د ibs په هغو ناروغانو کې چې د کولمو حرکات یی تیز وي له خوراک کولو وروسته ناڅاپي اسهال کیږی یعنې ډکې بولې کوي

او هغه ناروغان چې د کولمو حرکات یی ورو وي په دوامداره قبض اخته کیږي.

په ځینو ناروغانو کې د کولمو حرکات کله تیز او کله ورو وي چې په داسې حالت کې ناروغ کله قبض او کله اسهال وي یعنې دواړه حالتونه لري

د ناروغ خېټه درنه او د ګاز له امله پړسېدلې وي

د ډکو بولو کولو وروسته ناروغ داسې احساس کوي چې خیټه یی مکمل نه ده تشه سوې

د خیټې د ګازونو له امله خېټه کې شور او غږونه موجود وي

ناروغ وایی چې هر وخت له خوړو وروسته خېټه کې درد احساسوم. کله قبض کله اسهال یم نه پوهېږم څه وکړم وایي چې زما ټسټونه سم دي، خو زه بیا هم ښه نه یم. دا جملې د IBS ناروغانو ډېر عام شکایتونه دي.

ولې دا ناروغي رامنځته کیږي

۱. ذهني فشار او احساسات
اعصاب او کولمې یو له بل سره نږدې اړیکه لري کله چې ناروغ د ذهني فشار، خپګان یا اضطراب سره مخامخ شي په داسې حالت کې د کولمو په حرکاتو کې ګډوډي رامنځته کیږي

۲. د کولمو اعصابي ګډوډي
دIBS په ناروغانو کې د کولمو اعصاب ډېر حساس وي کوچنی شی هم ورته غټ احساسېږي ( لږ ګاز هم په کولمو کې درد پیدا کوي)

۳. د خوراک سره د کولمو حساسیت
ځینې خواړه، لکه شیدې، پیاز، لوبیا، وریجي، خواږه، وچه میوه، ګاز لرونکي مشروبات، او ځینې نور خواړه د IBS نښې نښانې لا زیاتوي

۴. د کولمو ګټورو بکتریاوو بدلون
کله چې د کولمو په ګټورو بکتریاوو کې ګډوډي رامنځته شي هضم کمزوری کوي

۵. پخوانۍ انتانات
ځینې خلک له "انتاني اسهال" وروسته دا ناروغي تجربه کوي چې دې حالت ته Post-infectious IBS وایی

د IBS درملنه

۱. په غذا کې بدلون راوستل:
خطرناک خواړه لکه شیدې، بوره، مصالحه، غوړي، قهوه، پیاز، او د لوبیا خوړلو څخه باید پرهېز وشي

۲. ذهني آرامتیا:
هره ورځ لږ ورزش ،ژور تنفس، مراقبه، کول
له فشار څخه ځان ساتل

۳. درمل:
د درد لپاره Dicyclomine, Mebeverine

د قبضت لپاره Lactulose, Isabgol

د ډېر اسهال لپاره Loperamide

خپګان/ذهني فشار لپاره Sertraline یا Amitriptyline د ډاکټر په مشوره خوړل

۴. طبیعي درمل:
د نعنا تېل : د کولمو عضلات آراموي

پروبایوټیک: د کولمو ګټورې بکتریاوې زیاتوي

زنجبیل : د خېټې پړسوب کموي

یوه بې‌خطره خو له ځوره ډکه ناروغي ده
درملنه یې یوازې په درملو نه بلکه د ژوند په بڼه او خوړو کې د

بدلون تر څنګ د آرام ذهن له لارې ترسره کېږي
کاپی

06/06/2025

CCHF (Crimean-Congo Hemorrhagic Fever) یوه سخته او وژونکې ویروسي ناروغي ده چې د ویروس له لارې خپریږي او د انسان لپاره خطرناک ګڼل کیږي. دا ناروغي ډېری وخت د کنه‌وو (ticks) یا د ناروغو حیواناتو د وینې یا نسجونو له لارې انسان ته انتقالیږي.

---

🦠 CCHF څه شی ده؟

CCHF یوه وینه بهوونکې تبې ناروغي ده چې د CCHF ویروس له امله رامنځته کیږي. دا ویروس د Nairovirus له کورنۍ (Bunyaviridae) څخه دی. دا ناروغي لومړی ځل د کریمیا (Crimea) او بیا د کانګو (Congo) په هېوادونو کې تشخیص شوه، له همدې امله یې نوم CCHF دی.

---

📌 د CCHF نښې او علایم:

ناڅاپي تبه

سر درد، عضلاتو او بندونو درد

ستړیا، کمزوري

د نس ناورین، استفراق یا نس ناستی

د بدن پر پوستکي یا داخلي ارګانونو وینه بهیدل

پړسوب او غوږونو، سترګو یا خولې نه وینه راتلل

په شدیدو حالاتو کې مرګ ته هم رسولی شي

---

🧬 د CCHF د خپریدو لارې:

1. د کنه‌وو له چیچلو (هغه کوچنۍ کیله‌مانند حشره چې په حیواناتو نښلي)

2. د ناروغ حیوان وینه یا غوښه ته لاس وهل (په خاصه توګه د قربانۍ پر مهال)

3. د انسان نه انسان ته (د ناروغ وینې، توکړو یا وسایلو سره تماس)

---

🛡️ څنګه ځان او کورنۍ خوندي وساتو؟

✅ د کنه‌وو څخه ساتنه:

د څارويو سره په تماس کې د کالیو اوږده آستینې وکاروئ.

