31/08/2021
افکار پارانوویا یا پارانویید چیست؟
#رُخ‌داد_۱: مرد چهل ساله به نام ج. م. که دارای پنج فرزند (سه دختر و دو پسر) است، با همراهی دو پسرش به مطب (معاینه خانه) مراجعه کرد. ج. م. نسبت به خودش به این باور است که او اصلاً مریض نبوده و کاملاً سالم است، اما بنا بر اصرار و پافشاری فرزندانش به داکتر مراجعه نموده است. وقتی پرسیده شد که چی مشکلی داری؟، پسر بزرگ وی شروع به بیان شرح حال پدرش کرد، و گفت:
"پدرم از چهار سال به اینسو کاملاً بدگمان و شکاک شده است، و نسبت به اعضای خانواده، از جمله مادرم، کاملاً گمان بد پیدا نموده و همواره او را متهم میکند که گویا با مردان بیگانه در ارتباط اند؛ با اینکه ما همه میدانیم که مادرم اصلاً چنین کسی نیست. مشکلات وی از مدتی به اینسو کاملاً جدی شده، و حتی وقتی به حمام میرود، مادرم را درون یک خانه زندانی نموده، دروازه را قفل نموده و کلید را با خود می‌برد. نسبت به خواهرانم نیز چنین افکاری دارد و اجازه نمی‌دهد که مادر و خواهرانم پا از دروازه بیرون نهند".
در حالیکه عرق ناشی از اضطراب و خجالت وی را امان نمی داد، به صحبت هایش ادامه داد:
"پدرم دو ماه قبل مادر و خواهر کوچکم، که فقط هشت سال عمر دارد، را با خود به هندوستان برد تا معاینه DNA انجام دهد و مطمین شود که او فرزند خودش است و مادرم با مرد دیگری ارتباط نداشته است"!
"هر قدر برایش اصرار میکنیم که از چنین گمان‌هایی بپرهیزد متاسفانه سودمند نیست. وقتی برایش توصیه میکنیم که به داکتر مراجعه کند، با قاطعیت جواب میدهد که من مریض نیستم و چرا باید به داکتر مراجعه کنم. راستش، از وقتی پدرم چنین مشکلی پیدا نموده، هیچ یک از اعضای خانواده روز خوش ندیده‌ایم، و دایم نگران و پریشانیم. مادرم روز و شب را با گریه سپری میکند و همواره مرگ خودش را آرزو میکند".
_______________________
افکار پارانویید چیست؟
پارانویید به افکار غلط و بی‌اساسی گفته میشود که خود فرد بیمار اکثراً به غلط بودن آن واقف نبوده، ولی سایر افراد خانواده و دوستان وی میدانند که چنین باورها غلط، بی‌جا و غیرواقعی اند. افکار پارانویید خیلی سفت و محکم است و با استدلال منطقی قابل تغییر نیست. افکار پارانویید نه تنها امور روزمره فرد بیمار را لطمه میزند، بلکه زندگی سایر اعضای خانواده و دوستان وی را نیز به چالش می‌کشد. فردی که افکار پارانویید دارد ممکن دست به خودکُشی زده و یا برنامه قتل کس/ کسانِ دیگری را بریزد. اگر افکار پارانویید تداوی نشود، ممکن سالها ادامه یافته و با گذشت زمان وخیم‌تر شود.
افکار پارانویید نوعی از هذیان شمرده میشود (هذیان انواع گوناگون داشته که پارانویید یکی از آنهاست). هذیان یا delusion عبارت از باورهای محکم، ولی غلط، اند که سایر افراد به غلط بودن آن واقف اند، ولی خود فرد اکثراً به غلط بودن افکار مذکور واقف نبوده، با استدلال تغییر ننموده، جزء عقاید فرهنگی و مذهبی نبوده، و امور زندگی فرد را مختل میکند. هذیان انواع گوناگون داشته که افکار پارانویید یکی از آنهاست. سایر انواع هذیان عبارت اند از:
هذیان خودبزرگ‌بینی یا بزرگ‌منشی (delusion of grandeur): فرد باور و عقیده دارد که دارای استعداد خارق‌العاده بوده، واجب‌الاحترام است، از سایر افراد برتری داشته و باید دیگران تحت امر وی باشد و آنچه که حکم میکند کسی حق چون و چرا ندارد. این نوع هذیان نزد بیماران مانیا (دو قطبی) بیشتر دیده میشود.
هذیان آسیب و گزند (persecutory delusion): فرد به این باور است که کس/ کسانی دنبال قتل، آزار و اذیت وی است و یا برعلیه او توطیه‌چینی میکنند. به همین دلیل، افرادی که از اینگونه هذیان رنج می برند دایم در حالت دفاعی قرار داشته و از سایر افراد متنفر و/یا گریزان اند، و ممکن است به منظور مصئونیت خودش به دیگران حمله نموده و ضرر برساند. هذیان آسیب و گزند را میتوان از زیرمجموعه‌های پارانویید برشمرد.
هذیان عشقی یا خودمعشوق‌پنداری (erotomania): فرد باور دارد که کسی از کلاس بالاتری (مثلاً دختر یا پسر پادشاه، ورزشکار یا هنرمندِ مشهوری) عاشق وی شده است.
هذیان عجیب و غریب (bizarre delusion): به باورهایی گفته میشود که از نظر عقلی و منطقی ناممکن باشد.
اگه با فردی با چنین افکاری روبرو می‌شوید، بهتر است با متخصص امراض روانی (روان‌پزشک) مشورت نمایید. خودکُشی و دیگرکُشی از خطرهای احتمالی نزد این بیماران به شمار رفته و باید اقدامات احتیاطی و پیشگیرانه در نظر باشد. روان‌درمانی کاربرد چندانی ندارد.