د کالیو لاندې د بدن پر برخو د کنه ضد کریم یا دوا ووهئ.

څاروي تر ذبحه مخکې معاینه کړئ.

✅ د ذبحې پر مهال احتیاطي تدابیر:

دستکشې، ماسک، عینکې او محافظتي لباس وکاروئ.

د حیوان وینه او نور مواد مه لمسئ پرته له محافظتي تدابیرو.

وسایل پاک او ضدعفوني کړئ.

✅ که څوک ناروغ شي:

ژر تر ژره یې روغتون ته انتقال کړئ.

له هغه فاصله وساتئ، وینه او مایعاتو ته لاس مه ورکوئ.

د ناروغ وسایل مه شریکوئ (لکه تولیه، بستره، کالي).

---

🏥 د CCHF درملنه شته؟

مشخص واکسین یا درمل ورته نه‌دي موندل شوي.

درملنه اکثره حمایتي (supportive) وي: د تبې کنټرول، د مایعاتو جبران، او د وینې بهیدو مخنیوی.

د Ribavirin په نوم انتي‌وایرال دوا ممکن مرسته وکړي، خو هر وخت کار نه کوي.

---

🔴 مهم یادښت:

CCHF یو روغتیایي بیړنی حالت ګڼل کیږي. که تاسې یا ستاسې د کورنۍ غړی د دغو علایمو سره مخ شي، سمدلاسه روغتون ته مراجعه و

12/05/2025

نوې څېړنې څرګندوي چې په هندواڼه کې یوه خاصه ماده شته چې نوم یې L-citrulline دی. کله چې انسان دا ماده وخوري، نو بدن یې په بله ګټوره ماده (L-arginine) بدلوي. دا بدله شوې ماده د وینې رګونه نرموي او پراخوي، چې له امله یې وینه په آسانۍ سره جریان کوي. دا عمل د وینې فشار کموي او د زړه روغتیا ته ګټه رسوي.
په یوه علمي څېړنه کې چې د Nutrients په ژورنال کې خپره شوې، ویل شوي چې د هندواڼې جوس څښل د هغو کسانو لپاره چې د شکر ناروغي لري، د وینې رګونو فعالیت ته ښه والی ورکوي او د زیان مخه نیسي.

26/04/2025

دزرقي درملو لپاره مناسبې زاويي

20/04/2025

موضوع : خوار ځواکي/سؤ تغذیه یا Malnutrition

کله چي د خوراکي توکو د اړتیا او ترلاسه کولو په منځ توازن نه وي دې حالت ته خوار ځواکي یا Malnutrition کېږي چي په دوو برخو وېشل سوی دئ:
الف - over nutrition ډېره غذا خوړل (obesity,overweight )
ب - under nutrition لږ غذا خوړل (stunting,wasting,underweight)
د لږ غذا خوړلو protein energy malnutrition (PEM) په پایله کي ناروغ د درو حالتونو سره مخامخ کېږي:
۱. stunting له دې څخه موخه د ناروغ قد دئ چي د عمر په نسبت کم وي. دا حالت د اوږد مهاله خوار ځواکۍ له کبله رامنځ ته کېږي.
۲. wasting له دې څخه موخه د ناروغ د عضلاتو له منځه تلل دي. په دې حالت کي د ناروغ د عضلاتو ضیاع د قد په نسبت رامنځ ته کېږي. یاد حالت د لنډ مهاله خوار ځواکۍ له کبله پېښېږي.
۳. underweight له دې څخه موخه د ناروغ وزن دئ چي د عمر په نسبت يي وزن کم وي. نوموړی حالت کېدای سي په اوږد مهاله او لڼد مهاله حالتونو کي رامنځ ته سي.
د خوارځواکۍ ناروغانو مساعد کوونکي حالات
خوار ځواکي لرونکي ناروغان به انتاناتو ته ډېر مساعد وي، وینه به یې ډېر ژر مکروبي کېږي. (سینه بغل pneumonia، د معدي او کولمو مکروبي کېدل gastroenteritis )
همدارنګه یاد ناروغان به د ويټامینونو او مینرالونو له کمښت (vitamin and minerals deficiency) سره به مخامخ وي.
په دې ناروغانو کي د انسان د وجود هضمي، تنفسي او بولي سيسټم ډېر ژر به امراضو مبتلا کيږي.
د خوار ځواکي ناروغانو نښي
الف – د ناروغانو قدونه یې ټيټ وي.
ب – د ناروغانو وزنونه یې کم وي.
ج - د ناروغانو زخمونه جوړېدل یې ډېر وخت نیسي.
د WHO/UNICIF د څېړنو له مخي د خوار ځواکۍ ډلبندي په دې شکل ده:
الف – د ماشوم وزن او قد له ۷۰٪ څخه کم وي.
ب – په دواړو پښو کي پړسوب موجود وي.
ج - د mid upper arm circumferences (MUC) له 11,5 سانتي متر څخه کم وي.
د – د ماشوم وزن نهایت کم وي.
د کلینک پر بنسټ د خوار ځواکۍ ډولونه
۱. Marasmus دا ناروغان وچ کلک او بیداره وي، ښه اشتها لري، د عضلاتو ضیاع او د جلد لاندي شحم پکښي له منځه تللی وي.
۲. Kwashiorkor دا ناروغان عموما پړسېدلي او فعاله وي، عضلات يې له منځه تللي وي خو ځينيو د جلد لاندي شحم موجود وي.
۳. Marasmic kwashiorkor د دې ناروغانو پښي پرسېدلي او پښتي (Ribs) سره نښتي وي.
د خوار ځواکۍ ناروغانو د سببي ناروغيو (Etiopathogenesis) په اړه نظرونه
۱. (Dietetic hypothesis) تیوري
کوم ماشومان چي د پروټین په کمښت اخته وي کواشیوکور اوکوم چي د کالوري په کمښت اخته وي د مرسموس په ناروغيو اخته کېږي.
۲. (Gopalansadaptationhypothesis) تیوري
ځیني ماشومان د ډېر وخت له پاره د غذا له کمښت سره مخامخ کېږي او توافق کوي او په تدریجي ډول سره وزن له لاسه ورکوي چي په مرسموس اخته کېږي. برعکس هغه ماشومان چي د غذایي موادو د کمبود په نتيجه کي توافق و نه کړي په کواشیوکور باندي اخته کېږي.
۳. (Goldenhypothesis(oxidantradicals) تیوري
د خوار ځواکۍ په نتیجه کي انتانات مداخله کوي کېداي سي آزاد راډیکلونه په بدن کي حجرات تخریب کړي او د خوارځواکۍ سبب وکرځي.
۴. (Aflatoxincontamination) تیوري
په ورستو او له وخت تېرو خوړو کي یو ډول فنکس وده کوي چي د خوړلو له امله نوموړي فنکس توکسین مواد ځیګر (liver) ته ځي او د پروټین په جوړېدو کي نیمګرتیاوي رامنځ ته کوي.
د خوار ځواکۍ لاملونه
- د مور د شیدو بې کفایتي او کمښت،
- د دوو زېږیدنو تر منځ واټن نه مراعتول
- د واکسینونو نه شتون
- خراب عادتونه او بد رواجونه
- غربت
- له ۱۸کلنۍ څخه مخکي واده کول او له ۳۵کلنۍ څخه ورورسته د اولاد زېږول
د خوار ځواکۍ ناروغي تفریق تشخیص
د Nephrotic Syndrome, Firariasis او ټولي هغه ناروغۍ چي د پړسوب لامل کېږي باید تفریق تشخیص سي.
د خوار ځواکۍ ناروغانو اختلاطات
Superadded infections
Dehydration & Dyselectrolytemia
Hypothermia , Hypoglycemia ,Anemia , Bleeding ,
Rickets , Dermatitis ,CHF
د خوار ځواکۍ ناروغانو انزار
په لاندي حالاتو کي خوار ځواکه ماشومان خراب انزار لري:
د زیاتو مایعاتو ضیاع
د ګلوګوز کمښت
د بدن د تودوخي درجي کمښت
د زړه عدم کفایه
د ويني تشوشات، اختلاطات، د اسید بیز تشوشات
د شعور تشوش
وخیم انتان septic shok)) د ځیګر غټ والی
دخوار ځواکۍ ناروغانو وقایه

ماشوم ته د شيدو په ورکولو تأکید کول
د ماشوم د تي پرېکولو له وخت څخه باخبره اوسېدل
د ماشومانو په صحیح توګه او پر وخت واکسین کول
مېندو ته د باکیفیته او پاکو خوړو په برخه کي Health Education ورکول
د دوو ولادتونو تر منځ واټن مراعتول
هغو ناروغانو ته چي د خوار ځواکۍ له خطر سره مخامخ دي د هغو د وجود د کتلو ارزیابي کول او MUAC کره کتنه سرته رسول
د خوار ځواکۍ ناروغانو درملنه
د دې ناروغانو درملنه د ناروغۍ په شدت پورې اړه لري که چېري د خوار ځواکۍ ناروغي په کمه او منځنۍ اندازه وي ناروغ ته لارښووني کېږي او رخصت ورکول کېږي او که ناروغ له شدیدې خوار ځواکۍ سره مخامخ وي بیا په روغتون کي بستر او تداوي کېږي.
الف - په Mild and moderate خوار ځواکۍ کي ناروغ ته د ورځي 150kcal/kg هغه غذا باید ورکړل سي چي په کافي اندازه د پروټین او انرژي ولري.
ب - ناروغ ته د ورځي له 6 ځله څخه ډېر د خوراک کولو توصیه وسي.
ج - ناروغ ته باید په کافي اندازه منرالونه او ويټامینونه ورکړل سي.
په شدیده (sever) خوار ځواکۍ کي د ناروغ د ګلوګوز کمښت تداوي، د تودوخي د درجي نارمل کول، د مایعاتو د ضیاع مخنیوی، د الکترولایتونو ترمیم، د انتاناتو مخنيوی، د مایکرونیوترينت ترمیم، بیا ځلي تغذیه پیلول، د ناروغ د جوړېدو وروسته باید ناروغ تعقیب شي

08/03/2025

دکوم گروپ وينه لرونکي کسانو واده خطرناکه دى؟

دواده په موضوع کي دويني دګروپونو څخه مهم د Rh فکتوردى ،کله چه دښځينه دوينى ګروپ منفى -Rh وى او دنارينه دوينى ګروپ مثبت +Rh وى واده کول يي دماشوم لپاره خطرناكه دي.

کله چه يو منفى Rh- ګروپ لرونکی ښځينه د مثبت Rh+ ګروپ سره واده وکړي نو ددوى راتلونکى ماشوم دوه حالته امکان لري:

۱- که دمورپه نس کى دماشوم دوينى ګروپ دمور سره يوشان را ووځى دماشوم اينده ژوند ته خطر نسته ښځه ديو دعادى حامله ښځى په شکل حامله توب ته ادامه ورکولاى شى ماشوم ته کوم خطر نسته .

که دمور په نس کى دماشوم دوينى ګروپ دمور سره ضد راووځى يعنى دماشوم دوينى ګروپ مثبت +Rh ثابت شى پدى وخت کى دماشوم ژوند ته خطر سته با يد تر جدى تعقيب لاندى ونيول شى .

کله چه دمور دوينى ګروپ منفي -Rh او دماشو دوينى ګروپ مثبت +Rh وى دمور دوجود دفاعى سيستم دماشوم دوينى حجرى تر حملى ندى راولى او وينه يي دمنځه وړى,په ماشوم کى دکم خونى،ژيړى،دعصابوتخريب، دزړه خرابوالى اودمرګ سبب ګرځى .

کله چه مثبت +Rh نارينه اومنفى -Rhښځينه ګروپونه واده سره وکړى څه بايد وشى؟

دحامله توب د 26 - 28 هفتو په منځ کي د کومبز coombs test په نامه تيست دى چه دا تيست بايد وشى.ددى تيست په واسطه موږ کولاى شو چه معلومه کړو چه مور دماشوم په مقابل کى انتى باډى توليد کړى که يا؟

که چيرى په اته ويشتمه 28 هفته کى مور دماشوم په مقابل کی انتى باډى نه وى توليد کړى دا په دى معنى دى چه دمور دفاعى سيستم تر اوسه دماشوم دوينى حجرى تر حملى لاندى ندى راويستلى نو پدى وخت کى دماشوم مورته يوه پيچکارى چه د RhD Immune globulin يا RhoGAM په نامه ياديږي ورلګول کيږى ددى پيچکارى وظيفه داد چه دمور دفاعى سيستم ترفشارلاندى راولى او مخنيوى يي کوى چه نور دماشوم حجرى تر حملى لاندى را نسی چه تقريباً نه نوى فصيده %99 کاميابه وي.
#نوټ: دوستانو داحالت په نږدې دوستانو کي سره واده کول څو چنده زياتوي. نو کله چي په نږدې دوستانو کي واده کوي داحالت بايد په پام کي ونيسي.

*کوښښ وکړي دا معلومات خپلو دوستانو سره شریک کړئ
او دا لازياتو معلوماتو لپاره زمونږ پاڼه خوښه کړی

04/03/2025

دMeasles ياشري په اړه يو څو پوښتني اوځوابونه
Measles

1. پوښتنه: Measles تعريف کړي؟

ځواب: شرې يوه حاده،ساري،ويروسي شديده اوExanthematous(هغه ناروغۍ چي دپوستکي اندفاعات ورسره يوځاې وي ) ناروغې ده چې د Rubella په نوم هم ياديږي.

2. پوښتنه: شرې د کوم ويروس پواسطه مينځته راځي او د انتقال لارې يې واضح کړۍ؟

ځواب: شرېګ د RNA ويروس پواسطه چې دparamyxovirus کورنۍ پوري اړه لري منځته راځي دپوزې اوستوني څخه د کوچنيوڅاڅکو(droplet) په ډول په پوستکي باندې داندفاعاتو د راوتلو څخه 4 ورځې مخکې او پنځه ورځې د Rash د ښکاريدو نه زياته ساري وي ،Secondary attack rate يې %90 فيصده ده او د دخول لاره يې تنفسي لاره ده.

3. پوښتنه: د شري د تفريخ دوره څو ورځې ده؟

ځواب: د شري د تفريخ دوره شاوخوا 10 ورځې ده.

4. پوښتنه: د شري کلنيکي منظره واضح کړي؟

دا ناروغي په Preschool common ماشومانوکي عامه ده Infants ماشومان د مورنئ انټي باډي د موجوديت په اساس معاف وي چې دغه مورنئ انټي باډي تر نهـه مياشـتو پورې کميږي نو ځکه د واکسين عمر يې هم همدا دۍ.

1. Prodromal phase

a) Fever.
b) Rhinorrhea.
c) Conjunctival congestion.
d) Dry hacking cough.
e) Koplik spots (pathognomonic) appearance after 2-3 days of illness.

2.Exanthema phase

پدي مرحله کي تقريبا د ناروغي د اخته کيدو څلورمه ورځ وي لوړه تبه او Rash د بدن په مختلفو برخو باندي لکه
a) Face.
b) The neck.
c) Chest.
d) Arm.
e) Trunk.
f) Thighs and legs in that order over the next 2-3 days.

3. Convulsant phase

a. De-squamation.
b. Brownish discoloration.

5. پوښتنه: Modified measles څه ته وايي واضح يی کړي؟

ځواب: دغه ناروغي په قسمي معافيت لرونکو ماشومانو کي مينځته راځي او د ناروغي دوره يی لنډه او خيفه وي.

6. پوښتنه: Hemorrhagic measles څه ته وايي؟

ځواب: دا ناروغي متصف دي په
a) Purpuric rash.
b) Bleedings from nose, mouth and bowel.

7. پوښتنه: د شري اختلاطات وليکي؟

ځواب: په پراخه پيمانه د مخاطي غشاه تخريب او په متبارز ډول د معافيتي سيستم ځپل اختلاطاتو ته زمينه برابروي چې اختلاطات يې زيات په
a) Young children.
b) Malnutrition.
c) Immunocompromised.
ماشومانو کې نسبت نورو ته زیات وي.

8. پوښتنه: د شري د ناروغي غوره يا عمده اختلاطات وليکي؟
a) Otitis media.
b) Bacterial bronco pneumonia.

9. پوښتنه: د Otitis media او Bac.Broncho pneu عمده سببي عوامل یی ولیکۍ؟
a) Pneumococcus.
b) Staphylococcus aureus.
c) Gram negative bacteria (sometimes).

10. پوښتنه: شري يا Measles په تنفسي سيستم کي کوم اختلاطات ورکوي وليکي؟
a) Otitis media.
b) Bacterial bronco pneumonia.
c) Laryngitis.
d) Tracheitis.
e) Bronchiectasis.
f) Bronchitis.
g) Giant cell pneumonia.
h) Flaring of latent Tuberculosis infection.

11. پوښتنه: شرۍ يا Measles په هضمي سيستم کې کوم اختلاطات ورکوي وليکي؟
a) Appendicitis.
b) Hepatitis.
c) Persistent diarrhea.
d) ileocolitis.

12. پوښتنه: Measles يا شرۍ په عصبي سيستم کي کوم اختلاطات ورکوي وليکي؟

ځواب: د 2/1000-1 واقعاتو کي Acute encephalitis ورکوي ځکه چې شرۍ مستقیما په دماغو باندي حمله کوي او post measles encephalitis چي د Recovery د مرحلي څخه وروسته مينځته راځي او داسې عقيده موجوده ده چې د معافيتي سیستم پواسطه مينځته راځي او د نورو انتاني اوDemyelinating encephalomyelitis ته ورته دې.
Subacute sclerosing pan encephalitis(SSPE) چي د شري د تيريدو څخه څو کاله وروسته ورکوي او
1/100,000 واقعات لري او وژونکۍ وي.

13. پوښتنه: د Measles د ناروغي تشخيص وليکي؟

ځواب: د شري د ناروغې تشخيص په کلينکي ډول دې د تشخيص د تائيد لپاره د IgM antibody level کتل کيږي چې د Rash د ښکاره کيدو څخه 3 ورځې وروسته پيداکيږي او تر يوې مياشتې پورې دوام کوي.

14. پوښتنه: د شري د ناروغۍ تفريقي تشخيص د کومو نورو ناروغيو سره يي کوو؟

ځواب: د ټولو هغو ناروغيو سره چي د Rash د پيداکيدو سبب ګرځي بايد تفريقي تشخيص شي لکه
1. Rubella.
2. Entero viral.
Rash is milder and fever less prominent.

3. Adenoviral infection.
4. Roseola infantum.
په Roseola infantum ناروغي کي د Rash د ښکاره کيدو سره تبه ورک کيږي ليکن په شري کي د Rash د ښکاره کيدو سره تبه زياتيږي.
5.Ricketial infection:

پدې ناروغي کې مخ په Rash باندې نه آخته کيږي ليکن په شري کې اخته کيږي.
6.Meningococcemia:

پدي ناروغي کې د پورتني تنفسي لاري اعراض موجود نه وي او Rash په چټک ډول د Patechia خواته ځي.

7. Drugs rush (history of drugs intake).
8. Kawasaki disease.
a. Glossitis.
b. Cervical adenopathy.
c. Fissure of lip.
d. Irritability.
e. Hands edema.
f. Desquamation.

15. پوښتنه: د شري ناروغي درملنه واضح کړي؟

1. Supportive.
2. Antipyretics.
3. Maintenance of hygiene.
4. Ensuring adequate fluids and calorie intake.
5. Vit A.
ویټامین اۍ په شري باندې اخته کیدل او مړینه کموي او په لاندې ډوزونو باندې ناروغ ته توصیه کیږي.

a) 1 year’s children’s (100,000 Iu
b) 2 years’ children’s (200,000 Iu).

6. Treatment of complication.

16پوښتنه: د شري د ناروغی د مينځته راتګ مخنيوي څنګه کوو؟
ځواب: دا ناروغې په لوړه کچه د مخنيوي وړ دې چې واکسين ئې بايد پخپل وخت تر سره شي.

په ډیر درنښت.

16/02/2025

د CBC لنډ معلومات

CBC (Complete Blood Count)
څه شی دی؟

CBC د وینې یو عمومي ټیسټ دی چې د مختلفو وینې حجرو (cells) اندازه، شمېره، او وضعیت معلوموي. دا ازموینه ډاکټران د ناروغیو تشخیص، څارنې، او د روغتیا وضعیت معلومولو لپاره کاروي.

CBC کې کومې برخې شاملې دي؟

1. سپیني وینې حجرې (WBC - White Blood Cells):

د بدن د دفاعي سیستم برخه ده.
که WBC زیاتې وي، دا د انفکشن، التهابي حالت، یا د بدن د یو بل جدي ستونزې نښه وي.

که WBC کموالی ولري، دا د ویروسې ناروغیو، ضعیف معافیت، یا د وینې د ستونزو نښه کېدای شي.

2. سورې وینې حجرې (RBC - Red Blood Cells):

دا حجرې اکسیجن انتقالوي.

که RBC کمه شي، دا انیمیا (وینه کموالی) ښيي.

که RBC زیاته شي، دا د سږو، زړه، یا د هډوکو د ناروغیو نښه کېدای شي.

3. هیموګلوبین (Hgb یا Hb):
د سورې وینې حجرو پروټین دی چې اکسیجن انتقالوي.
که Hb کم وي، دا د انیمیا، داخلي وینې بهېدو، یا د غذایي کمښت نښه وي.

که Hb زیات وي، دا د سږو ناروغۍ یا د اوبو کمښت نښه کېدای شي.

4. هیماتوکریټ (Hct):

دا د وینې په ټوله اندازه کې د سرو وینې حجرو فیصدي ښيي.

کمښت یې د انیمیا یا وینې له لاسه ورکولو نښه وي، او زیاتوالی یې د اوبو کمښت یا د سږو ناروغۍ ښيي.

5. پلیټلیټونه (Platelets یا PLT):

دا حجرې د وینې ټینګولو (clotting) لپاره کار کوي.

که پلیټلیټونه کم شي، نو د وینې بې وخته بهېدل او زخمونه ژر نه ټینګېدل کېدای شي.

که پلیټلیټونه زیات شي، دا د بدن التهابي حالت یا د وینې د جدي ناروغیو نښه کېدای شي.

CBC
د کومو ناروغیو لپاره ګټور دی؟

انیمیا (وینه کمښت)

انتانات (infection) او التهابي ناروغۍ

د وینې سرطان (Leukemia)

د معافیت سیستم ستونزې (لکه HIV/AIDS)

د سږو او زړه ناروغۍ.

12/02/2025

Leucorroea
د_ښځینه_و_د_سپینو_اوبو_راتلل

* دا هغه ناروغي ده چې په دي کې د ښځینه تناسلي آلې څخه سپیني سریښناکه اوبه وځي ، چې ځیني وختونه ډیریږي او له امله یي لباس یا جامي لمدیږي .

لاملونه_Causes___

* سفلېس .
* سوزاک .
* توبرکلوز .
* داخلی التهاب .
* د ویني کموالي .
* د رحم سرطان .
* فنګسي انفکشن .
* جنسي ناروغي .
* د رحم د خولي زخم .
* د شهوت ډیروالي .
* د کوروالي ډیروالي .
* د ناوړه فلمونو کتــل .
* ذهني او اروایي نا اراموالي .
* د پاکوالي نه تر سره کول .
* د هورمونونو کموالي یا ډیروالي .

نښې_Sypmtoms___

* که چیرې دا د لیکوریا انفکشن له امله وي نو بدبوی لري او رنګ یی کریمي وي .

* د ویني د کموالي او توبرکلوز په حالت کې لیکوریا بي بویه وي .

* په نوي واده شوې ښځه کې ډیر لیکوریا د کوروالي د ډیر والی له امله وي ، چي سبب یی مکروبي انفکشن دي .

* په زړو ښځو کې د سرطان له امله رامنځته کیږي .

* د ناروغ لوږه ختمیږي .

* ناروغ قبضیت لري .

* د ویجاینا ( ښځینه اندام ) خارښت او سوي موجود وي .

* ناروغ رنګ ژیړیږي .

* ناروغ سست او تمبل وي .

* ناروغ بیا بیا متیازي کوي .

* ناروغ سر درد ملا او پښو درد لري .

* ناروغ فشار ټیټیږي او خوب یی کمیږي .

درملنه_Treatment___

Tab / Fesovit .
یوه ګولئ سهار ، یوه غرمه ، او یوه ماښام په مړه .

Tab / Scnidazol 1g .
دوه ګولۍ په ورځ کي تر ۳ ورځو پوري .

Inj / Metran .
یو انجکشن یا ستنه یوه ورځ وروسته .

Tab / Prednisolone 0.5ml .
یوه ګولئ سهار ، یوه غرمه ، او یوه ماښام په مړه .

Tab / Kestene .
یوه ګولئ هره ورځ د خارښت په صورت کي .

Hydrozole Oinment .
ملهم___ سهار او ماښام دا ملهم ښځینه دی خپل اندام پوري وموښي

11/01/2025

د واکسینو په اړه
عمومی معلومات
اول!! دBCGواکسین دغه واکسین د TBیا سیل ناروغۍ لپاره دي .
دغه واکسين د پوډر په شکل دي.
یو cc د خپلې کمپنۍ دمحلول سره حل کیږې
یو ويال يي شل دوزه دي - د پيدا کيدو څخه شروع تر يو کلنۍ پوري کيږې
د دوز اندازه یی 0.05 ده . د ښې لاس د مټ په پوستکې کی زرق کیږې - دزرق ځاي 15 ورځې روسته زخم جوړه وي او بیا خپله جوړيږې او یو دايمې نښه يا سکار جوړه وي.
دا واکسين په عمر کی يو ځل کيږی-
دوهم !!
دHep.b-دا واکسين ماشومانو ته د تور زيړې لپاره کيږې.
دا واکسین د مايع په شکل دي يو ويال یی پنځه cc دي .یو دوز يي 0.5cc دي . د پيدايش څخه شروع تر 24ساعتونو پوري کيږې
دا واکسین د ماشوم د هدوم په عضله کي زرق کیږې-
دريم!!
دOPV واکسین - دا واکسين د ګوزڼ يا پولیو لپاره کيږې .د پيدايش څخه شروع تر يو کلنۍ پوري کيږې.او په کمپاينونو کي تر پنځه کلنۍ پوري دوه څاڅکې د خولی د لاري ورکول کيږې.
په روټين پروګرام کي پنځه دوزه کيږې-
-صفري دوز د پيدايش څخه شروع تر 14ورځو پوري کيږې-
۱-کله چي د ماشوم عمر يونيمه مياشت شی د پينټا سره يو ځاي شروع کيږې
۲- دوز-يوه مياشت روسته
۳-دوز- هم بله مياشت روسته
۴-په نهه مياشتينۍ کي د شري د واکسین سره يو ځاي ورکول کيږې-
څلورم!!
دPenta واکسین
دا واکسین هم د دری دوزه کيږې کله چي د ماشوم عمر يوه نيمه مياشت شی
د پينټا اول دوز ورته کيږې. دوهم دوز مياشت روسته دريم دوز بله مياشت روسته
دا واکسین هم د مايع په شکل دي .يو ويال يي 5cc دي چی لس دوزه کيږې او يو دوز يي 0.5cc دی د ماشوم د هدوم په عضله کي زرق کيږې.
د زرق نه روسته تبه درد او د زرق د ځاي سور والۍ ورسره وي-
پينټا په لاتين کي پنځو ته وايي دغپ واکسینو کي د پنځو مرضونو واکسین دي .
تيتانوس .د ستونې پرده.توره ټوخلې.انفلونزا.او تور زیړی شامل دي.
پنځم-
د PCV واکسین !!
دا واکسین هم د مايع په شکل دی د سینه بغل ديارلس ټايپونونو لپاره استعمالیږې.
یو ويال يي څلور دوزه دی.
دا هم د پینټا سره سم زرق کيږې-دا هم د ماشوم د هدوم په عضله کی زرق کيږې
د دوز اندازه يي 0.5 ده .دا هم تبه او دړد د ځان سره لري.
شپږم-
د IPV واکسين .
دا واکسین هم د پوليو یا ګوزڼ لپاره کارول کيږې.
دا هم د مايع په شکل کي دي.يو ويال يي پنځه cc دي او يو دوز يي 0.5 cc دی .دا هم د ماشوم د هدوم په عضله کي زرق کيږې.دا هن دوه دوزه کيږې
اول- دوز يي د پينټا دري سره او دوهم دوز یی په نهه مياشتينۍ کي د شري د واکسین سره يو ځاي کيږې-
دغه واکسين صرف ماشوم وقایه کوي او opv څاڅکو واکسين ماشوم او جامعه دواړه وقايه کوي
اووم !!
د Rota واکسین
دا واکسين هم مايع ده او ماشوم ته د خولې دلاري ورکول کيږې -او د نس ناستی لپاره کارول کيږې.
دا واکسین د يونيمې مياشتې څخه شروع او تر اتو مياشتو پوري کيږې -دا واکسین هم دوه دوزه دي-
اول دوز د پينټا د اول دوز سره سم او دوهم يي د دپينټا د دوهم دوز سره اچول کيږې
اتم!!
نوټ---- دماشومانو ټول واکسینونه بايد د يو کلنۍ څخه مخکی باید پوره شی .
د TD واکسين
دا واکسین هغه ښځو ته کيږې چي عمر يي د 18-45 وي -دا واکسین هم د مايع په شکل دي .
دا د تيتانوس او د ستونې د پردي لپاره کارول کيږې .
يو ويال يي لس cc او شل دوزه کيږې -یو دوز یی 0.5cc دي .
د چپ مټ په عضله کي زرق کيږې پنځه دوزه کيږې.
اول -دوز
دوهم -دوز مياشت روسته
دريم- دوز شپږ مياشتې روسته
څلورم- دوز کال روسته
پنځم - دوز هم بل کال روسته -
اول دوز معافیت نلري
دوهم دوز دري کاله
دريم دوز پنځه کاله
څلورم دوز لس کاله
او پنځم دوز ټول عمر معافیت لری.
ټول واکسینونه د +2-+8 درجو د سانتې ګريټ کی ساتل کيږې.
د واکسین تعريف-
د وژل شو او ضعيف شوو ميکروبونو او وايروسونو څخه لاس ته راغلی چي په بدن کي د مرض د جوړيدو قوت نلري مګر د مرض په مقابل کي وقايه جوړه وي.
د پولیو تعريف-
دا يوه ساري ناروغې ده چي د ماشومانو د دايمی فلج سبب ګرځی-
سوړ زنځیر .
د مسلکې افراد او سټنډړ تخنيکی اجناسو څخه جوړ دي چي د کمپنۍ څخه تر د مور او ماشوم پوري د يو مواثر دوز واکسين ضمانت کوي-

06/01/2025

شکرې ناروغي (Diabetes Mellitus) یو اوږدمهاله حالت دی چې پکې د بدن د وینې د شکر (ګلوکوز) کچه لوړیږي. دا ناروغي هغه وخت رامنځته کیږي کله چې بدن یا خو کافي انسولین نه تولیدوي یا د انسولین کارول ودریږي. انسولین هغه هورمون دی چې د شکر په مناسب ډول د کارولو او انرژۍ ته د بدلولو لپاره اړین دی.

---

د شکرې ناروغۍ ډولونه

1. ټایپ 1 شکره:

په دې کې بدن هیڅ انسولین نه تولیدوي.

زیاتره وخت په ماشومانو او ځوانانو کې څرګندیږي.

د ژوند لپاره انسولین انجیکشن ته اړتیا لري.

2. ټایپ 2 شکره:

بدن د انسولین سره مقاومت ښکاره کوي یا یې کافي تولید نه کوي.

زیاتره په بالغو او زیات وزن لرونکو کسانو کې پیدا کیږي.

د ژوند طرز بدلونونو او درملو سره کنټرول کیږي.

3. د حمل شکره (Gestational Diabetes):

په حمل کې څرګندیږي او زیاتره وخت وروسته له ولادت څخه ختمیږي.

که درملنه ونه شي، دا هم د مور او ماشوم لپاره ستونزې جوړولی شي.

4. نور ځانګړي ډولونه:

د ځینو درملو، جنیټیکي اختلالاتو یا ناروغیو له امله رامنځته کیږي.

---

د شکرې ناروغۍ نښې نښانې

د زیاتې تندې احساس

د ادرار زیاتوالی، په ځانګړي ډول د شپې په وخت

د وزن بې دلیله کمی

ستړیا او کمزوري

د زخمونو او ټپونو نه جوړیدل

د نظر خرابیدل

د پوستکي خارښت یا انتانات

---

د شکرې ناروغۍ لاملونه

1. ټایپ 1 شکره:

د بدن معافیتي سیستم د پانقراس حجرې (انسولین تولیدونکي) له منځه وړي.

ممکن جنیټیکي یا د چاپېریال عوامل رول ولري.

2. ټایپ 2 شکره:

د ژوند طرز عوامل (ناصحیح غذا، د فزیکي فعالیت کموالی).

جنیټیکي عوامل.

چاغښت.

---

د شکرې ناروغۍ پېچلتیاوې

لنډمهاله ستونزې:

د لوړې وینې شکر (Hyperglycemia).

د وینې شکر ناڅاپي کمی (Hypoglycemia).

ډيابتيک کيتواسيدوزس (په ټایپ 1 کې).

اوږدمهاله ستونزې:

د سترګو ناروغۍ (Retinopathy).

د ګردو ستونزې (Nephropathy).

د زړه ناروغۍ او فلج.

د عصبي سیستم زیان (Neuropathy).

د پښو زخمونه او انتانات.

---

درملنه او مدیریت

1. ژوند طرز بدلون:

متوازنه غذا (د کربوهیدرات محدودیت).

منظم ورزش.

د وزن کنټرول.

2. د درملو کارول:

انسولین: د ټایپ 1 او ځینې ټایپ 2 ناروغانو لپاره.

شفاهي درمل: لکه میټفورمین، سلفونیلوریز، او نور.

3. منظم څارنه:

د وینې شکر اندازه کول.

د HbA1c ټسټونه.

4. د ناروغۍ د پېچلتیاوو مخنیوی:

د وینې فشار او کولیسټرول کنټرول.

د سترګو او ګردو منظم معاینات.

د مخنیوي لارې چارې

صحي غذا خوړل.

منظم فزیکي فعالیت.

د وزن کنټرول.

د شکرې لپاره منظم ټسټونه (په ځانګړي ډول که جنیټیکي خطر ولري).

د شکرې ناروغي د جدي روغتیايي ستونزو سبب کیدی شي، خو په وخت سره درملنه او د ژوند طرز بدلون یې اغیزې کمولی شي.

Bilal Momand Medical clinic بلال مومند کلينيک

17/08/2025

01/07/2025

06/06/2025

12/05/2025

26/04/2025

20/04/2025

08/03/2025

04/03/2025

16/02/2025

12/02/2025

11/01/2025

06/01/2025

Address

Website

Alerts

Shortcuts

Share

Category